Ludzie
Ciekawostki o Romach
Cyganie
Romowie to naród nieterytorialny, nie roszczący sobie prawa do żadnego terytorium. Pochodzą z terytorium Indii i obecnie, tworząc diasporę, zamieszkują większą część państw świata. Potocznie nazywani są Cyganami, ale przez większość Romów nazwa ta postrzegana jest pejoratywnie, gdyż sugeruje działania niezgodne z prawem, a także stanowi przejaw rasizmu. Romowie często intrygowali swoja odmiennością, przyciągali uwagę, a ich bogata kultura, zwłaszcza tradycja muzyczna stała się częścią folkloru wielu narodów.
1
Romowie są nieterytorialną grupą etniczną pochodzenia indyjskiego. Jej członkowie tworzą diasporę zamieszkującą większość państw świata.
2
Ich współczesną populację szacuje się na około 8-15 mln, ale dokładna liczba nie jest znana. Jest to związane z nierzetelnością źródeł, a także faktem, że w wielu krajach Romowie zmuszeni są do ukrywania swojej narodowej tożsamości z powodu panujących w społeczeństwie antyromskich stereotypów i prześladowań.
3
Większość Romów mieszka w krajach europejskich, głównie na Półwyspie Bałkańskim, w Europie Wschodniej i Centralnej. Największa ilość Romów w Europie żyje w Bułgarii - 4,7%. Duże grupy spotykane są także w Ameryce Północnej, krajach byłego Związku Radzieckiego, w Europie Zachodniej i Ameryce Południowej. Łączna liczba Romów żyjących poza Europą, głównie na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej oraz obu Amerykach szacowana jest na ponad dwa miliony.
4
Romowie dotarli do Anatolii (Azja Mniejsza) i na Bałkany w początkach XII wieku z migracji z północno - zachodnich Indii, która rozpoczęła się około 600 lat wcześniej. Osiedlili się na obszarach, które teraz są Turcją, Grecją, Serbią, Rumunią, Mołdawią, Bułgarią, Macedonią Północną, Węgrami, Słowacją i Hiszpanią. Z Bałkanów emigrowali na całą Europę, a w XIX wieku i później, do obu Ameryk. Populację romską w Stanach Zjednoczonych szacuje się na ponad milion. Brazylia ma drugą co do wielkości populację Romów w obu Amerykach, szacowaną na około 800 tys. (2011 rok).
5
Romowie identyfikują się jako odrębne grupy etniczne oparte częściowo na różnicach terytorialnych, kulturowych i dialektalnych oraz samookreśleniu (Kełderasze, Manusze, Polska Roma, Romungrzy, Domowie, Jatowie, Lomowie, Luli). Niektóre badania etnograficzne dowiodły, że są oni spokrewnieni z hinduistyczną kastą Domba, z którą do dziś łączą ich tradycyjne profesje (m.in. kowalstwo, ludwisarstwo, rusznikarstwo, wyrób naczyń metalowych i ich cynowanie, stolarstwo artystyczne, handel własnymi wyrobami rzemieślniczymi, handel końmi i in.) Inne badania dowiodły ich pokrewieństwa z indyjską kastą Radźputów, która powstała jako armia wojowników najemnych w VII w. w wyniku najazdów muzułmańskich na Indie.
6
Przypuszcza się, że to właśnie wojny VIII-X wieku pomiędzy muzułmańskimi najeźdźcami a Radźputami były powodem opuszczenia Indii przez przodków Romów. Nie wiadomo jaka była ich rola w czasie wojen, czy byli wojskiem najemnym, czy też stanowili obsługę techniczną armii w kwestii zaopatrzenia, rozrywki, usług rzemieślniczych. Nie wiadomo też, czy ich przemieszczenie się nie było związane w popadnięcie w jasyr, czy było migracją ekonomiczną. Przypuszcza się, że nie była to jedna migracja, a było ich kilka.
7
Na temat etnogenezy Romów istnieje pewna legenda zawarta w perskiej epopei narodowej Szahname ("Księga królewska") epickiego poety perskiego Ferdousiego. Według tej legendy, szach Bahram V Gur (Sasanian Bahram V Gur), pod koniec swojego panowania (421-439) dowiedział się, że biednych nie stać na słuchanie muzyki. Poprosił zatem króla Indii, aby przysłał mu 10-12 tys. członków koczowniczej społeczności Lori, znanych ze swych umiejętności gry na lutni. Kiedy przybyli, Bahram dał każdemu z nich wołu, osła i pszenicę, aby zajęli się rolnictwem i bezpłatnie grali muzykę dla ubogich. Jednak ludzie ci zjedli swoje woły i pszenicę, a po roku wygłodniali wrócili do króla. Ten, rozgniewany z powodu zmarnowania przez nich szansy jaką im stworzył, kazał im spakować pozostały dobytek i tułać się po świecie na osłach, które jeszcze posiadali.
8
Pierwsze historyczne ślady obecności Romów w Europie pochodzą z XIV w. z rejonu Bałkanów. Na przełomie XIV i XV w. dotarli oni na Węgry, gdzie na Zamku Spiskim (obecnie Słowacja) otrzymali od cesarza Zygmunta Luksemburskiego glejt, zapewniający im bezpieczeństwo życia i mienia na terytorium, na którym aktualnie przebywali. W pierwszych latach XV w. dotarli oni do Europy Zachodniej: Niemiec, Włoch, Francji. Nazywano ich wówczas powszechnie "ludem Faraona", gdyż podawali oni legendę o swym egipskim pochodzeniu. Poprzez Bliski Wschód i kraje Maghrebu (arabskie określenie regionu północno-zachodniej Afryki) Romowie dotarli na Półwysep Iberyjski i do południowej Francji.
9
Przybywając do różnych europejskich krajów podawali się oni najczęściej za pielgrzymów, pokutników lub uchodźców, wypędzonych ze swojego kraju za wyznawanie wiary chrześcijańskiej. Na przełomie XV i XVI w. większość krajów wprowadziła surowe prawodawstwo wymierzone w osoby prowadzące wędrowny tryb życia, a więc głównie w Romów. We Francji w 1539 roku wydalono ich z kraju na mocy edyktu. W Anglii nakazano Romom opuszczenie kraju pod groźbą więzienia, co cztery lata później zamieniono na karę śmierci. W Hiszpanii natomiast po raz pierwszy w historii Romów, poddano ich przymusowej asymilacji.
10
W XVI wieku w księstwach naddunajskich Romowie zostali sprowadzeni do roli niewolników przypisanych do majątków bojarskich, kościelnych lub książęcych. Właściciel taki mógł dowolnie dysponować posiadanymi Romami, mógł ich wystawiać na licytację, darować innemu możnowładcy, pojedynczo lub całymi rodzinami. Rom bez właściciela uważany był za własność księcia. Wołoski kodeks karny z 1811 roku stwierdzał, że każdy Cygan rodzi się niewolnikiem - edykty znoszące niewolnictwo Cyganów zaczęto uchwalać od 1856 roku.
