Ludzie

Ciekawostki o Tadeuszu Kościuszce

Znaleźliśmy 52 ciekawostki na temat Tadeusza Kościuszki

Bohater północy

Tadeusz Kościuszko uznawany jest za bohatera narodowego Polski, Stanów Zjednoczonych i Białorusi.

Był znakomitym inżynierem i dowódcą wojskowy, jednym z najsłynniejszych postaci w historii Polski a także USA.

Tadeusz Kościuszko
1
Tadeusz Kościuszko urodził się w 1746 roku w Mereczowszczyźnie koło Kosowa na Polesiu.
W I połowie XVIII wieku folwark Mereczowszczyzna był własnością Sapiehów. W 1733 roku objął go w zastaw Ludwik Tadeusz Kościuszko, w którego posiadaniu folwark znajdował się do czasu wykupienia w 1764 roku. Kościuszkowie wówczas przenieśli się do rodowego majątku Siechnowicze.
2
Ród Kościuszków wywodzi się od Konstantego Fiodorowicza, dworzanina wielkoksiążęcego Aleksandra Jagiellończyka i Zygmunta I.
Konstanty Fiodorowicz nazywany był zdrobniale "Kostiuszką", co po latach stało się nazwiskiem rodowym. W 1509 roku, Zygmunt I Stary jako wielki książę litewski, nadał Konstantemu (na mocy przywileju spisanego w starobiałoruskim) na własność majątek Siechnowicze, obejmujący jeszcze sąsiednie przysiółki. Z czasem ród się spolonizował.
3
Tadeusz, któremu na chrzcie dano imiona Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko, był czwartym dzieckiem Ludwika Tadeusza Kościuszki i Tekli z Ratomskich Kościuszkowej, herbu Roch III.
Ojciec Tadeusza był dworskim urzędnikiem (miecznikiem), pułkownikiem regimentu buławy polnej litewskiej.
4
W wieku dziewięciu lat, wraz ze starszym bratem Józefem, rozpoczął naukę w Kolegium Pijarów w Lubieszowie.
W 1760 naukę przerwał, obaj bracia wrócili do domu z powodu finansowych kłopotów po śmierci ojca.
5
Dziedzicem niewielkiego majątku został Józef, dlatego Tadeusz wybrał karierę wojskową.
Dzięki wsparciu Czartoryskich, wstąpił 18 grudnia 1765 roku do Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej. Szkoła Rycerska powstała z inicjatywy Stanisława Augusta Poniatowskiego, a jej celem było przygotowanie kadry oficerów, ludzi światłych, postępowych i dobrych obywateli.
6
Był bardzo zdolnym, wyróżniającym się spośród innych uczniem.
Studiował tam historię Polski i historię powszechną, filozofię, łacinę, język polski, francuski, niemiecki, prawo, ekonomię, arytmetykę, geometrię i miernictwo.
7
Jako zdolny student uczęszczał na specjalny kurs inżynierski dla wyróżniających się słuchaczy.
Pozostał w szkole jako instruktor podbrygadier w stopniu chorążego, a ukończył ją w stopniu kapitana.
8
W 1769 roku wyjechał do Paryża jako stypendysta królewski.
W czasie tego pobytu pogłębiał swoją wiedzę w Akademii Wojskowej szwoleżerów gwardii królewskiej w Wersalu, gdzie uczył się o nowoczesnych fortyfikacjach. Studiował też w Akademii Malarstwa i Rzeźby.
9
Pobyt Kościuszki w Paryżu trwał pięć lat.
Przedrewolucyjna Francja w tym czasie wywarła na nim ogromne wrażenie, co przełożyło się na jego przekonania polityczne i społeczne.
10
Po powrocie do Polski, w której trzy lata wcześniej Rosja, Austria i Prusy dokonały rozbioru, nie znalazł zatrudnienia w wojsku (ówczesna armia polska zredukowana była do 10 tys. żołnierzy).
Nie posiadał majątku (w rodzinnym gospodarzył brat), co było przeszkodą w jego planach małżeńskich związanych z Ludwiką Sosnowską, córką hetmana polnego litewskiego Józefa Sylwestra Sosnowskiego.
11
Wobec takiego stanu rzeczy, wyjechał do Drezna, ale tam też nie znalazł posady - starał się o wstąpienie do służby na dworze saskim lub w armii elektora.
Wyjechał ponownie do Paryża i tam dowiedział się o wojnie w Ameryce - wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, zwanej rewolucją amerykańską. Był to konflikt zbrojny pomiędzy Królestwem Wielkiej Brytanii a jego trzynastoma koloniami w Ameryce Północnej w latach 1775-1783.
12
Kościuszko postanowił wyruszyć do Ameryki Północnej.
Wypłynął w czerwcu 1776 roku, prawdopodobnie z Hawru, w rejs trwający ponad dwa miesiące. Do Filadelfii przybył we wrześniu i otrzymał zadanie opracowania fragmentu ufortyfikowania miasta w rejonie rzeki Delaware, a później pracował przy fortyfikowaniu całego miasta.
13
W wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych, po stronie kolonii brali udział ochotnicy z kilku krajów europejskich.
Oprócz Kościuszki byli to Marie Joseph de La Fayette (polityk francuski), Jean-Baptiste de Rochambeau (francuski generał i marszałek Francji), Friedrich Wilhelm von Steuben (pruski oficer) i Kazimierz Pułaski (jeden z przywódców i marszałek konfederacji barskiej).
14
Wiosną 1777 roku Kościuszko został wysłany na północ, pod kanadyjską granicę, gdzie pod wodzą generała Horatio Gatesa przez wiele miesięcy fortyfikował różne obozy wojskowe Armii Kontynentalnej.
Zrobiło się o nim głośno po bitwie pod Saratogą, gdzie wykonywał swoje prace fortyfikacyjne. Dostrzeżono jego umiejętności inżynierskie i powierzono mu budowę silnej twierdzy West Point nad rzeką Hutson, co zostało zatwierdzone przez naczelnego wodza armii amerykańskiej Jerzego Waszyngtona.
15
Kościuszko pomagał również armii południowej, do której został skierowany na własną prośbę.
Za swoje zasługi, uchwałą Kongresu, został awansowany w 1783 roku na generała brygady armii amerykańskiej. Przekazano mu też około 250 ha gruntu, oraz znaczną sumę pieniędzy, która miała być wypłacona w późniejszym terminie, w ratach rocznych.
16
Gdy Kongres wypłacił mu zaległe pieniądze, mimo że jego sytuacja finansowa nie była najlepsza, całą uzyskaną kwotę przeznaczył na wykupienie wolności i kształcenie czarnoskórych mieszkańców.
Całą resztę swojego majątku Kościuszko powierzył Thomasowi Jeffersonowi, który był wykonawcą jego testamentu, dotyczącego głównie problemu zniesienia niewolnictwa i związanego z nim handlu ludźmi (abolicjonizm).
17
Wielkim wyróżnieniem było także przyjęcie Kościuszki (jako jednego z trzech cudzoziemców) przez współtowarzyszy walk do Towarzystwa Cyncynatów, założonego przez najbardziej zasłużonych oficerów.
Towarzystwo Cyncynatów było związkiem utworzonym przez kombatantów rewolucji amerykańskiej 13 maja 1783 roku w obozie pod miastem Newburgh, zrzeszającym najbardziej zasłużonych oficerów, którzy niczym Rzymianin Cyncynat "wszystko opuścili dla obrony ojczyzny". Towarzystwo działa do dziś.
18
Ordynansem Kościuszki był Afroamerykanin z zachodniego Massachusetts, Agrippa Hull.
Podczas pobytu Kościuszki w Filadelfii, odwiedził go indiański wódz Little Turtle, któremu Kościuszko podarował parę pistoletów, z przesłaniem użycia ich przeciwko "każdemu, kto będzie chciał ciebie lub twój lud podbić".
19
W 1784 roku Kościuszko powrócił do Polski.
Udał się do rodzinnych Siechanowicz, gdzie w jego części majątku administrował szwagier. Majątek nie był zadłużony, przynosił nawet niewielki zysk pokrywający niezbędne wydatki. Mimo znikomej ilości dochodów, Kościuszko zdecydował się na ograniczenie w swoim majątku chłopom pańszczyzny do dwóch dni w tygodniu, a kobiety zwolnił z pracy zupełnie. Decyzja ta nie spodobała się okolicznej szlachcie.
20
W życiu politycznym ówczesnej Polski coraz większą rolę odgrywała grupa działaczy forsujących konieczność przeprowadzenia reform.
Wielcy pisarze polityczni, jak Stanisław Staszic i Hugo Kołłataj, postulowali wzmocnienie władzy centralnej,  przyznanie większych praw mieszczaństwu i chłopom. Przyłączała się do tych postulatów także część szlachty patriotycznie nastawionej. Obradujący w latach 1788-1792 Sejm Czteroletni (zwany też Wielkim) podjął dzieło naprawy Rzeczypospolitej.
21
Pojawiła się dla Kościuszki szansa kariery wojskowej w armii Rzeczypospolitej, gdyż jedna z pierwszych uchwał Sejmu Czteroletniego dotyczyła podniesienia liczby wojska do 100 tys.
W październiku 1789 roku Kościuszko otrzymał podpisaną przez króla nominację na generała majora wojsk koronnych. Wiązało się to także z wysoką pensją wynoszącą 12 tys. złotych rocznie, co położyło by kres ciągłym jego kłopotom finansowym.
22
Niestety dążenia te wywołały niepokój Rosji i Prus, a także polskiej magnaterii związanej z obcymi mocarstwami.
Spiskowcy magnaccy (Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski, Franciszek Ksawery Branicki) zawiązali konfederację targowicką znoszącą postanowienia Konstytucji 3 Maja. Gwarantem powrotu dawnych praw miała być caryca Katarzyna II. Na prośbę targowiczan do Polski wkroczyła armia rosyjska.
23
Wodzem polskiej armii koronnej liczącej 17 tys. żołnierzy został książę Józef Poniatowski, a dowódcą jednej z trzech dywizji został Tadeusz Kościuszko.
W maju wojska rosyjskie w sile około 100 tys. żołnierzy wkroczyły na terytorium Rzeczypospolitej i rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska 1792 roku.
24
Mimo przeważającej siły wroga, polskiej armii udało sie odnieść zwycięstwo w bitwie pod Zieleńcami.
Dla uczczenia tego zwycięstwa król ustanowił Order Virtuti Militari. Na pierwszej liście odznaczonych widnieje, między innymi, nazwisko generała majora Tadeusza Kościuszki.
25
Kościuszko odznaczył się w bitwach pod Zieleńcami, Włodzimierzem i pod Dubienką.
W walkach dostrzeżono jego wysokie kompetencje dowódcze, czego wyrazem była nominacja na generała lejtnanta. Zanim ta nominacja dotarła do Kościuszki, ogłoszono wstrzymanie wszelkich działań wojennych przeciwko armii rosyjskiej, ponieważ król Stanisław August Poniatowski przystapił do konfederacji targowickiej.
26
Kościuszko tak jak wielu innych działaczy postanowił opuścić kraj i udać się na emigrację do Saksonii, gdyż w Lipsku i Dreźnie powstawał ośrodek emigracyjny przeciwników konfederacji targowickiej.
W Lipsku rzebywał tylko dwa tygodnie, później udał się do Paryża, aby starać się tam o uzyskanie pomocy Francji dla planowanego w Rzeczypospolitej powstania.
27
W sierpniu 1792 roku Narodowe Zgromadzenie Prawodawcze rewolucyjnej Francji nadało Kościuszce zaszczytny tytuł Obywatela Francji.
Był to wyraz uznania dla jego działalności i walki o ideały wolności.
28
Po powrocie z Paryża do Drezna w czerwcu 1793 roku Kościuszko opracował koncepcję organizacji powstania narodowego.
Za oficjalną datę rozpoczęcia insurekcji uznaje sie datę 24 marca 1794 roku. Po odprawie oficerów garnizonu krakowskiego Tadeusz Kościuszko wraz z Józefem Wodzickim udali sie na mszę do kościoła kapucynów, po której u stóp ołtarza złożyli szable, które zostały poświęcone. Po czym ująwszy szable w dłonie ślubowali gotowość oddania swojego życia dla obrony ojczyzny.
29
Kościuszko następnie pojawił się na Rynku krakowskim, gdzie po odczytaniu aktu powstania złożył przysięgę.
Akt powstania nadawał Kościuszce tytuł Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej i składał w jego ręce całkowitą władzę.
30
W czasie powstania Kościuszko zreformował armię polską, wprowadzając wiele innowacji.
Z powodu braku wystarczającej ilości broni nakazał utworzenie oddziałów chłopskich uzbrojonych w postawione na sztorc kosy - do historii przeszli jako kosynierzy. Powołał także oddziały strzelców celnych, prekursorów snajperów (Kościuszko wykorzystał tu swoje doświadczenia amerykańskie - rekrutował do nich myśliwych, leśniczych, a także Kurpiów, którzy słynęli w Rzeczypospolitej z umiejętności strzeleckich). Dzięki atakowi kosynierów na rosyjskie armaty, wojska Kościuszki odniosły 4 kwietnia zwycięstwo pod Racławicami. Aby zmobilizować do walki chłopów, Kościuszko ogłosił tzw. Uniwersał Połaniecki, który ograniczał poddaństwo chłopów i przyznawał im wolność osobistą.
31
Insurekcja kościuszkowska, zwana też powstaniem kościuszkowskim była polskim powstaniem narodowym przeciwko Rosji i Prusom w 1794 roku, które obejmowało również insurekcję warszawską, wileńską, kurlandzką, wielkopolską i kilka innych.
Trwała przez osiem miesięcy, od 24 marca do 16 listopada 1794 roku.  Zakończyła się całkowitą klęską, po której nastąpił III rozbiór Polski.
32
10 października 1794 roku doszło pod Maciejowicami do bitwy pomiędzy wojskami polskimi dowodzonymi przez naczelnika insurekcji Tadeusza Kościuszkę, a wojskami rosyjskimi pod dowództwem generała Fiodora Denisowa.
Bitwa zakończyła się klęską wojsk powstańczych i wzięciem do niewoli rannego Kościuszki, którego uwięziono w twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu.
33
Po śmierci Katarzyny II, Kościuszko został uwolniony z niewoli przez jej następcę, cara Pawła I Romanowa.
Ceną, która musiał zapłacić za uwolnienie 20 tys. Polaków z więzień i łagrów rosyjskich było złożenie przysięgi wiernopoddańczej i przyrzeczenie, że nie wróci do Polski.
34
Opuścił Rosję udając się przez Finlandię, Sztokholm i Wielką Brytanię do Stanów Zjednoczonych.
W Stanach Zjednoczonych spotkał się ze swoimi przyjaciółmi z czasów wojny o niepodległość, m.in. z Thomasem Jeffersonem, który pomógł mu uzyskać paszport pod fałszywym nazwiskiem. W Ameryce przyjmowano go jako polskiego bohatera narodowego, ale też wielkiego żołnierza walczącego o wolność. Thomas Jefferson nazwał Kościuszkę "najczystszym synem wolności jakiego poznałem(....) i to wolności dla wszystkich, a nie tylko dla nielicznych i bogatych".
35
W Stanach Zjednoczonych spędził kilkanaście miesięcy, po czym wrócił do Europy i zamieszkał najpierw w Paryżu, a potem w Szwajcarii.
We Francji brał udział w tworzeniu Legionów Polskich oraz w zakładaniu Towarzystwa Republikanów Polskich.
36
Spotkał się też z Napoleonem, do którego był sceptycznie nastawiony, nie ufał mu.
Był przeciwnikiem wiązania z nim sprawy polskiej. Napoleon nazwał Kościuszkę "bohaterem północy".
37
W 1808 roku opublikował książkę "Obroty artylerii konnej".
Prawdopodobnie tego samego roku wyjechał do Szwajcarii. Zamieszkał u Franciszka Ksawerego Zeltnera w Solury, mieście w północno-zachodniej części kraju, nad rzeką Aare. Tam spędził ostatnie lata życia.
38
W 1815 roku car Aleksander I Romanow zaprosił Kościuszkę do Wiednia.
Car chciał w ten sposób uzyskać aprobatę dla stworzenia Królestwa Polskiego. Kościuszko dowiedziawszy się, że planowane Królestwo Polskie ma być mniejsze od Księstwa Warszawskiego, po bezskutecznej próbie listownego skontaktowania się z carem , opuścił Wiedeń.
39
Tadeusz Kościuszko w wieku 71 lat zmarł 15 października 1817 roku w Solurze i został pochowany w pobliskim Zuchwilu.
Rok później trumna z zabalsamowanym ciałem Kościuszki została sprowadzona do kraju i uroczyście złożona w krypcie św. Leonarda na Wawelu. W 1832 roku trumnę złożono do sarkofagu.
40
Zgodnie z testamentem, wydobyte z ciała Kościuszki serce, zostało umieszczone w urnie i przekazane Emilii Zeltner, córce Franciszka.
W 1819 roku urnę z sercem Kościuszki Emilia zabrała do Vezii koło Lugano, a w 1829 do Varese we Włoszech. W 1895 roku urna ta została przekazana muzeum w Rapperswilu, gdzie zdecydowano o umieszczeniu jej w miejscowym kościele św. Jana Chrzciciela.
41
W 1921 roku polski Sejm zdecydował o sprowadzeniu serca Kościuszki do kraju, co zrealizowano 15 października 1927 roku.
Od 13 czerwca 1983 roku urna z sercem Tadeusza Kościuszki znajduje się na Zamku Królewskim w Warszawie.
42
W 1792 roku Stanisław August Poniatowski chciał nadać Kościuszce Order Orła Białego.
Kościuszko jednak, jako republikanin z przekonania, miał odmówić przyjęcia.
43
Kościuszko był pierwszą osobą w 1792 roku odznaczoną złotym medalem Virtuti Militari.
Później zastąpił medal krzyżem kawalerskim Virtuti Militari.
44
Z rąk Jerzego Waszyngtona w Filadelfii, 5 maja 1784 roku otrzymał Order Cyncynata.
Order Cyncynata jest amerykańskim odznaczeniem ustanowionym w 1783 roku, nadawanym członkom Towarzystwa Cyncynatów.
45
Amerykański astronom Edward Bowell nazwał Kosciuszko jedną z odkrytych przez siebie planetoid.
46
Caryca Katarzyna Wielka nazwała Kościuszkę "bestią".
Generał Nathanael Greene (gen. Armii Kontynentalnej w czasie wojny o niepodległośc Stanów Zjednoczonych) nazwał go "mistrzem swojej profesji".
47
Gdy w 1861 roku miały odbyć się patriotyczne obchody rocznicy śmierci Kościuszki, rosyjski namiestnik Karol Lambert wprowadził w Królestwie Polskim stan wojenny.
Uroczystości rocznicowe zostały brutalnie stłumione przez wojsko rosyjskie, łącznie z profanacją kościołów.
48
Tadeusz Kościuszko jest cenioną postacią w Stanach Zjednoczonych.
Uhonorowano go kilkoma pomnikami, m.in. pomnikiem w Waszyngtonie wzniesionym w 1910 roku według projektu Antoniego Popiela, ufundowanym przez amerykańską Polonię - Komitet Narodowy Polski. Pomnik ustawiony jest w parku Lafayette. Jego kopia znajduje się w Ogrodzie Saskim w Warszawie. Kolejny pomnik znajduje się na polu bitwy pod Saratogą, a także w Detroit.
49
W Akademii Wojskowej Stanów Zjednoczonych West Point znajduje się posąg Kościuszki oraz tablica pamiątkowa.
Akademia usytuowana jest w byłym forcie US Army, w mieście West Point, w stanie Nowy Jork, nad rzeką Hutson. Jest to najstarsza instytucja wojskowa w Stanach Zjednoczonych. Miejsce na budowę fortu zostało wybrane przez George'a Washingtona, a fortyfikacje zostały zaprojektowane przez Tadeusza Kościuszkę w 1778 roku.
50
W latach 1820-1823 w Krakowie usypano kopiec Kościuszki.
Przy kopcu funkcjonuje Muzeum Kościuszkowskie.
51
W Filadelfii znajduje się Muzeum Narodowe Pamięci Tadeusza Kościuszki.
Mieści się ono w domu, w którym przez sześć miesięcy w latach 1797-1798 mieszkał Tadeusz Kościuszko oraz Juliusz Ursyn Niemcewicz (przyjaciel, z którym Kościuszko udał się na emigrację po opuszczeniu twierdzy Pietropawłowskiej).
52
Kościuszko został przedstawiony na wielu obrazach.
Namalował go m.in. Jan Matejko - "Kościuszko pod Racławicami", a także Jan Styka i Wojciech Kossak w Panoramie Racławickiej.
Lubisz ciekawostki?

Najnowsze tematy

20 ciekawostek o Syrakuzach
20 ciekawostek o Syrakuzach
Miasto Archimedesa
Syrakuzy to miasto usytuowane na wschodnim wybrzeżu Sycylii we Włoszech. Jego korzenie sięgają czasów starożytnych, kiedy to było jednym z najważniejs ...
11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...

Podobne tematy