Ciekawostki o średniowieczu

Za początek średniowiecza uważa się rok 476 czyli detronizację Romulusa Augustulusa - ostatniego cesarza zachodniorzymskiego. Dokładna data zakończenia średniowiecza nie jest jednoznaczna. Niektórzy uważają za jego koniec zdobycie Konstantynopola przez Turków w 1453, inni pierwszą wyprawę Krzysztofa Kolumba do Ameryki w 1492 a jeszcze inni początki ruchu reformacyjnego w 1517.

Przed rokiem 525 lata liczono od założenia Rzymu, według zasad kalendarza juliańskiego. Na polecenie papieża Jana I przeprowadzono obliczenia mające na celu wyznaczenie roku narodzin Chrystusa jako początku nowego kalendarza. Ponieważ w Europie nie znano wtedy jeszcze pojęcia zera, kalendarz zaczyna się od 1 roku n.e. Poszczególne kraje stopniowo przyjmowały ten system datowania a ostatnim z krajów Europy Zachodniej, który go przyjął była Portugalia w roku 1422.

Jasne, że kilka przypadków sądów nad czarownicami miało miejsce w tym okresie jednak najwięcej procesów o czary przypada na okres od XV do XVII wieku. Czas największych polowań i brutalnych procesów przypadł na lata 1570 - 1630 a więc schyłek renesansu. Nawet najbardziej popularny podręcznik dla łowców czarownic Malleus Maleficarum wydano dopiero w 1486 roku. Spośród państw europejskich najbardziej zagorzałe boje z “czarostwem” toczyły kraje niemieckie.

Pojawiły się w handlu około 1330 roku i zyskały niesamowitą popularność w Europie Zachodniej, gdzie były nazywane cracoves lub poulaines. Długość czuba wraz ze zmianą mody wydłużała się i skracała by w szczytowym momencie osiągać długość większą o 60 cm niż stopa. Często czuby butów były dekorowane dodatkowymi elementami, nierzadko obscenicznymi. Buty były kojarzone z rozwiązłością i dekadencją do tego stopnia, że w pewnym momencie Kościół wydał rozporządzenie kto może je nosić a kto nie. Angielski wiersz z 1388 roku mówił, że przez długie czuby ciżemek mężczyźni nie byli w stanie klękać w trakcie mszy. Ciżemki straciły na popularności około roku 1480 i nie pojawiły się ponownie na masową skalę do XX wieku.

Pierwsza z nich - Dżuma Justyniana nawiedziła stary kontynent w latach 541 - 542 przybywając z Egiptu lub Etiopii do Konstantynopola. Stamtąd rozprzestrzeniłą się na całą Europę sięgając do terytorium Danii. Choć nie da się ustalić dokładnej liczby zmarłych szacuje się, że Dżuma Justyniana zabiła 50 milionów ludzi. Dżuma ta wracała co kilkanaście do kilkudziesięciu lat a ostatni raz na szeroką skalę zaatakowała około roku 750. Drugą plagą była Czarna Śmierć, również wywołana przez pałeczki dżumy która dziesiątkowała populację Europy w latach 1346 - 1353 i zabiła od 75 do nawet 200 milionów osób.

Pierwsze z nich były budowane w IX lecz nie były liczne. Dynamiczna budowa zamków na terenie Europy rozpoczęła się między X a XI wiekiem. Pierwsze zamki często budowano z drewna jednak ich walory obronne były niskie a koszty remontu i konserwacji dość wysokie w związku z tym porzucono ich konstrukcję na rzecz budowli kamiennych. Najstarszym kamiennym zamkiem zbudowanym w Polsce jest zamek we Wleniu, gdzie na zlecenie księcia Bolesława Wysokiego wzniesiono pierwsze murowane budowle już w roku 1160.

Dopiero XII wiek przyniósł zmiany, w 1164 roku Kościół postanowił uznać małżeństwo za sakrament, a do jego zawarcia wymagany jest kapłan. Przed tym okresem ludzie po prostu deklarowali sobie chęć zawarcia małżeństwa, najczęściej w obecności świadka a jeśli chcieli podnieść rangę tego wydarzenia to składali sobie przysięgę w bramie kościelnej, bez modlitwy i księdza.

Dokładne ramy czasowe nie są jednoznaczne, wiadomo że w roku 570 na świat przyszedł Mahomet, twórca i prorok muzułmański, a swoich pierwszych objawień doświadczył w roku 610. Zasady religijnego i politycznego funkcjonowania wspólnoty muzułmańskiej kształtowały się w latach 632-661.

Kościół w tym czasie był trawiony skrajnym zepsuciem, nepotyzmem i chaosem. Z tego powodu francuskojęzyczni papieże od 1309 roku zamiast w Rzymie, rezydowali w Awinionie.  Ta sytuacja nie podobała się zakonnikom włoskim, którzy na konklawe w 1378 roku wybrali rzymskiego papieża Urbana VI. Zaskoczeni i niezadowoleni z tego faktu kardynałowie zdecydowali się na zwołanie drugiego konklawe, podczas którego na tron w Awinionie wybrali Klemensa VII. Spory między stronnictwami trwały tak długo, że w 1408 roku podczas trwania dwóch pontyfikatów (Benedykta XIII z Awinionu i Grzegorza XII z Rzymu) wybrano w Pizie trzeciego papieża, Aleksandra V a po jego śmierci Jana XXIII.

Wielką schizmę zakończył dopiero pojednawczy sobór w Konstancji, podczas którego odsunięto od władzy wszystkich pełniących ten urząd “głów kościoła”  a na tron piotrowy, który na stałe przeniesiono do Rzymu wybrano Marcina V.

Oczywiście wiele osób wierzyło w Boga, gorliwie się modliło, uczestniczyło w obrządkach religijnych a nawet chodziło na pielgrzymki. Świat jednak nie różnił się aż tak bardzo od naszego jak mogłoby się wydawać, pośród ludzi wierzących w życie wieczne byli tacy, którzy uważali że życie kończy się wraz z ostatnim oddechem a religia to jedynie narzędzie do wywierania nacisków i sprawowania władzy.

Nie oznacza to, że każdy umierał w tym wieku. Największa śmiertelność występowała wśród niemowląt i małych dzieci jednak jeśli komuś udało się osiągnąć wiek dojrzalszy, mógł cieszyć się życiem do minimum 40 - 50 urodzin a osoby bardziej zamożne, lepiej odżywione i posiadające lepsze warunki do życia były w stanie dożyć nawet dwóch dekad więcej.

Nawet gdy Europa przeżywała trudne chwile pomiędzy VI a VIII wiekiem, świat arabski rozwijał zarówno inżynierię, medycynę, astronomię oraz inne dziedziny nauk. To w okresie średniowiecza powstały: broń palna, astrolabium, kompas, okulary, mechanizm zegarowy czy prasa drukarska.

Najprawdopodobniej dotarł na stary kontynent w wyniku walk z Mongołami, którzy go stosowali. Receptury na uzyskanie prochu pojawiały się w europejskich książkach już w drugiej połowie XIII wieku jednak do powszechnego użycia w armii wszedł dopiero 200 lat później.

Do ważniejszych bitew można zaliczyć: Bitwę pod Fontenoy z 841 roku, bitwę pod Hastings z 1066 roku, bitwę pod Legnano z 1176 roku, bitwę pod Bouvines z 1214 roku i bitwę pod Grunwaldem z 1410 roku.

Przy drogach często grasowały bandy rabusiów, które okradały a nawet mordowały podróżników. Wśród przestępców nie pojawiali się wyłącznie przedstawiciele najniższych warstw społecznych ale nierzadko również rycerze. W 1810 wieku za sprawą niemieckiego pisarza Friedricha Bottschalka nadano im miano raubritterów.

Największa aktywność raubritterów miała miejsce na terenach górzystych, gdzie można było łatwo atakować z ukrycia i szybko oddalić się z miejsca napadu. Raubritterzy atakowali więc w Szkocji, Bawarii, Tyrolu, Włoch czy na Śląsku. Również na terenach średniowiecznej Polski można było paść ofiarą napadu. Wśród znanych polskich raubritterów należy wymienić rycerzy Skrzyńskich herbu Łabędź, Osińskich z Muszkowic i Czarnego Krzysztofa z Olszanicy.

Pierwsza krucjata była jedyną de facto skuteczną wyprawą. Rozpoczęta w roku 1096 za sprawą papieża Urbana doprowadziła do zdobycia Jerozolimy i utworzenia Hrabstwa Edessy (1098), Księstwa Antiochii (1098), Hrabstwa Trypolisu (1104) i Królestwa Jerozolimskiego (1099). Jerozolima została jednak odbita niecałe sto lat później przez wojska Saladyna w październiku 1187 roku. IV wyprawa wbrew pierwotnym planom pomocy państwom łacińskim na Bliskim Wschodzie została przekupiona i wykorzystana przez weneckiego dożę do zdobycia Konstantynopola. V wyruszyła w stronę Egiptu lecz po pierwszych sukcesach militarnych została zeń wyparta. Ostatnie dwie krucjaty zakończyły się porażką i odwrotem wojsk. W sumie odbyło się siedem wypraw krzyżowych, ostatnia w 1270 roku. Z czterech państw krzyżowych powstałych podczas pierwszej wyprawy krzyżowej najdłużej, bo do 1291 roku utrzymało się Królestwo Jerozolimskie.

Zwierzęta, które były podejrzane o złamanie prawa były traktowane tak samo jak ludzie i podlegały takim samym procedurom. Udokumentowano przynajmniej 85 procesów zwierząt z tego okresu.

W procesie uczestniczył sędzia, dwóch prokuratorów, obrońca i ośmiu świadków. Proces sądowy zakończył się skazaniem świni na śmierć przez powieszenie jednak prosiaczkom pomimo śladów krwi na ich ciele nie udowodniono winy.

Osoby wykształcone doskonale zdawały sobie sprawę z tego, że miejsce w którym żyją jest kulą. Wiedza ta funkcjonowała od dawna, już w V wieku p.n.e. starożytni Grecy mieli świadomość kulistości Ziemi.

Była to uczelnia medyczna w Salerno, do której ściągali w poszukiwaniu wiedzy ludzie ze wszystkich zakątków Europy. Co ciekawe, medycynę w Salerno na równych prawach mogli studiować i mężczyźni i kobiety.

Został założony w roku 1088 i pierwotnie specjalizował się w nauczaniu prawa kanonicznego i cywilnego. Od XIII wieku uniwersytet zaczął kształcić również w zakresie medycyny, filozofii, astronomii, arytmetyki, logiki, teologii, retoryki i gramatyki.

Uczelnia została powołana do życia przez króla Kazimierza Wielkiego aktem erekcyjnym z 12 maja 1364 roku.

Do dziś archeologowie nie odnaleźli nawet jednego hełmu wikingów, który posiadałby rogi. Wikingowie z reguły nie nosili hełmów wcale lub jedynie proste hełmy stożkowe wykonane ze skóry lub żelaza.

15 lipca 1410 roku stanęły naprzeciw siebie dwie potężne armie, liczące po kilkanaście do kilkudziesięciu tysięcy osób. Według szacunków na polach Grunwaldu walczyło przeciw sobie 50 tysięcy osób. Była to ogromna ilość wojska jak na owe czasy, gdyż większość średniowiecznych bitew angażowała najwyżej kilka tysięcy żołnierzy.