Miasta
Ciekawostki o Brugii
Kolebka malarstwa flamandzkiego
Brugia jest niewielkim belgijskim miastem, które w średniowieczu było potęgą handlową i finansową tej części Europy. Było wówczas jednym z największych i najwspanialszych miast na świecie, porównywanym do Wenecji, Mediolanu czy Florencji. Jego koniunktura skończyła się w XVI wieku, by ponownie odżyć w wieku XIX za sprawą turystyki. Dziś jest jednym z najchętniej odwiedzanych miast europejskich, mającym do zaoferowania średniowieczną atmosferę niezmienionych uliczek historycznego centrum miasta.
1
Brugia leży w północno-zachodniej Belgii. Jest to Region Flamandzki, nazywany też często Flandrią, jeden z trzech regionów federalnych Belgii. Region ten dzieli się na pięć prowincji: Antwerpia, Limburgia, Flandria Wschodnia, Brabancja Flamandzka i Flandria Zachodnia. Brugia leży we Flandrii Zachodniej, jest jej stolicą.
2
Powierzchnia miasta wynosi 138, 4 km2. Według danych z 2014 roku Brugię zamieszkiwało ponad 117 300 osób, co daje gęstość zaludnienia - 848 osób na km2.
3
Brugia nie leży bezpośrednio nad Morzem Północnym, jest portem śródlądowym połączonym kanałami z Ostendą i Zeebrugge, a także z Gandawą. Kiedyś Brugia była wielkim portem, mimo, iż nie leżała nad morzem. Miała z nim połączenie poprzez kanały. Gdy te uległy zamuleniu, straciła je. Odzyskała go dzięki sztormowi w 1134 roku, który stworzył naturalny kanał Zwin.
4
Nazwa miasta wywodzi się od starogermańskiego słowa oznaczającego most. W dokumentach historycznych nazwa Brugia pojawiła się pierwszy raz dopiero w IX wieku. Wtedy też pojawiły się pierwsze monety z nazwą Bryggia.
5
Pierwsze fortyfikacje na terenie Brugii powstały już w I w. p.n.e. Powstały one po podboju tych terenów przez Juliusza Cezara, w celu ochrony przed piratami.
6
Od starożytnych Rzymian tereny te przejęli około IV wieku Frankowie. W IX wieku ziemie te były najeżdżane przez wikingów, co spowodowało konieczność wzmocnienia fortyfikacji. Władzę we Flandrii sprawował wówczas Baldwin I Żelazne Ramię, który był pierwszym hrabią Flandrii.
7
Prawa miejskie Brugia uzyskała w 1128 roku. W mieście zbudowano nowe mury i rozpoczęto budowę kanałów.
8
Już na początku XIII wieku miasto należało do Hanzy (związek miast handlowych Europy Północnej z czasów średniowiecza i początku ery nowożytnej). Zaczął się wówczas złoty okres dla Brugii. Rozbudowano nabrzeże, aby mogły przy nim cumować statki przypływające do Brugii z normandzkim zbożem, gaskońskim winem i suknem. Brugia stała się głównym miastem handlującym z terenami położonymi wokół Morza Śródziemnego. Rozpoczęto też handel przyprawami z Lewantem (określenie państw leżących na wschodnim, azjatyckim wybrzeżu Morza Śródziemnego).
9
W 1409 roku otwarto w Brugii zajazd Huis ter Beurze, który stał się pierwszą giełdą i najbardziej rozwiniętym rynkiem pieniężnym w Niderlandach XV wieku. W mieście prężnie rozwijał się system bankowości i handlu. Interesy handlowców chronione były przez 21 konsulów. Powstał tam również słynny podstawowy kodeks morski Roles de Damme.
10
W XIII i XIV wieku miasto określane było mianem jednej z "kolebek europejskiego kapitalizmu". W średniowieczu Brugia była jednym z największych i najwspanialszych miast na świecie. Była miastem, które dorównywało takim potęgom jak Mediolan, Florencja czy Wenecja.
11
Na początku XIV wieku król Francji Filip Piękny wkroczył do Flandrii i zażądał od hrabstwa wysokiej kontrybucji. Tyrania Francuzów wywołała bunt mieszczan. W 1302 roku tkacze brugijscy pod wodzą Pietera de Conincka dokonali rzezi rycerstwa francuskiego (tzw. jutrznie brugijskie). Zginął każdy, kto nie potrafił wymówić poprawnie formuły Scilt ende vrient - tarcza i przyjaciel. Wkrótce doszło do decydującego starcia z Francuzami. Siły powstańcze składały się z chłopstwa, farbiarzy, tkaczy i rzeźników flamandzkich, uzbrojonych w topory, widły, piki i goedendagi (średniowieczna broń biała piechoty, służąca do walki wręcz). Pod Courtrai, w pobliżu Kortrijku armia powstańców pokonała doborową armię francuską zrzeszającą kwiat rycerstwa europejskiego.
12
Była to bitwa określana mianem "Bitwy Złotych Ostróg". O rozmiarach klęski Francuzów świadczyło 700 złotych ostróg znalezionych po bitwie.
13
Jednym z najważniejszych pomników w Brugii jest ten upamiętniający wydarzenia spod Kortrijk, Bitwę Złotych Ostróg. Jest to pomnik tkacza Jana Breydela i rzeźnika Pietera de Conincka. Jest on usytuowany w centralnym punkcie rynku Grote Markt.
14
Brugia XV wieku była miejscem, w którym gromadziło się wielu artystów, bankierów i innych wybitnych osobistości z całej Europy. Książę Burgundii Filip III Dobry ustanowił w Brugii, a także w Brukseli i Lille swoje dwory, co sprawiło, że ściągały tam różne wybitne jednostki. Istniał mecenat, więc rozwijały się różne gałęzie sztuki.
15
Brugia stała się kolebką malarstwa flamandzkiego. Nowa szkoła flamandzka prezentowała technikę malowania olejem. Działali w niej wybitni malarze i miniaturzyści. Osiedlił się tam, założył rodzinę i mieszkał do śmierci malarz Jan van Eyck. Tworzył tam również m.in. Hans Memling. Dzięki rodzinie Bening zasłynęło brugijskie iluminatorstwo, które rozwinęło się dzięki Vrelantowi i Lidetowi.
16
W początkach XVI wieku, gdy kanał Zwin, który był "oknem na świat", źródłem potęgi miasta, uległ zamuleniu, miasto zaczęło tracić swoje znaczenie handlowe. Potęgą handlową stawała się Antwerpia. Koronkarstwo (słynne koronki brabanckie - koronki o wzorze wijących się gałązek na tiulowym tle) upadło w XVII wieku.
17
Dla Brugii rozpoczął się powolny proces stagnacji. Próbowano modernizować porty, ale miasto nigdy już nie odzyskało dawnej świetności ani statusu. Miasto nazywane było Bruges-la-Morte, co oznacza Martwa Brugia.
18
Ożywienie gospodarcze miasta nastąpiło dopiero w XIX wieku za sprawą turystyki. Miasto zachowało w pełni swój średniowieczny charakter, zabytki, dzieła sztuki, co przyciąga turystów. Brugia okazała się jednym z najchętniej odwiedzanych miast europejskich.
19
Brugia posiada blisko stukilometrową sieć czynnych kanałów, którymi połączona jest z Ostendą, Zeebrugge (port zbudowany przez Niemców w czasie I wojny światowej dla U-Bootów) i Gandawą. Ze względu na pokaźną sieć kanałów, Brugia często określana jest mianem Wenecji Flamandzkiej.
20
Historyczne centrum Brugii w 2000 roku zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W 2002 roku miasto zostało wybrane Europejską Stolicą Kultury.
21
Brugia zachowała swą pierwotną gotycką zabudowę i wiele zabytków zgromadzonych w mieście. Należy do nich jeden z symboli miasta - monumentalna wieża (beffroi -wieża strażnicza zamku lub miejska dzwonnica w formie wieży wolnostojącej lub związanej z budynkiem ratusza) z XIII-XV wieku, z carillonem (zespół dzwonów wieżowych, na których melodię można wybijać za pomocą specjalnej klawiatury sercami dzwonów) składającym się z 47 dzwonów. Wieża usytuowana jest na rynku Grote Markt. Przy dzwonnicy znajdują się hale targowe z XIII-XV i XVI wieku.
22
Kolejnym zabytkiem jest XII-wieczna Katedra św. Salwadora - główna świątynia diecezji brugskiej i Bazylika Świętej Krwi. Bazylika Świętej Krwi zbudowana była w XII wieku jako kaplica władców Flandrii. Jest ona miejscem przechowywania relikwii będącej ponoć Krwią Chrystusa, która została przywieziona w XII wieku z Ziemi Świętej (w czasie II wyprawy krzyżowej) przez hrabiego flandryjskiego Thierry'ego Alzackiego. Ze względu na relikwię bazylika od stuleci jest centrum pielgrzymkowym.
23
Relikwia umieszczona jest w kryształowej fiolce, a ta wewnątrz niewielkiego szklanego naczynia ozdobionego na każdym końcu złotą koroną. Przechowywana jest zwykle w tabernakulum bocznego ołtarza, ale jest regularnie wynoszona do adoracji przez wiernych. Każdego roku odbywa się barwna Procesja Krwi Świętej z okazji Wniebowstąpienia, prowadzona przez biskupa Brugii. Prowadzi on relikwię ulicami miasta, w towarzystwie mieszkańców odtwarzających sceny biblijne.
24
Kolejnym zabytkowym kościołem Brugii jest kościół Najświętszej Marii Panny, wewnątrz którego znajduje się rzeźba Michała Anioła. Kościół został zbudowany w latach 1290-1549. Jego charakterystycznym elementem jest wysoka na 122,30 m ceglana wieża, druga co do wysokości ceglana wieża na świecie, po wieży kościoła św. Marcina w Landshut (130,6 m) w Niemczech, w Bawarii. W prezbiterium za głównym ołtarzem znajdują się grobowce księcia Burgundii Karola Śmiałego i jego córki, księżnej Marii. Pozłacane brązowe figury ojca i córki spoczywają na płytach z czarnego kamienia. Oboje mają korony na głowach, a książę jest w pełnej zbroi z Orderem Złotego Runa.
25
Najcenniejszym elementem wyposażenia kościoła Najświętszej Marii Panny jest rzeźba Michała Anioła - Madonna z Dzieciątkiem, zwana też Madonną z Brugii. Rzeźba wykonana z białego marmuru kararyjskiego datowana jest na lata 1503-1504. Jest ona jedną z nielicznych prac Michała Anioła, która opuściła Włochy za życia artysty. Pierwotnie była przeznaczona na ołtarz katedry w Sienie, lecz została zakupiona przez rodzinę Mouscron z Brugii. Kupiec Jan Mouscron dokonał jej zakupu podczas pobytu w Toskanii. Kupiec latami przetrzymywał posąg w swojej kaplicy, gdzie podobno podziwiał go sam Durer. W 1514 roku została podarowana kościołowi.
26
Madonna z Brugii była dwukrotnie skradziona. W 1794 roku, podczas rewolucji francuskiej, francuscy rewolucjoniści przejęli kontrolę nad Brugią i zabrali ze sobą do Paryża posąg. Dopiero po zakończeniu epoki napoleońskiej, w 1816 roku rzeźba powróciła na swoje pierwotne miejsce, jednak nie na długo. Po raz drugi skradli ją w 1944 roku Niemcy uciekający z Brugii, po przybyciu do tej części Europy wojsk amerykańskich. Wraz z posągiem naziści zrabowali też inne renesansowe dzieła sztuki. Przez granicę przetransportowali zawinięty ponoć w materac ładunek ciężarówką Czerwonego Krzyża. Ostatecznie rzeźba trafiła do kopalni soli w Altaussee, gdzie została odnaleziona w 1945 roku przez specjalny zespół, któremu prezydent F.D. Roosevelt zlecił misję uratowania dzieł sztuki skradzionych przez nazistów w całej Europie. Ostatecznie Madonna z dzieciątkiem powróciła do Brugii.
27
Brugia posiada też piękną, tajemniczą kaplicę - Jeruzalemkerk. Jej powstanie związane jest z kupiecką rodziną Adorno. W drugiej połowie XIII wieku rodzina ta przybyła do Flandrii z Genui. Wystarali się o przywilej prowadzenia kantoru, co dało im pokaźne zyski. Członkowie tej rodziny często angażowali się w życie polityczne Brugii, jak i całej Flandrii. Jednym z wybitnych członków rodziny był Anselm Adorno żyjący w XV wieku, który ufundował Jeruzalemkerk i zamienił kaplicę w dzieło sztuki. Angażował się on w różne inicjatywy polityczne, lecz stracił poparcie władz. W wyniku zamieszek w mieście trafił do aresztu, został oskarżony o defraudację pieniędzy z miejskiej kasy. Zachował życie dzięki potężnej karze finansowej i publicznej pokucie (bosy, z ogoloną głową i obdarty z szat, błagał burmistrza o wybaczenie).
28
Anselm Adorno angażował się również w działalność dyplomatyczną. Odwiedził wiele miejsc w Europie i poza nią. Trafił też do Jerozolimy, gdzie po zobaczeniu Bazyliki Grobu Pańskiego postanowił ufundować podobną w Brugii.
29
Anselm odwiedził również Polskę, gdzie prowadził rozmowy z Kazimierzem Jagiellończykiem. Brał udział w próbach odzyskania ładunku galeonu "Święty Mateusz", który został zdobyty przez gdańskiego kapra Pawła Beneke. Beneke posądzany jest o zrabowanie z tego galeonu "Sądu Ostatecznego" Memlinga, który do dziś znajduje się w Gdańsku.
30
Kaplica Jeruzalemkerk od wieków znajduje się w rękach rodziny Adorno i wykorzystywana jest podczas rodzinnych uroczystości. Została też udostępniona do zwiedzania. Kaplica była wzorowana na Bazylice Grobu Pańskiego, dlatego za ołtarzem wykuto specjalny tunel, na końcu którego umieszczono rzeźbę Chrystusa. Ołtarz z nastawą przypominającą skałę, zdobią płaskorzeźby czaszek, węży i narzędzi męki Chrystusa. W centralnym miejscu kaplicy spoczywa żona jej fundatora i serce jej męża. Bowiem Anselm podczas ostatniej wyprawy do Szkocji został napadnięty i zabity, a jego serce sprowadzono do Brugii i pochowano obok żony.
31
Brugia była miejscem powstania szkoły malarskiej prymitywistów flamandzkich. Stanowiła centrum mecenatu i rozwoju malarstwa średniowiecznego.
32
W Brugii mieści się Kolegium Europejskie. Jest to prestiżowa szkoła wyższa, kształcąca w zakresie europejskiej ekonomii, prawa i polityki.
