Nauka
Ciekawostki o srebrze
Jeden z najwcześniej używanych przez ludzkość metali
Srebro jest jednym z pierwszych metali odkrytych przez człowieka, znane jest już od starożytności. Egipcjanie cenili je bardziej niż złoto. Wyrabiano z niego ozdoby, naczynia, sztućce, ale też bardzo szybko zorientowano się w jego cennych właściwościach leczniczych. W miarę odkrywania nowych złóż, stawało się coraz bardziej powszechne, a dla poszukiwaczy złota wręcz niepożądane, często mylone z platyną, którą pogardliwie nazywano "sreberkiem". Od wieków wykorzystywano ten metal do produkcji monet i jest on najczęściej używanym w tym celu surowcem. W miarę rozwoju nauki i technologii odkrywano i poznawano szereg jego cennych właściwości, w wyniku czego znalazło bardzo wiele zastosowań i jest w wielu dziedzinach metalem niezbędnym.
1
Srebro jest pierwiastkiem chemicznym o symbolu Ag, należącym w układzie okresowym pierwiastków do grupy metali przejściowych (złoto, platyna). Łacińska nazwa srebra to argentum.
2
Jest metalem srebrzystobiałym. Barwa tego metalu wprowadzała w błąd poszukiwaczy złota, którzy znajdując bryłkę złota połączoną ze srebrzystym metalem byli mylnie przekonani, że jest to srebro, traktowali je dość pogardliwie. Nie byli świadomi, że w tym przypadku często mieli do czynienia z platyną.
3
W przyrodzie srebro występuje w postaci rodzimej (rzadko spotykany minerał, w skład którego wchodzi głównie metaliczne srebro), razem z siarką, arsenem, antymonem i chlorem. Występuje też w rudach: argentycie (rzadki minerał z grupy siarczków), chlorargyrycie (bardzo rzadki minerał z grupy halogenków) i pirargyrycie (minerał z gromady siarkosoli, bardzo rzadko występujący). Głównymi źródłami srebra są rudy miedzi, miedzi z niklem, złota, ołowiu, ołowiu z cynkiem.
4
W skorupie ziemskiej występuje około 17 razy częściej niż złoto. Srebro wydobywane jest w Meksyku, Peru, Chinach, Australii, Chile, Polsce, Rosji, Boliwii, USA, Argentynie, Kanadzie, Kazachstanie, Indiach, Turcji, Szwecji, Gwatemali, Maroko, Indonezji, Iranie, Papui-Nowej Gwinei.
5
Srebro jest metalem nieco twardszym od złota. Jest to metal bardzo ciągliwy i kowalny z lśniącym połyskiem, dający się łatwo polerować.
6
Ze wszystkich metali posiada największą przewodność elektryczną, większą od miedzi. Nie może jednak być stosowane do produkcji przewodów elektrycznych, ponieważ ulega korozji, związanej z obecnością w atmosferze tlenków siarki. Istotna jest też jego cena. W czasie II wojny światowej, w wyniku deficytu miedzi, zastosowano jednak srebro w elektromagnesach służących do wzbogacania uranu
7
Srebro posiada także największą przewodność cieplną, najjaśniejszą barwę i największy współczynnik odbicia światła wśród metali dla światła widzialnego. Glin (Al) jeszcze bardziej odbija światło ultrafioletowe.
8
Srebro charakteryzuje się najmniejszą rezystancją kontaktową (oporność) wśród wszystkich metali.
9
Srebro nie reaguje z czystym powietrzem i wodą. Matowieje jednak po zetknięciu z ozonem, siarkowodorem i powietrzem zanieczyszczonym związkami siarki. Halogenki srebra po zetknięciu ze światłem ulegają powolnemu rozkładowi.
10
Czyste srebro wysokiej jakości zawiera przynajmniej 99,9% tego metalu. Można również spotkać czystości powyżej 99,999 %.
11
Zastosowanie srebra jest bardzo szerokie, głównie jako metalu szlachetnego. Srebro próby 925 w stopie z miedzią używane jest do wyrobu biżuterii, naczyń i sztućców, medali, instrumentów muzycznych, np. fletów. Srebro gwarantuje specjalną, charakterystyczną barwę dźwięku. Flety produkowane są również ze złota i platyny.
12
Srebro jest surowcem do produkcji monet. Produkowano z niego monety już w VII w. p.n.e. Wykonywano je w starożytnym państwie o nazwie Lidia, ze stopu srebra ze złotem zwanego elektrum.
13
Później produkowano monety z czystego srebra. Funt brytyjski miał początkowo wartość 1 funta jubilerskiego srebra próby 925.
14
Słowa "srebro" i "pieniądze" brzmią identycznie przynajmniej w 14 językach na świecie.
15
Srebro znalazło zastosowanie w technice fotograficznej. Wykorzystywane tam jest do otrzymywania halogenków srebra (przede wszystkim bromku srebra) używanych jako substancje światłoczułe.
16
Związki srebra używane są do srebrzenia luster, do produkcji materiałów wybuchowych (np. acetylenek srebra). Stosowane są także w chemii analitycznej, np. do wykrywania aldehydów (próba Tollensa).
17
Związki srebra wykazują toksyczne działanie dla bakterii, wirusów, grzybów, glonów. Właściwości takie wykazują również związki innych metali ciężkich, jak miedzi, ołowiu czy rtęci, ale związki srebra nie są aż tak szkodliwe dla ludzi. Zabijają wiele mikroorganizmów in vitro. Jony srebra mogą zmieniać struktury ścian komórkowych i otoczki jądrowej, dezorganizując komórki bakterii. Srebro wiąże się również z bakteryjnym DNA i RNA, uniemożliwiając ich replikację.
18
Srebro wykorzystuje się również w produkcji sprzętu elektrycznego i elektronicznego, styków wysokiego napięcia, spoiwa lutowniczego, baterii srebrowo-cynkowych i srebrowo-kadmowych o wysokiej pojemności, ogniw fotowoltaicznych. Srebro jest jedynym katalizatorem pozwalającym na przemianę etylenu w tlenek etylenu, który później w wyniku hydrolizy daje glikol etylenowy, używany do produkcji poliestru.
19
Prowadzone są próby wytworzenia srebrowej membrany, która pozwoliłaby na oddzielenie tlenu od powietrza, wykorzystując fakt, że tlen jest łatwo absorbowany przez srebro.
20
Srebro znalazło zastosowanie także w medycynie. Jego właściwości lecznicze opisywał już Hipokrates. Jego znaczenie w medycynie polega na wykorzystaniu silnych właściwości antybakteryjnych. Zanim pojawiły się antybiotyki, w celu zapobieżenia infekcjom, podczas I wojny światowej stosowano związki srebra.
21
Srebro w medycynie stosuje się wszędzie tam, gdzie konieczne jest zmniejszenie ryzyka zakażeń bakteryjnych (narzędzia chirurgiczne, przyrządy do dializy). Również w środkach odkażających i dezynfekujących, a także preparatach zapobiegających infekcji ran i oparzeń stosuje się obecnie srebro.
22
W medycynie niekonwencjonalnej stosowane jest tzw. srebro koloidalne jako środek na różne dolegliwości. Przyjmowanie zbyt dużych dawek takiego srebra może doprowadzić do srebrzycy, przebarwienia skóry, oczu, błon śluzowych na kolor niebieskoszary, co jest procesem nieodwracalnym.
23
Ze względu na swoje bakteriobójcze właściwości srebro stosuje się również w przemyśle tekstylnym.
24
Największym producentem srebra w Europie jest Polska. Dolnośląskie złoża miedzi i srebra, eksploatowane przez KGHM Polska Miedź, w 2019 roku znalazły się na drugim miejscu wśród światowych producentów srebra. Zakłady KGHM są największą kopalnią srebra na świecie (wg. raportu World Silver Survey 2020). Głównymi odbiorcami srebra produkowanego przez spółkę są Wielka Brytania, USA i Belgia.
