Miasta

Ciekawostki o Puławach

Znaleźliśmy 21 ciekawostek na temat Puław

Polskie Ateny

Puławy to nieduże miasto w województwie lubelskim, leżące nad Wisłą. Są stolicą powiatu, lokalnym ośrodkiem nauki, przemysłu i turystyki. Wraz z Kazimierzem Dolnym i Nałęczowem, z racji wyjątkowych walorów widokowych, historycznych i turystycznych, tworzą Trójkąt Turystyczny bardzo chętnie odwiedzany. Puławy to miejsce o bogatej historii związanej z rodami Lubomirskich, Sieniawskich i Czartoryskich, miejsce gdzie powstało pierwsze muzeum gromadzące polskie pamiątki narodowe. Część z nich można oglądać teraz w zbiorach Muzeum Czartoryskich w Krakowie.
Puławy
1
Puławy leżą w zachodniej części województwa lubelskiego, nad prawym brzegiem Wisły.
Miasto położone jest na skraju malowniczego Małopolskiego Przełomu Wisły, w pobliżu najbardziej wysuniętego na wschód jej zakola, w sąsiedztwie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego.
2
Historycznie miasto należy do Małopolski - początkowo w ziemi sandomierskiej, a później w ziemi lubelskiej.
Geograficznie leży na pograniczu Niziny Mazowieckiej i Wyżyny Lubelskiej.
3
Puławy wraz z Kazimierzem Dolnym i Nałęczowem tworzą tzw. Trójkąt Turystyczny.
Miasta te, z racji nieprzeciętnych walorów widokowych, historycznych i kulturowych przyciągają wielu turystów.
4
Powierzchnia miasta wynosi 50,49 km2.
Populację szacuje się na niewiele ponad 47 tys. osób. Miasto jest stolicą powiatu puławskiego i stanowi 5,42% jego powierzchni.
5
Herbem Miasta Puławy jest umieszczony na czerwonym polu srebrny rycerz ze wzniesionym mieczem i błękitną tarczą ze złotym podwójnym krzyżem, na srebrnym koniu z błękitnym rzędem, wspiętym nad Świątynią Sybilli.
Od 2000 roku Puławy maja swój własny hejnał miejski. Autorem melodii jest znany polski jazzman Henryk Majewski.
6
Pochodzenie nazwy miasta nie jest do końca wyjaśnione.

Istniej nawet na ten temat legenda o Zawiszy Czarnym, który zmęczony podróżą zatrzymał się w osadzie i zamierzał spocząć na drewnianej ławie. W momencie jak rycerz usiadł, ława złamała się na pół, a Zawisza krzyknął: - A niech to będzie pół ławy!.

Ponieważ miasto usytuowane jest nad Wisłą, dlatego przypuszcza się, że jego nazwa ma związek z rzeką. Może pochodzić od nadwiślańskich łęgów, które nazywane są pulwami, bądź od staropolskiego słowa pławy, co oznacza przeprawę przez rzekę, czy pława - boja oznaczająca mieliznę, lub też od słowa pławia, które oznacza rzeczny nurt.

7
Historia Puław sięga XV wieku, kiedy to powstała osada w pobliżu brodu na Wiśle.
Była to początkowo niewielka osada rybacko-handlowa, po raz pierwszy notowana w 1489 roku jako Pollawy. Później opisywana jako Pulławi, Pulawi, a w 1603 roku już jako Puławy.
8
W 1662 roku wieś z folwarkiem wchodziła w skład majątku Łukasza Opalińskiego.

Od drugiej połowy XVII wieku Puławy znajdowały się w posiadaniu rodów Lubomirskich i Sieniawskich. Marszałek wielki koronny, Stanisław Herakliusz Lubomirski wybudował tam swoją letnią rezydencję, obecnie znaną jako Pałac Czartoryskich.

Córka Lubomirskiego Elżbieta (nazywana niekoronowaną królową Polski) poślubiła Adama Mikołaja Sieniawskiego (późniejszego hetmana wielkiego koronnego), wnosząc w posagu Puławy.

W czasie wojny północnej osada wraz z zamkiem została zniszczona przez wojska szwedzkie, głównie z powodu sympatii Sieniawskich do Augusta II Mocnego.

9
Córka Sieniawskich, Maria Zofia wyszła za mąż za wojewodę ruskiego Aleksandra Augusta Czartoryskiego.

Od tego momentu Puławy na sto lat stały się własnością rodu Czartoryskich i przeżywały swój złoty wiek. Od 1784 roku stały się własnością księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego i jego żony Izabeli z Flemmingów Czartoryskiej (jedynej dziedziczki majątku po podskarbim wielkim litewskim Janie Jerzym Flemmingu).

 

10
Puławy stały się konkurującym z Warszawą centrum życia kulturalnego i politycznego, zyskując przydomek Polskie Ateny.
Do Pałacu Czartoryskich przyjeżdżali niemal wszyscy znani przedstawiciele epoki: Jan Ursyn Niemcewicz, Adam Tadeusz Naruszewicz, Grzegorz Piramowicz, Dionizy Kniaźnin, Jan Paweł Woronicz, Franciszek Karpiński, Franciszek Zabłocki, Jan Piotr Norblin, Marcello Bacciarelli i in.
11
W okresie rozbiorów Polski, w odwecie za wsparcie udzielone przez Czartoryskich Kościuszce, wojska rosyjskie zniszczyły rezydencję puławską i splądrowały okoliczne wsie.

Odbudową posiadłości zajęła się Izabela Czartoryska. Wraz z architektem Piotrem Aignerem dokonała przebudowy rezydencji, a także dobudowała wiele obiektów ogrodowych w przylegającym do rezydencji parku.

W parku zamieszkał nawet wynajęty przez Izabelę etatowy pustelnik, którego obecność podkreślała romantyczny charakter tego miejsca.

12
Jedną z budowli ogrodowych była Świątynia Sybilli.

Była to budowla w kształcie rotundy, stanowiła ogrodową imitację antycznej świątyni (zbudowana na wzór świątyni Westy w Tivoli koło Rzymu). Posiada ona dwie okrągłe sale. Do górnej, reprezentacyjnej, wchodzi się po szerokich schodach, których strzegą kamienne lwy, będące darem od cara Rosji Aleksandra I, z okazji jego pobytu w Puławach w 1805 roku.

W Świątyni Sybilli księżna Izabela Czartoryska gromadziła pamiątki rodzinne Sieniawskich, Lubomirskich, Czartoryskich oraz pamiątki po wielkich Polakach: królach, wodzach, uczonych, poetach. Były tam przedmioty związane z Bolesławem Chrobrym, Kazimierzem Wielkim, Stanisławem Żółkiewskim, Tadeuszem Kościuszką, Mikołajem Kopernikiem i Janem Kochanowskim.

W dolnej kondygnacji Świątyni umieszczono obelisk poświęcony księciu Józefowi Poniatowskiemu.

13
Jeszcze przed wybuchem powstania listopadowego w 1830 roku, zbiory zgromadzone w Świątyni Sybilli zostały przewiezione do Paryża.
Powróciły one do Polski, stając się zalążkiem Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.
14
Zbiory zgromadzone przez Izabelę Czartoryską w Puławach stały się pierwszym polskim muzeum zawierającym polskie pamiątki narodowe.
Siostra księcia Adama Czartoryskiego, Maria Wirtemberska napisała w Puławach powieść zatytułowaną "Malwina, czyli domyślność serca". Książka ta została uznana za pierwszą polską powieść psychologiczno-obyczajową z wątkami autobiograficznymi.
15
Powstanie listopadowe (1830-31) przyniosło koniec złotego wieku Puław.

Po jego stłumieniu, majątek Czartoryskich został przejęty przez Rosję. W latach 30. XIX wieku Czartoryscy zostali zmuszeni do opuszczenia kontrolowanej przez Rosję Kongresówki, a Puławy zostały zredukowane do małej, prowincjonalnej wsi.

Aby jeszcze bardziej zatrzeć ślady polskości na tym terenie, nazwę Puławy zmieniono na Nowa Aleksandria.

16
Nastąpiła też zmiana przeznaczenia pałacu, który stał się placówką naukowo-oświatową.

W 1844 roku utworzono tam Instytut Wychowania Panien, w 1862 Instytut Politechniczny i Rolno -Leśny (zamknięty po upadku powstania styczniowego), a w 1869 Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa. Jednym z jego pierwszych uczniów był przyszły pisarz Bolesław Prus, który część wczesnego dzieciństwa spędził w Puławach.

Bolesław Prus w 1884 roku napisał swoją mikropowieść "Pleśń świata", której akcję umieścił w puławskiej Świątyni Sybilli.

17
Prawa miejskie Puławy otrzymały w 1906 roku.

W sierpniu 1920 roku Józef Piłsudski opuściła Warszawę i utworzył w Puławach sztab wojskowy. Wojska sowieckie zajmowały większość wschodniej Polski i oblegały Warszawę. Służby radiomonitoringu, kryptologii i wywiadu Piłsudskiego wykryły lukę na sowieckich flankach w rejonie Puław i Naczelnik nakazał koncentrację polskich sił w okolicach rzeki Wieprz.

18 sierpnia 1920 roku Wojsko Polskie rozpoczęło kontratak z Puław, który okrążył i rozbił 177-tysięczne siły wroga. Atak wyparł Armię Czerwoną z terytorium Polski i ustanowił bezpieczeństwo naszego kraju na dwie dekady, aż do inwazji niemieckiej w 1939 roku.

18
W okresie międzywojennym Puławy były miastem wieloetnicznym.

Mieszkali tam Polacy, Żydzi, Rosjanie, wyznawcy chrześcijaństwa, judaizmu i prawosławia. Rozwijał się przemysł. Dawny Instytut Rolniczy stał się Państwowym Instytutem Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego.

Rozwój miasta przerwał wybuch II wojny światowej, w której zginęła jedna trzecia mieszkańców Puław. 

W okresie okupacji polska poetka Krystyna Krahelska mieszkała w Puławach i należała do ruchu oporu. Jest ona autorką najpopularniejszej pieśni polskiego ruchu oporu "Hej chłopcy, bagnet na broń", która premierę miała w 1943 roku w Warszawie. Krystyna Krahelska zginęła w Powstaniu Warszawskim.

19
W 1960 roku podjęto decyzję o budowie w Puławach Zakładów Azotowych.

Obecnie Zakłady Azotowe "Puławy" SA ("Grupa Azoty Puławy") specjalizujące się w wielkotonażowej produkcji nawozów azotowych, są jednym z największych na świecie producentów melaminy i największym polskim przedsiębiorstwem w branży wielkiej syntezy chemicznej. Od stycznia 2013 roku wchodzą w skład Grupy Azoty.

W latach 1980 i 1981 Zakłady Azotowe Puławy były jednym z największych ośrodków Solidarności na Lubelszczyźnie. Po ogłoszeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku w zakładzie rozpoczęto strajk, który został stłumiony przez ZOMO 19 grudnia. Aresztowano 20 osób.

20
Największym zabytkiem Puław jest barokowo-klasycystyczny Pałac Czartoryskich.

Pałac otacza 30-hektarowy park, w latach 1798-1806 zamieniony na angielski ogród krajobrazowy, w skład którego wchodzą klasycystyczne pawilony parkowe z początku XIX wieku. Jednym z nich jest Świątynia Sybilli, obok której znajduje się Dom Gotycki, wybudowany w latach 1800-1809 dla upamiętnienia wizyty księcia Józefa Poniatowskiego w Puławach. Obecnie mieści się w nim Muzeum Regionalne.



21
W parku wokół Pałacu Czartoryskich znajduje się wiele innych ciekawych budynków.
Są to m.in.
  • Kościół Wniebowzięcia NMP wybudowany w latach 1800-1803, stylizowany na rzymski Panteon
  • Pałac Marynki - wybudowany dla Marii Wirtemberskiej
  • Brama Rzymska, zbudowana w 1829 roku jako trwała ruina, stylizowana na Łuk Tytusa
  • Żółty Dom, w którym przebywał car Rosji Aleksander II
  • Chińska Altana
  • marmurowy sarkofag, sprowadzony z Rzymu w 1799 roku przez Adama Czartoryskiego
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

22 ciekawostki o Krakowie
22 ciekawostki o Krakowie
Dawna stolica Polski
Kraków jest jednym z najstarszych miast Polski. Znajduje się tu Wawel, Uniwersytet Jagielloński, niezliczone zabytki oraz dzieła sztuki. Jeśli chcesz ...
47 ciekawostek o Puszczy Białowieskiej
47 ciekawostek o Puszczy Białowieskiej
Największy i najbardziej znany w Europie obszar leśny z naturalnym drzewostanem
Puszcza Białowieska stanowi unikalny na skalę europejską kompleks leśny, będący lasem pierwotnym, o niezmienionym ekosystemie, w który nie ingerował c ...
34 ciekawostki o Gnieźnie
34 ciekawostki o Gnieźnie
Miasto na siedmiu wzgórzach
Gniezno jest jednym z najstarszych miast w Polsce, pierwszą stolicą Polski i pierwszą metropolią kościelną kraju. Podobnie jak Rzym, zbudowane na sied ...
16 ciekawostek o Bieszczadach
16 ciekawostek o Bieszczadach
Idealne miejsce do obcowania z naturą
Przez swoje położenie Bieszczady tworzą niepowtarzalny klimat ciszy i spokoju. Pierwotne lasy stanowią dom dla setek gatunków zwierząt i roślin, a czę ...
32 ciekawostki o Łodzi
32 ciekawostki o Łodzi
Stolica województwa łódzkiego
Początki istnienia miasta Łodzi sięgają XV wieku, kiedy to król Władysław Jagiełło nadał jej prawa miejskie. Miasto było w posiadaniu biskupów kujawsk ...
31 ciekawostek o Polsce
31 ciekawostek o Polsce
Jak dobrze znasz swój kraj?
Historia Polski ma już przeszło 1000 lat. Wydaje się że wiemy o naszym kraju wystarczająco dużo - są jednak rzeczy, które mogą zaskoczyć. Poniżej prze ...
26 ciekawostek o Morskim Oku
26 ciekawostek o Morskim Oku
Największe jezioro w Tatrach
Morskie Oko jest jednym z najpiękniejszych jezior w Tatrach, jest też jednym z najbardziej popularnych. W miesiącach letnich nad Morskim Okiem pojawia ...
22 ciekawostki o Rysach
22 ciekawostki o Rysach
Najwyższy polski szczyt
Rysy są jednym z najczęściej odwiedzanych szczytów w Tatrach. Przy dobrej pogodzie na zdobywców wierzchołka czeka niezapomniany widok, w którym dostrz ...

Najnowsze tematy

20 ciekawostek o Syrakuzach
20 ciekawostek o Syrakuzach
Miasto Archimedesa
Syrakuzy to miasto usytuowane na wschodnim wybrzeżu Sycylii we Włoszech. Jego korzenie sięgają czasów starożytnych, kiedy to było jednym z najważniejs ...
11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...

Podobne tematy