Ciekawostki o manulu

Jego przodkowie przetrwali epoki lodowcowe i zmiany klimatyczne, rozwijając unikalne cechy przystosowawcze, które pozwoliły mu przetrwać w surowych warunkach stepów i gór Azji Środkowej.

Współczesny manul, z jego gęstą sierścią, krótkim pyskiem i zaokrąglonymi uszami, jest rezultatem milionów lat ewolucji i adaptacji do życia w trudnych warunkach. Jego historia ewolucyjna sprawia, że jest jednym z najbardziej interesujących dzikich kotów, a także kluczowym elementem ekosystemów, w których żyje.

Pallas spotkał tego kota w pobliżu rzeki Dżida, na południowy wschód od jeziora Bajkał i opisał go nadając mu naukową nazwę Felis manul. Powszechna nazwa "kot Pallasa" została zaproponowana przez Williama Thomasa Blanforda na cześć odkrywcy manula.

"Manul" to nazwa kota w języku kirgijskim. W języku mongolskim nazwa ta brzmi "manol".

Jego występowanie jest ściśle związane z wysokimi, górzystymi obszarami oraz suchymi stepami, gdzie może unikać ludzkiej obecności i skutecznie polować na małe zwierzęta.

Jednym z głównych siedlisk manula jest Mongolia, gdzie zamieszkuje tamtejsze stepy i półpustynie. Można go spotkać też w północnych i zachodnich rejonach Chin, w południowej Syberii, na stepach Kazachstanu oraz rzadko w rejonie Ladakh w Indiach i w wysokogórskich regionach Himalajów w Nepalu i Buthanie.

Jego sierść jest szara lub płowa, z ciemnymi plamami na ciele i pręgami na pysku. Czoło i czubek głowy są jasnoszare z małymi czarnymi plamkami. Na policzkach manula występują dwie czarne zygzakowate linie, które biegną od kącika oczu do stawów szczękowych. Na grzbiecie ma wąskie czarne paski. Jego szary ogon ma siedem wąskich czarnych pierścieni i czarną końcówkę.

Futro manula jest miękkie i gęste, ma do 9 000 włosów na cm2.

Uszy są szare z żółtawym odcieniem z tyłu i ciemniejszą obwódką oraz białawym włosem z przodu i w małżowinach usznych. Są osadzone nisko z boku, dzięki czemu może on obserwować obiekt nie unosząc głowy. 

Są duże i okrągłe, co nie jest typowe wśród dzikich kotów, które maja zazwyczaj bardziej migdałowaty kształt. W rodzinie kotów tę samą cechę okrągłych źrenic posiadają gatunki Puma, Herpailurus (jaguarundi) i Acinonyx (gepard). Oczy manula mają intensywnie żółty kolor, który jest charakterystyczny dla gatunku.

Jak większość kotów, manul ma doskonały wzrok nocny. Jest to kluczowa adaptacja dla jego nocnego trybu życia, pozwalająca mu skutecznie polować w ciemności. Struktura oka manula zawiera warstwę odblaskową zwaną tapetum lucidum, która zwiększa zdolność widzenia w słabym świetle.

Oczy manula są osadzone dość szeroko na jego szerokiej, płaskiej twarzy. Takie rozmieszczenie oczu zapewnia doskonałą stereoskopową percepcję głębi, co jest ważne przy ocenie odległości do ofiary podczas polowania.

Tymczasem jest on wielkości kota domowego (Felis catus). Długość jego ciała wynosi od 46 do 65 centymetrów, a ogona od 21 do 31 centymetrów. Waży od 2,5 do 4,5 kilograma. Manule mają krótkie nogi i ostre, chowane pazury.

Manule są bardzo terytorialne i bronią swoich obszarów przed innymi osobnikami tego samego gatunku. Terytoria te mogą obejmować znaczne obszary, które manule przemierzają w poszukiwaniu pożywienia i schronienia. Granice terytoriów są zaznaczane za pomocą zapachów, głównie poprzez znakowanie moczem i wydzielinami z gruczołów.

Polują samotnie, co jest typowe dla większości dzikich kotów. Pozwala to manulowi na ciche i skuteczne podejście do ofiary, co jest trudniejsze do osiągnięcia w grupie.

Samotny tryb życia pomaga manulom w unikaniu drapieżników, takich jak większe drapieżne ssaki i ptaki drapieżne. Dzięki swojej skrytości i umiejętności kamuflażu, manul potrafi skutecznie unikać zagrożeń.

Głównym składnikiem jego diety są szczekuszki (Ochotonidae), niewielkie ssaki z rzędu zajęczaków, drobne gryzonie oraz ptaki. Choć rzadziej, manule mogą polować na małe gady i płazy, które są dostępne w ich środowisku. W niektórych przypadkach mogą zjadać duże owady, choć nie stanowią one głównego składnika ich diety.

Ich umiejętność kamuflażu pomaga im zbliżyć się niezauważonym. Atakują swoją ofiarę podchodząc w pobliże wyjścia z nory albo wyciągają ją z płytkiej kryjówki.

Charakterystycznymi dla tego gatunku są głębokie, gardłowe dźwięki, które służą do komunikacji na krótkie dystanse, na przykład podczas rozmnażania lub w celu ostrzeżenia innych osobników o swojej obecności. Wydają też dźwięki przypominające szczekanie, zwłaszcza, gdy czują się zagrożone lub, gdy komunikują się z innymi osobnikami. Dźwięk ten jest krótki, ostry i szybki, przypominający szczekanie małego psa.

Manule, jak inne koty, potrafią też mruczeć. Zdarza się to jednak rzadko, zwykle w sytuacji, gdy czują się bezpieczne, zrelaksowane. Potrafią też miauczeć, ale robią to rzadko. Ich miauczenie jest bardziej chrapliwe i niskie, inne niż u kotów domowych. W sytuacjach zagrożenia syczą, tak jak inne koty. Syk jest często połączony z innymi dźwiękami ostrzegawczymi.

Oprócz wokalizacji, manule komunikują się też za pomocą postawy ciała, wyrazu twarzy i ogona.

Chronią się przed nimi wykorzystując swoje maskujące futro oraz umiejętność szybkiego schronienia w skalnych szczelinach.

W niektórych rejonach jest również prześladowany przez ludzi, którzy błędnie uważają go za szkodnika.

Na wolności mogą żyć nawet dwanaście lat, choć w naturalnym środowisku jest ich coraz mniej. W niewoli mogą żyć o wiele dłużej, nawet do lat szesnastu.

Najwięcej manuli można znaleźć w ogrodach zoologicznych w Europie, Ameryce Północnej oraz Azji. Ze względu na ich specyficzne wymagania środowiskowe i skryty tryb życia, nie każdy ogród zoologiczny decyduje się na ich hodowlę.

W Polsce manule posiadają ogrody zoologiczne w Łodzi, Krakowie, Poznaniu oraz w Warszawie.