Miasta

Ciekawostki o Kaliszu

Znaleźliśmy 29 ciekawostek na temat Kalisza

Jedno z najstarszych miast w Polsce

Kalisz to jedno z najstarszych miast polskich i jedna z dwóch tradycyjnych stolic Wielkopolski, obok Poznania. Od średniowiecza pełni rolę ważnego ośrodka regionalnego w Polsce jako stolica prowincji i ważne miasto królewskie. Jest jednym z historycznych miejsc pochówku średniowiecznych polskich monarchów i książąt z dynastii Piastów oraz miejscem wielu ważnych wydarzeń w historii naszego kraju, a także kilku bitew. Obecnie jest kulturalnym, naukowym, oświatowym i administracyjnym centrum wschodniej i południowej Wielkopolski.
Kalisz
1
Kalisz jest stolicą Ziemi Kaliskiej, drugim co do wielkości miastem w województwie wielkopolskim.
Ziemia Kaliska to historyczny i etnograficzny obszar Polski położony w centralnej Polsce, głównie na obszarze Pojezierzy Wielkopolskich i Niziny Południowowielkopolskiej. Stanowi wschodnią część Wielkopolski.
2
Powierzchnia miasta wynosi 69,42 km2
Miasto zamieszkuje 99 106 mieszkańców.
3
Położone w południowo wschodniej części Wielkopolski miasto tworzy konurbację z pobliskimi miastami Ostrów Wielkopolski i Nowe Skalmierzyce.
Konurbacja oznacza, że żadne z miast położonych blisko siebie nie dominuje. Miasta te pełnią rozmaite funkcje, dzięki czemu się uzupełniają. Jest to możliwe dzięki rozbudowanej sieci komunikacyjnej łączącej poszczególne miasta.
4
Kalisz leży nad Prosną, lewym dopływem Warty.
Do II rozbioru Polski w 1793 roku Prosna, której źródła znajduję się między Olesnem a Gorzowem Śląskim, we wsi Wolęcin, w górnym biegu stanowiła granicę Rzeczypospolitej Obojga Narodów. 

Na tym samym odcinku w latach 1807-1815 biegła granica Księstwa Warszawskiego. Po kongresie wiedeńskim Prosna aż do ujścia stanowiła zachodnią granicę Królestwa Polskiego i od 1918 roku granicę II Rzeczypospolitej.

W latach 1919-1939 granica państwowa przebiegała ponownie górnym biegiem rzeki.

W południowej części Kalisza do Prosny uchodzi Pokrzywnica.
5
Kalisz nazywany jest "polską Wenecją północy".
W mieście znajduje się około 30 mostów drogowych i pieszych. Najpiękniejszym z nich i najstarszym w Kaliszu jest kamienny most na Prośnie, który powstał w latach 1824-1825. Jest on cennym zabytkiem techniki, o klasycystycznych architektonicznych formach.

W dobie Królestwa Kongresowego most został usytuowany na dawnym trakcie wrocławsko-toruńskim (zastąpił pierwotny, drewniany most zwany Wrocławskim lub Młyńskim), stanowił wizytówkę miasta. Pierwotnie nazywany był "Aleksandryjskim", gdyż był poświęcony carowi Aleksandrowi I.
6
Historyczne dzielnice miasta (Stare Miasto, Nowe Miasto, Warszawskie Przedmieście, Wrocławskie Przedmieście, Piskorzewie) leżą w dolinie Prosny, głębokiej do 40 metrów.
Śródmieście Kalisza leży na dwóch wyspach rzecznych; na prawym brzegu Prosny leży zabytkowe Nowe Miasto otoczone Plantami, lewobrzeżną cześć miasta zajmują nowe dzielnice mieszkalne.

Na południowy wschód od Nowego Miasta rozciąga się, przecięty Prosną i jej kanałami, Park Miejski założony w 1798 roku.

Przy wschodniej granicy miasta leży zaporowe Jezioro Pokrzywnickie, o powierzchni 167 ha.
7
Park Miejski w Kaliszu założony został w 1798 roku i jest najstarszym parkiem miejskim w Polsce.
W XIX wieku uważany był za najpiękniejszy polski ogród publiczny. W najstarszej części ogród utrzymany jest w stylu ogrodu angielskiego. W Parku stało sześć rzeźb, z których po II wojnie światowej zachowała się tylko jedna - "Flora" (kwiaciarka) z 1886 roku.

Po zburzeniu Kalisza w 1914 roku do parku przeniesiono rzeźbę "Kalisia" z ratusza miejskiego oraz rzeźby "Gryf" i "Wiktoria" z Teatru Miejskiego, jednak Niemcy zniszczyli je w czasie działań wojennych II wojny światowej.

W 1964 roku Park Miejski został wpisany do rejestru zabytków.
8
Istnieje przypuszczenie, że nazwa miasta może pochodzić od archaicznego słowa "kal", co oznacza bagno.
Nazwa miasta w zlatynizowanej formie "Kalis" pojawiła się w "Kronice polskiej" spisanej przez Galla Anonima w latach 1112-1116.

Na przełomie XIII i XIV wieku nazwa miasta w formie Calis ukazała się w łacińskiej "Kronice wielkopolskiej", w związku z fundacją kolegiaty św. Pawła Apostoła przez księcia kaliskiego Mieszka III Starego.

W kronice tej wymieniono również obecne osiedla Kalisza, jak Tyniec (villa Thynecz), Stare Miasto (Antiqua civitas), Piwonice (Pywniz), Majków (Maykowo) i Dobrzec w obecnie stosowanej nazwie Dobrzec.
9
Na terenie Kalisza znajduje się wiele zabytków z czasów rzymskich.
Jednym z nich jest m.in. tzw. skarb z Zagórzyna odnaleziony w 1927 roku w Zagórzu koło Kalisza. Ukrycie skarbu datowane jest na okres wędrówek ludów (V-VI w. n.e.).

Zawierał on bezcenne przedmioty: m.in. sześć złotych medalionów oraz zbiór monet (3 tys. denarów - ok. 20 kg srebrnych monet), a także złote monety rzymskie z V w. i brakteaty germańskie.

Przedmioty ze skarbu zostały rozsprzedane, lub przetopione. Jeden z medalionów znajduje się w Berlinie, jeden w Nowym Jorku. Srebrna sprzączka znajduje się w Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej w Kaliszu.

Świadczą one o tym, że osada wówczas istniejąca była niegdyś przystankiem karawan rzymskich zmierzających w kierunku Bałtyku Bursztynowym Szlakiem.
10
Współczesny Kalisz powstał najprawdopodobniej w IX wieku jako kasztelania stołeczna prowincji i pomniejszy gród.
Wykopaliska archeologiczne odsłoniły wczesnośredniowieczne grodzisko z okresu dynastii Piastów.

Od powstania państwa polskiego w X wieku, Kalisz jako część Wielkopolski - kolebki państwa polskiego - wchodził w skład Polski.
11
W latach 1253-1260 miasto lokowano na prawie miejskim niemieckim, zwanym też średzkim (od Środy Śląskiej), lokalnej odmianie prawa magdeburskiego.
Od momentu lokacji miasto zaczęło się rozwijać i wkrótce stało się jednym z najbogatszych miast Wielkopolski.

Lokację miastu nadał książę wielkopolski Bolesław Pobożny. W 1260 roku wzniósł on na Nowym Mieście dwie istniejące do dziś budowle: kościół św. Mikołaja i kościół franciszkański.

W Nowym Mieście nad kanałem Prosny wzniósł zamek książęcy, późniejszy Zamek Królewski w Kaliszu (został rozebrany w latach 1803-1804).
12
W 1282 roku książę wielkopolski Przemysł II odnowił prawa miejskie Kalisza i zezwolił na działalność pierwszego w mieście szpitala św. Ducha na Toruńskim Przedmieściu (obecnie Warszawskie Przedmieście).
W mieście działały liczne browary, a produkowane w nich piwo wysyłane było m.in. na Śląsk i do Czech.
13
W 1264 roku Bolesław Pobożny wydał w mieście Statut Kaliski - wyjątkowy przywilej ochrony dla Żydów.
Statut Kaliski wydany w czasie prześladowań Żydów w Europie Zachodniej spowodował, że Polska w następnych stuleciach stała się celem migracyjnym Żydów z innych krajów.

Statut Kaliski zawierał 36 punktów.

Gwarantował on Żydom istnienie sądów żydowskich i osobnych sądów dla spraw, w których brali udział zarówno Żydzi, jak i chrześcijanie.

Zapewniał wolność osobistą i bezpieczeństwo Żydom, włączając w to swobodę wyznania, podróżowania i handlu.

Postanowienia statutu zostały potwierdzone przez kolejnych królów Polski: Kazimierza III Wielkiego w 1334 roku, Kazimierza IV Jagiellończyka w 1453 roku, Zygmunta I Starego w 1539 roku, Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1765 roku.

Gmina żydowska w Kaliszu należała do najznaczniejszych w Koronie Królestwa Polskiego, a rabini Kalisza przewodniczyli obradom Sejmu Czterech Ziem (1581-1764).

11 listopada 2021 w Kaliszu miał miejsce incydent, w którym grupa skrajnie prawicowych nacjonalistów spaliła na Rynku Głównym miasta księgę w czerwonej oprawie, która miała symbolizować Statut Kaliski, historyczny pakt chroniący prawa żydowskie w Polsce.
14
W 1314 roku król Władysław Łokietek uczynił Kalisz stolicą województwa kaliskiego.
Miasto było ośrodkiem tkactwa i wyrobów drzewnych, ośrodkiem handlu, a także jednym z ośrodków kulturalnych Wielkopolski.

W Kaliszu został pochowany książę wielkopolski Mieszko III Stary.
15
W 1574 roku do Kalisza przybyli jezuici.
W 1584 roku otworzyli kolegium jezuickie, które stało się ośrodkiem oświaty w Polsce.  W 1593 powstało seminarium duchowne.

W Kaliszu i jego okolicach osiedliło się sporo protestanckich braci czeskich, po wygnaniu z Czech w 1620 roku. Miasto stało się ośrodkiem naukowym i religijnym.

W 1496 roku Kalisz uzyskał prawo składu.
W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Kaliszu mieściła  się kasa szafarzy podatków dla Wielkopolski.
16
W 1613 roku z wieży kościoła św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa prowadzono pierwsze w Polsce obserwacje astronomiczne przy użyciu lunety.
Wtedy też wynaleziono w Kaliszu, stosowany do dziś w większości lunet i teleskopów zwierciadlanych, montaż paralaktyczny (sposób mocowania teleskopu), ułatwiający śledzenie obiektów na niebie.
17
Od 1801 roku w mieście działał założony przez Wojciecha Bogusławskiego teatr.
Zaczął ukazywać się też tygodnik "Kronika Miasta Kalisz". Założono Park Miejski.
18
W czasie powstania wielkopolskiego w 1806 roku miasto było znaczącym ośrodkiem polskich wojsk powstańczych.
Kalisz został stolicą departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego.  W 1816 roku utworzono ponownie województwo kaliskie, które w 1837 przemianowano na gubernie kaliska.

W 1818 w Kaliszu erygowano diecezję kaliską ze stolica w Kaliszu.
19
W 1818 roku założono w Kaliszu Kaliskie Towarzystwo Muzyczne - najstarsze towarzystwo muzyczne w Polsce.
Od 1975 roku nosi ono imię Alfreda Wiłkomirskiego.

W 1878 roku powstała w Kaliszu Fabryka Fortepianów i Pianin "Calisia" Arnold Fibiger, a w 1887 Fabryka Fortepianów i Pianin Teodor Betting.
20
W 1864 roku powstała Kaliska Straż Ogniowa.
Była to pierwsza ochotnicza straż ogniowa w Królestwie Polskim.

W latach 1900-1902 wybudowano Kolej Warszawsko-Kaliska, a w latach 1914-1917 powstała Kaliska Kolej Dojazdowa (siec kolei wąskotorowej).
21
2 sierpnia 1914 roku, na samym początku I wojny światowej do Kalisza wkroczyły bez walki wojska niemieckie.
W dniach 7-22 sierpnia z niewyjaśnionych przyczyn Niemcy ostrzelali, zbombardowali, a następnie spalili miasto. Kalisz został prawie całkowicie zniszczony. W gruzach legło 95% zabudowy staromiejskiej, co spowodowało eksodus ludności i spadek liczby mieszkańców z 70 do 5 tysięcy. Niemiecka komisja oceniła straty poniesione przez miasto na 25 mln rubli w złocie.

Na Wzgórzu Wiatracznym dokonano mordu na 80 cywilach, stosując decymację 800 zatrzymanych mężczyzn - była to kara stosowana w armiach starożytnych oraz niektórych wojskach nowożytnych państw autorytarnych, polegająca na zabiciu co dziesiątego żołnierza (cywila).

Tragedię Kalisza opisała w swojej powieści "Noce i dnie", pochodząca z Kalisza Maria Dąbrowska.
22
W 1917 roku w obozie internowania w Szczypiornie (obecnie dzielnica Kalisza)  przebywali żołnierze i podoficerowie I Brygady Legionów Polskich i II Brygady Legionów Polskich (Józef Piłsudski został osadzony w twierdzy Magdeburg).
Internowano ich w następstwie kryzysu przysięgowego polegającego na odmowie złożenia przysięgi na wierność Królestwu Polskiemu i dotrzymanie braterstwa broni wojskom Niemiec i Austro-Węgier do końca I wojny światowej przez żołnierzy Legionów Polskich.

W 1933 roku szczątki żołnierzy ekshumowano i złożono w mauzoleum Legionistów Polskich w Kaliszu. Mauzoleum zostało zburzone w 1940 roku.
23
Według oceny historyków, Kalisz był najbardziej zniszczonym miastem w Europie w czasie I wojny światowej.
Po odzyskaniu niepodległości miasto odbudowano, zachowując średniowieczny plan zabudowy.

W 1939 roku Kalisz liczył 81 052 mieszkańców i pod względem liczby ludności był 15. największym miastem w Polsce.
24
W czasie II wojny światowej, w wyniku okupacji niemieckiej liczba ludności Kalisza spadła z 81 052 (1938) do 42 926 (1945) osób.
W PRL-u w mieście rozwinął się przemysł spożywczy, odzieżowy, chemiczny, metalowy i włókienniczy. Produkowano tam plusz, aksamit, tiul, firanki i koronki.
25
W 1961 roku odbyły się w Kaliszu I Kaliskie Spotkania Teatralne.
W 1962 roku działalność reaktywowało Kaliskie Towarzystwo Muzyczne, a w 1969 roku odbył się I Ogólnopolski Festiwal Awangardy Beatowej - pierwszy polski rockowy festiwal muzyczny.

4 czerwca 1997 roku Kalisz odwiedził papież Jan Paweł II.

W 2007 roku przestała istnieć kaliska fabryka fortepianów "Calisia". Budynek fabryczny został przekształcony w Hotel Calisia One.

W 2010 roku w Kaliszu odbył się VIII Kongres Miast Polskich.

W 2015 roku zlikwidowano tam zakład karny, który funkcjonował w tym mieście od 1846 roku w zabytkowym budynku przy ulicy Łódzkiej.
26
Najwyżej położonym punktem Kalisza jest wzgórze na terenie Rodzinnego Ogrodu Działkowego "Dziewiarz" na Winiarach (151 m n.p.m.).
Najniższym punktem zaś jest brzeg Kanału Bernardyńskiego na granicy z gminą Blizanów (98 m n.p.m.).

Na południowo wschodnim krańcu miasta znajduje się rezerwat przyrody Torfowisko Lis o powierzchni 4,71 ha. Rezerwat utworzono w celu ochrony torfowiska przejściowego z turzycami: pchlą i tunikową oraz licznymi gatunkami torfowców.

Największą osobliwością przyrodniczą rezerwatu jest łanowe występowanie żurawiny błotnej i rosiczki okrągłolistnej.
27
W Kaliszu znajduje się 19 kościołów katolickich, 5 ewangelickich i jedna cerkiew prawosławna.
Synagogi budowano w Kaliszu od 1698 roku, a Nową Synagogę wybudowano w 1879 roku.

Przed II wojną światową w Kaliszu było 25 tys. Żydów, ale większość z nich została zamordowana przez Niemców podczas Holokaustu i do 1942 roku gmina żydowska w Kaliszu została całkowicie zniszczona.

Po wojnie do miasta powrócili Żydzi, którzy przeżyli Holokaust - było ich około 500 w 1946 roku. Pod koniec lat 40. pozostało tylko około 100, a ci nieliczni, którzy zostali, wtopili się w polskie społeczeństwo.
28
W Kaliszu znajduje się blisko sto obiektów i zespołów obiektów wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych.
Wśród nich wyróżnić można architekturę sakralną, cmentarze, budynki użyteczności publicznej, architekturę przemysłową, wojskową, budynki mieszkalne.
29
W Kaliszu urodziło się wielu znanych ludzi.
Należą do nich m.in. Adam Asnyk - poeta, Meir Auerbach -autor i pierwszy aszkenazyjski naczelny rabin Jerozolimy, Wojciech Bogusławski - aktor, reżyser teatralny i dramaturg, Maria Dąbrowska - pisarka, Augustyn Kordecki - przeor klasztoru jasnogórskiego, Jerzy Kryszak - aktor, Wojciech Siemion - aktor, Zdzisława Sośnicka - piosenkarka, Alina Szapocznikow - rzeźbiarka ocalała z Holokaustu, Stanisław Wojciechowski - prezydent Polski i in.
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

13 ciekawostek o Wielkopolskim Parku Narodowym
13 ciekawostek o Wielkopolskim Parku Narodowym
Park nad Wartą
Wielkopolski Park Narodowy leży w województwie wielkopolskim, w niewielkiej odległości od Poznania. Charakteryzuje go malowniczy krajobraz, który zost ...
22 ciekawostki o Filadelfii
22 ciekawostki o Filadelfii
Pierwsza stolica Stanów Zjednoczonych
Filadelfia, nazywana często "Miastem Braterskiej Miłości", jest jednym z najważniejszych i historycznie bogatych miast w Stanach Zjednoczonych. Miasto ...
21 ciekawostek o Palermo
21 ciekawostek o Palermo
Miasto założone przez Fenicjan
Palermo to miasto założone przez Fenicjan ponad 2700 lat temu. Położone w kotlinie, którą Arabowie w IX wieku nazwali Conca d'Oro, otoczone jest pasme ...
32 ciekawostki o Lublinie
32 ciekawostki o Lublinie
Dziewiąte co do wielkości miasto w Polsce
Lublin nazywany stolicą wschodniej Polski jest największym i najprężniej rozwijającym się miastem po prawej stronie Wisły. Jest miastem o bogatej hist ...
25 ciekawostek o Zielonej Górze
25 ciekawostek o Zielonej Górze
Polska stolica wina
Zielona Góra to miasto w zachodniej Polsce, stolica województwa lubuskiego. Położona w malowniczym regionie, stanowi  niezwykłe połączenie historii, k ...
17 ciekawostek o San Gimignano
17 ciekawostek o San Gimignano
Miasto Pięknych Wież
San Gimignano to urokliwe miasto w sercu włoskiej Toskanii, które zachwyca swoją niezwykłą urodą, fascynującą historią i wyjątkowym charakterem. To ma ...
37 ciekawostek o Los Angeles
37 ciekawostek o Los Angeles
Jedno z najbardziej wpływowych miast świata
Los Angeles, największe miasto Kalifornii i drugie co do wielkości miasto Stanów Zjednoczonych powstało w 1781 roku, kiedy to grupa osadników założyła ...
26 ciekawostek o Płocku
26 ciekawostek o Płocku
Historyczna stolica Mazowsza
Płock jest miastem leżącym w centralnej Polsce nad Wisłą. Jego pełna uroczysta nazwa, zgodnie z preambułą Statutu Miasta brzmi: Stołeczne Książęce Mia ...

Najnowsze tematy

20 ciekawostek o Syrakuzach
20 ciekawostek o Syrakuzach
Miasto Archimedesa
Syrakuzy to miasto usytuowane na wschodnim wybrzeżu Sycylii we Włoszech. Jego korzenie sięgają czasów starożytnych, kiedy to było jednym z najważniejs ...
11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...

Podobne tematy