Ciekawostki o nikotynie

W warunkach naturalnych nikotyna występuje w liściach i korzeniach tytoniu szlachetnego (Nicotiana tabacum), który stosowany jest najczęściej w przemyśle tytoniowym. Liście zawierają od 1 do 3% nikotyny.

Po raz pierwszy nikotyna została wyizolowana w 1828 roku, a jej chemiczna budowa odkryta w roku 1843.  Pierwszy raz w procesie chemicznym otrzymano nikotynę w 1904 roku.

Wpływa na układ nerwowy, powodując przyjemne doznania, które można porównać z efektami zażycia twardych narkotyków: kokainy, amfetaminy, czy morfiny. Istotna jest przyjęta dawka, choć, niezależnie od wielkości, zawsze prowadzi do uzależnienia. Przy zastosowaniu dawek letalnych ( LD50 to około 1-1,5 mg/kg masy ciała), zgon może nastąpić w przeciągu kilku minut w wyniku uduszenia, gdyż neurotoksyny powodują ostry paraliż mięśni oddechowych.

Ale już w pierwszej dekadzie XXI wieku podważono ten pogląd i rozpoczęto debatę wśród naukowców na temat jej rakotwórczych właściwości.

Jednak w świecie nauki opinie te są bardzo rozbieżne. Według najnowszych doniesień właściwości uzależniające wyizolowanej nikotyny nie są znaczące. Decydujący wpływ na uzależnienie się od papierosów mają występujące w dymie papierosowym inhibitory monoaminooksydazy.

W małych dawkach działa na organizm stymulująco, powodując wzmożone wydzielanie adrenaliny. W wyniku tego można zaobserwować złagodzenie stresu, zmniejszenie apetytu, poprawę zdolności uczenia się, pobudzenie i większą aktywność. Obserwuje się przyspieszone bicie serca, rozszerzone źrenice, przyspieszone tętno, zwiększone ciśnienie krwi. W niektórych przypadkach, przy niskim dawkowaniu, nikotyna może pobudzić do pracy mózg i układ nerwowy, a także polepszyć koncentrację i pamięć. Niewielkie dawki nikotyny wyzwalają w naszym organizmie dopaminę, która zwana jest hormonem szczęścia.

Nikotyna wiąże się trwale z receptorami nikotynowymi w komórkach nerwowych, zaburzając ich metabolizm. Początkowo pojawia się uczucie lekkości, następnie zmiana percepcji, zmiana postrzegania otoczenia, światłowstręt, zmęczenie, brak energii, uczucie oderwania od rzeczywistości, myślotok, wymioty, biegunka. W dawkach jeszcze większych występuje zamroczenie pola widzenia i mogą pojawić się halucynacje - zazwyczaj są to czarno-białe obrazy. Przy ekstremalnych dawkach następuje utrata przytomności, drgawki i zgon.

Do Europy trafił w XVI wieku i zarówno tytoń, jak i zawarta w nim nikotyna pierwotnie używane były jako substancja lecznicza. Szybko jednak zaczęto nikotynę traktować jak atrakcyjną używkę, początkowo paląc tytoń w fajkach, następnie pojawiły się cygara, a na końcu papierosy, które nałóg uzależnienia od nikotyny upowszechniły i uczyniły egalitarnym.

Rośliny takie jak tytoń produkują ją, aby odstraszyć szkodniki - nikotyna zakłóca działanie neuroprzekaźników owadów i zabija je.

Najsilniej uzależnieni od nikotyny są ponoć Pigmeje. W plemieniu Aka zamieszkującym środkową Afrykę prawie 95% mężczyzn to palacze. Pigmeje zarabiają średnio 50 centów dziennie, z czego połowę wydają na tytoń. Kanadyjski antropolog Edward Hagen z Washington State University badał ich uzależnienie od nikotyny i doszedł do wniosku, że Pigmeje paląc tytoń, w naturalny sposób walczą z pasożytami układu pokarmowego, tasiemcami i glistami.

Dzieję się tak, ponieważ nikotyna wpływa nie tylko na acetylocholinę, ale i na inne neuroprzekaźniki, a zwłaszcza dopaminę, której brakuje w chorobie Parkinsona. U chorych cierpiących na tę chorobę nikotyna ogranicza nawet o jedną trzecią występowanie mimowolnych ruchów ciała - typowego objawu tego schorzenia.

Pod wpływem nikotyny pacjenci stają się pobudzeni, mają lepszą pamięć i większą sprawność ruchową. Przypuszcza się, że nikotyna zwiększa żywotność neuronów - może działać jak antyoksydant, chroniąc komórki mózgu przed szkodliwymi wolnymi rodnikami.

W terapii wykorzystuje się tutaj plastry zawierające nikotynę, która doskonale wchłania się przez skórę. Już po 45 minutach od naklejenia plastra zawierającego 7 mg nikotyny badani przez naukowców pacjenci sprawniej panowali nad impulsywnymi zachowaniami i lepiej zapamiętywali pokazywane im obrazy.

Psychiatrzy od dawna zastanawiają się nad tym, że prawie 90% chorych na schizofrenię i depresję intensywnie pali papierosy. Biorą pod uwagę, że jest to jakaś forma samoleczenia, gdyż pacjenci ci zmagają się ze stałymi lękami, rozdrażnieniem i niemożnością skupienia się na jednej rzeczy, a nikotyna może złagodzić te objawy. Ale istnieje też możliwość, że to nikotyna je wywołuje, gdyż udowodniono, że palenie papierosów w gruncie rzeczy zwiększa ryzyko depresji, samobójstw i napadów paniki.

Wykorzystuje się ten fakt w walce z nałogiem palaczy, poprzez stosowanie nasączonych nią plastrów. Zdarzają się przypadki zatrucia nikotyną przez osoby pracujące na plantacjach tytoniu. U zbierający mokre liście tytoniu robotników, po kilku godzinach pracy, pojawiają się symptomy zatrucia: wymioty, bladość skóry, zawroty głowy.