Dzieje judaizmu wiążą się zarówno z próbami jego racjonalistycznego wyjaśnienia, a jednocześnie mistycznymi spekulacjami dotyczącymi Tajemnic Stworzenia.
Racjonalistyczne podejście do zagadnienia reprezentuje "Podręcznik błądzących" Mojżesza ben Majmona - synteza myśli żydowskiej i filozofii Arystotelesa. Podstawowym dziełem mistycznym judaizmu jest Sefer Jecira - starożytny żydowski traktat dotyczący stworzenia świata, stanowiący inspirację dla mistyków żydowskich.