Państwa
Ciekawostki o Czechach
Nasz południowy sąsiad
Czechy to niewielki, wyżynno-górzysty kraj w Europie Środkowej, którego powierzchnia wynosi blisko 79 tys. km2. Mieszka tam niewiele ponad 10,5 mln ludzi, którzy w dużej mierze nie identyfikują się z żadną religią. Jest to kraj o wysoko rozwiniętej gospodarce rynkowej i dużej innowacyjności. W świecie znany z produkcji tramwajów, broni palnej, płyt winylowych i szybko działającego internetu. Smakoszy przyciąga czeskie piwo oraz knedliki, amatorów zabytków - wspaniałe zamki i pałace, a miłośników sportów zimowych - góry, mimo iż stanowią tylko 4% powierzchni kraju.
1
Czechy są śródlądowym państwem w Europie Środkowej. Są państwem unitarnym - wszystkie jednostki wchodzące w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym.
2
Całkowita powierzchnia państwa wynosi 78 868 km2. Liczba ludności przekracza 10,6 mln, a gęstość zaludnienia wynosi 134 osoby/km2.
93,7% ludności stanowią Czesi, 4,9% Morawianie, a 1,4% Słowacy.
3
Czechy graniczą z czterema państwami. Od północy graniczą z Polską, od zachodu i północnego zachodu - z Niemcami, od południa z Austrią i od wschodu ze Słowacją.
4
Kraj składa się z trzech historycznych krain: Czech właściwych, Moraw i Śląska (jego czeskiej części). W kraju obowiązuje (od 2000 roku) czterostopniowy podział administracyjny na 14 krajów 204 gmin III stopnia, 384 gmin II stopnia oraz 5661 gmin I stopnia.
5
Stolicą Czech i jego największym miastem jest Praga. Jest jedynym wydzielonym miastem mającym status kraju. Praga leży w zachodniej części Republiki Czeskiej, w środkowej części krainy Czechy, nad Wełtawą. Jest ośrodkiem administracyjnym, przemysłowym, handlowo-usługowym, akademickim, turystycznym i kulturalnym o znaczeniu międzynarodowym. Jest siedzibą czeskiego parlamentu, prezydenta i rządu.
Ze względu na wiele atrakcji Praga należy do najchętniej odwiedzanych miast europejskich. W 1992 roku jej zabytkowe centrum znalazło się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
W Pradze urodziło się wielu znanych ludzi, m.in. Jaroslav Hašek, Vaclav Havel, Franz Kafka, Karol IV Luksemburski, Josef Manes, Wacław II - król Czech i Polski Wacław III - król Czech i Węgier, niekoronowany król Polski.
6
Republika Czeska jest demokracją parlamentarną. Na czele państwa stoi prezydent, od 2013 roku wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Organem ustawodawczym jest dwuizbowy parlament, składający się z niższej izby parlamentu (200 parlamentarzystów) - Izby Poselskiej i izby wyższej - Senatu (81 senatorów).
Czechy są członkiem wielu organizacji międzynarodowych, m.in. ONZ, NATO, Unii Europejskiej, strefy Schengen, Rady Europy, OECD, Grupy Wyszehradzkiej.
Od 2019 roku wiceprzewodniczącą Komisji Europejskiej jest Czeszka, Vera Jourova. Odpowiada ona za wartości i przejrzystość. W czasie sprawowania swojej funkcji w Komisji Europejskiej kwestionowała ona zmiany ustrojowe w Polsce i na Węgrzech, opowiedziała się za silniejszym powiązaniem funduszy europejskich z praworządnością (w 2020 Wiktor Orban domagał się jej dymisji, uznając krytykę z jej strony za obraźliwą).
7
Według Banku Światowego Czechy należą do 31 najbogatszych krajów świata pod względem dochodów per capita. Procent mieszkańców Czech żyjących poniżej progu ubóstwa jest znikomy. Bezrobocie tam jest od dłuższego czasu na niskim poziomie, znacznie poniżej średniej krajów rozwiniętych. Występuje tam stosunkowo niewielki stopień nierówności w dochodach pomiędzy najbogatszymi i najbiedniejszymi obywatelami.
Czechy są 10. najbezpieczniejszym krajem świata pod względem zagrożenia wojną i występowania przestępczości fizycznej (badanie przeprowadzone było przed inwazją Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022).
Według indeksu korupcji w 2015 roku, Czechy znajdowały się na 10. miejscu wśród krajów Unii Europejskiej (badanie przeprowadzone przez Transparency International).
8
Nazwa Czechy ( Čechy) pojawiła się po raz pierwszy w źródłach pisanych w IX wieku. Wywodzi się ona od nazwy zachodniosłowiańskiej grupy etnicznej pochodzącej z ziem czeskich - Czechów, którzy osiedlili się na tych terenach w VI lub VII w. Oznacza ona najbardziej wysunięty na zachód i największy historyczny region ziem czeskich i współczesną Republikę Czeską.
Łacińska, średniowieczna nazwa Czech - Bohemia (Boiohaemum) wywodzi się od Bojów, celtyckiego plemienia zamieszkującego te tereny przed przybyciem wczesnych Słowian. Bohemus - mieszkaniec Czech, później mianem tym określano Cyganów, którzy, jak sądzono, przybyli z Czech
9
Państwo czeskie szczyci się swoimi symbolami, do których należy wielki i mały herb Czech, flaga Czech, flaga prezydenta Czech, pieczęć państwowa, czeskie barwy narodowe (biały, czerwony i niebieski) i hymn ("Gdzie jest dom mój"). Szczególnym szacunkiem darzona jest tam korona świętego Wacława, która jest narodową relikwią, a także nieoficjalnym symbolem państwowości i suwerenności czeskiej. Korona świętowacławska jest insygnium koronacyjnym , koroną władców Czech od 1347 do 1836 roku. Przechowywana jest w katedrze Świętych Wita, Wacława i Wojciecha w Pradze. W koronie umieszczony jest sprowadzony z Paryża cierń z korony Chrystusa.
Symbolem Czech jest również lipa, której wizerunki liści umieszczone są m.in. na pieczęci państwowej i na banknotach.
10
Historia ziem czeskich zaczyna się około 800 tys. lat p.n.e. Najbardziej znaną kulturą obecną na ziemiach czeskich w epoce prehistorycznej jest kultura Uneticka, która rozwijała się na tych terenach przez około pięć wieków. W V w. p.n.e. przybyli tam Celtowie, a jednym z ich plemion byli Bojowie. Nadali oni ziemiom czeskim nazwę Kraina Bojów, co po łacinie brzmi Boiohaeum. Celtowie w początkach naszej ery wypierani byli przez plemiona germańskie. Najbardziej znanym plemieniem germańskim byli Markomanie, a ślady ich wojen z Cesarstwem Rzymskim pozostały na południowych Morawach.
