Kultura i sztuka

Ciekawostki o Jeziorze Łabędzim

Znaleźliśmy 15 ciekawostek na temat Jeziora Łabędziego

Jeden z najbardziej znanych na świecie spektakli baletowych

Klasyczny balet w czterech aktach, opowiadający historię miłości mierzącej się z otaczającym ją złem. Modyfikowany na wiele sposobów, w każdej wersji zachwyca piękną muzyką skomponowaną przez Piotra Czajkowskiego oraz wspaniałą choreografią, czerpiącą z dorobku Mariusa Petipy i Lwa Iwanowa. Motywy Jeziora Łabędziego wykorzystywane są w innych obszarach sztuki, począwszy od dzieł filmowych czy literatury, a na kontrowersyjnej sztuce ulicznej skończywszy. 

Obecnie przez niektórych interpretowane również jako narzędzie manifestu politycznego, bez wątpienia jest dziełem znanym na całym świecie, które wywarło ogromny wpływ na sztukę baletową.

Jezioro Łabędzie
1
Prapremiera Jeziora Łabędziego odbyła się 4 marca 1877 roku.

Libretto stworzyli Władimir Biegiczew i Wasilij Gelcer, za choreografię odpowiadał Wentzel Reisinger. 

Pierwszy spektakl zagrano na deskach teatru Bolszoj w Moskwie. Nie okazał się sukcesem i nic nie wskazywało, by miał zostać w przyszłości jednym z najlepiej znanych dzieł baletowych.  

2
Marius Petipa i Lew Iwanow, wybitni choreografowie pracujący w Petersburgu, nadali spektaklowi charakteru potrzebnego do tego, by odniósł sukces.

Petipa, wraz z Lwem Iwanowem odpowiadali za choreografię stworzoną na potrzeby premiery petersburskiej. Zmianom uległo też libretto, zmodyfikowane przez Modesta Czajkowskiego, brata Piotra, odpowiadającego za oprawę muzyczną spektaklu.

Balet wystawiono 15 stycznia 1895 roku w Petersburgu i dopiero wtedy odniósł sukces, który zagwarantował mu popularność na deskach teatrów innych państw.

3
Polska premiera odbyła się w Teatrze Wielkim w Warszawie 30 grudnia 1900 roku.

Libretto odpowiadało wersji petersburskiej, choreografię stworzył Raffaele Grassi.

Grassi urodził się 25 listopada 1848 roku w Neapolu. Był zdolnym, odnoszącym liczne sukcesy choreografem, co sprawiło, że naczelstwo Warszawskich Teatrów Rządowych zwróciło się do niego z propozycją objęcia funkcji dyrektora baletu Teatru Wielkiego, którą przyjął. Pełnił ją w latach 1892-1902, łącząc ją z funkcją dyrektora warszawskiej szkoły baletowej.

Główną rolę żeńską, Odettę/Odylię, zagrała mediolańska primabalerina Cecylia Cerri.

4
Muzykę do spektaklu skomponował Piotr Czajkowski.

Był to pierwszy balet skomponowany przez rosyjskiego kompozytora, stworzony na zamówienie moskiewskiego teatru w latach 1875/1876.

5
Libretto opowiada historię miłosną między dziewczyną zaklętą w łabędzia, Odettą, a księciem Zygfrydem.

Spektakl oddaje założenia romantyzmu - tematem przewodnim jest tragiczna miłość, pojawiają się motywy nadprzyrodzone.

Historia toczy się w bliżej nieokreślonym zakątku Niemiec. Odetta, zaczarowana przez złego czarnoksiężnika Rothbarta, wiedzie życie pod postacią łabędzia, jako królowa stada. Zygfryd jest księciem, którego czeka wybranie kandydatki na swoją żonę podczas nadchodzącego balu. W akcie I książę wraz z przyjaciółmi postanawiają zapolować na łabędzie i wyruszają nad jezioro.

Dowiedz się więcej ...
6
Akt II, autorstwa Lwa Iwanowa, jest najrzadziej modyfikowany przez innych choreografów.

Uznaje się go za jeden z najwybitniejszych pokazów choreografii. To właśnie z tego aktu pochodzi najsłynniejsze na świecie pas de quatre (taniec czworga) - taniec czterech łabędziątek.

7
W akcie III pojawiają się fragmenty charakterystyczne dla tzw. baletu divertissement.

Pojawienie się baletu divertissement łączy się z dorobkiem Mariusa Petipy, który odpowiadał za stworzenie choreografii do aktów I i III. Ten rodzaj widowiska obfituje w popisy taneczne oraz tańce ludowe, które zaobserwować można właśnie w akcie III. Są to: czardasz (taniec węgierski), taniec hiszpański, taniec neapolitański i polski mazurek. 

8
Przez lata libretto Jeziora Łabędziego było modyfikowane, dając również szczęśliwe zakończenia historii.

Po raz pierwszy w 1950 roku Konstantin Sergiejew wystawił nową wersję baletu dla Baletu Maryjskiego, mieszając ze sobą wersję Biegiczewa i Gelcera z tą stworzoną przez Petipę i Iwanowa. Zmieniono zakończenie na zwieńczone szczęśliwym życiem Odetty i Zygfryda. W sowieckiej Rosji, jak również w Chinach często decydowano się na modyfikację zakończenia na szczęśliwe.

9
W 1986 roku w Operze Paryskiej wystawiono spektakl z jeszcze mocniej tragicznym zakończeniem, niż w pierwowzorze.

W tej wersji książę Zygfryd walczy z czarnoksiężnikiem i zostaje pokonany, co sprawia, że Odetta jest zabrana siłą przez Złego Ducha, który zniszczył jej życie.

Z kolei w wersji z 2010 roku, wystawionej przez Narodowy Balet Kanady, podczas walki ginie zarówno Zygfryd, jak i Rothbart, a Odetta pozostaje sama.

10
Istnieją również wersje libretto ze smutnym, lecz niezakończonym niczyją śmiercią libretto.

Za przykład może służyć wersja New York City Ballet z 2006 roku, w której zdrada Zygfryda skazuje Odettę na resztę życia pod postacią łabędzia, jednak kochankowie nie łączą się ze sobą w akcie śmierci, lecz zostają rozdzieleni. Królowa Łabędzi odpływa, a książę zostaje sam.

11
Teatr Wielki - Opera Narodowa w Warszawie ma w repertuarze rodzimą wersję Jeziora Łabędziego.

Autorem nowego libretto jest Paweł Chynowski. Spektakl zawiera jedynie trzy akty oraz prolog i epilog. Opowiada o romansie przyszłego cara Rosji, Mikołaja II z tancerką baletową Matyldą Krzesińską.

Matylda Krzesińska była Polką, jednak urodziła się w Petersburgu, 31 sierpnia 1872 roku, tam też trafiła na scenę. Była drugą po Pierinie Legnani tancerką petersburską, która otrzymała tytuł primaballerina assoluta. Przyszłego cara Rosji poznała, mając 17 lat. Para spotykała się ze sobą, jednak w 1894 roku carewicz oficjalnie zaręczył się z Alicją Heską.

W polskiej wersji to Krzesińska pełni rolę czarnego łabędzia. Historia kończy się szczęśliwie, gdy carewicz łączy się z ukochaną Alix.

12
Po wybuchu wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku, spowodowanej rosyjską agresją, wszystko, co rosyjskie, zostało poddane bojkotowi. Podobnie rzecz miała się ze sztuką.

Wiele teatrów zrezygnowało z wystawiania rosyjskich baletów, w tym Jeziora Łabędziego i Dziadka do Orzechów. W tym samym czasie Narodowy Balet Ukrainy ruszył w światową trasę, wystawiając, m.in. ten spektakl. Spotkało się to z komentarzami i niezrozumieniem ze strony niektórych miłośników baletu. Ukraińska wersja opiera się na libretto prowadzącym do szczęśliwego zakończenia, stąd część widzów próbuje interpretować to jako symboliczny przekaz, że Zły Duch (Rosja) zostaje finalnie pokonany przez dobro. Nie zostało to jednak oficjalnie potwierdzone.

13
Jezioro Łabędzie to motyw wielu filmów traktujących o tematyce baletu.

Jednym z najsłynniejszych, który przyniósł odgrywającej główną rolę kobiecą Natalie Portman pierwszego w życiu Oscara, nosi tytuł Czarny Łabędź i opowiada historię solistki baletowej, która musi odkryć w sobie mroczną stronę, potrzebną do autentycznego odegrania roli czarnego łabędzia w nadchodzącej premierze Jeziora Łabędziego. Personifikacją prawdziwego czarnego łabędzia w oczach bohaterki jest jej rywalka z zespołu, sportretowana przez Milę Kunis. Dziewczyna w końcu wydobywa z siebie mroczną część osobowości i perfekcyjnie odgrywa rolę zarówno białego, jak i czarnego łabędzia, jednak prowadzi to do tragedii i zatracenia się w meandrach własnego umysłu.

14
Dość nowatorskie i kontrowersyjne podejście do dzieła zaprezentował szwedzki choreograf Fredrik Rydman.

Rydman stworzył widowisko w stylu tańca ulicznego/nowoczesnego, oparte na Jeziorze Łabędzim, zatytułowane Swan Lake Reloaded. Opowiada o uzależnionych od heroiny prostytutkach (łabędziach), zrzeszonych wokół ich alfonsa - Rothbarta. Oryginalna muzyka Piotra Czajkowskiego została tu połączona ze współczesnymi gatunkami, takimi jak hip hop i techno.

15
Jezioro Łabędzie obecne jest również w literaturze.

W 1999 roku powstała powieść fantasy o tytule Czarny Łabędź, skupiająca się wokół osoby Odylii.

W listopadzie 2016 roku francuska autorka Charlotte Gastaut wydała ilustrowaną książkę dla dzieci, opowiadającą klasyczną treść baletu.

 

Interesuje Cię sztuka baletowa? Zerknij na nasz artykuł o historii baletu.

Lubisz ciekawostki?

Najnowsze tematy

30 ciekawostek o Elżbiecie Bawarskiej
30 ciekawostek o Elżbiecie Bawarskiej
Cesarzowa Sisi
Elżbieta Bawarska, znana również jako Sisi, była jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii europejskich monarchii. Jej niezwykła uroda, nie ...
18 ciekawostek o pałacu Schönbrunn
18 ciekawostek o pałacu Schönbrunn
Piękne Źródło
Pałac Schönbrunn nazywany czasem "Pięknym Źródłem, to wyjątkowy zabytek architektury wiedeńskiej i jedno z najważniejszych miejsc turystycznych w Aust ...
23 ciekawostki o Kate Middleton
23 ciekawostki o Kate Middleton
Katarzyna, księżna Walii
Kate Middleton, oficjalnie tytułowana Katarzyną, Księżną Walii, jest żoną następcy brytyjskiego tronu, księcia Wilhelma, z którym doczekała się trójki ...
14 ciekawostek o muzeum Orsay
14 ciekawostek o muzeum Orsay
Drugie po Luwrze, najczęściej odwiedzane muzeum sztuki we Francji
Muzeum d'Orsay to jedno z najważniejszych muzeów w Paryżu, które mieści się w dawnej stacji kolejowej na brzegu Sekwany. Specjalizuje się ono w sztuce ...
15 ciekawostek o Jeziorze Łabędzim
15 ciekawostek o Jeziorze Łabędzim
Jeden z najbardziej znanych na świecie spektakli baletowych
Klasyczny balet w czterech aktach, opowiadający historię miłości mierzącej się z otaczającym ją złem. Modyfikowany na wiele sposobów, w każdej wersji ...
18 ciekawostek o karobie
18 ciekawostek o karobie
Chleb świętojański - substytut kakao
Karob to inaczej szarańczyn strąkowy - Ceratonia siliqua - drzewo rosnące w klimacie śródziemnomorskim. Jest to zimozielone drzewo o ciemnozielonych s ...
24 ciekawostki o balecie
24 ciekawostki o balecie
Historia sztuki baletowej na przestrzeni wieków
Balet uznawany jest za elitarną formę sztuki, wiążącą się z mnóstwem wyrzeczeń i ciężkiej pracy, wykonywanej od najmłodszych lat. Swoją genezę miał na ...
25 ciekawostek o Karolu III
25 ciekawostek o Karolu III
Król Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z dynastii Windsorów
6 maja 2023 roku w Opactwie Westminsterskim Karol, syn królowej Elżbiety II, został koronowany na króla Zjednoczonego Królestwa. Na koronę czekał reko ...

Podobne tematy