Kultura i sztuka

Ciekawostki o Jeziorze Łabędzim

Znaleźliśmy 15 ciekawostek na temat Jeziora Łabędziego

Jeden z najbardziej znanych na świecie spektakli baletowych

Klasyczny balet w czterech aktach, opowiadający historię miłości mierzącej się z otaczającym ją złem. Modyfikowany na wiele sposobów, w każdej wersji zachwyca piękną muzyką skomponowaną przez Piotra Czajkowskiego oraz wspaniałą choreografią, czerpiącą z dorobku Mariusa Petipy i Lwa Iwanowa. Motywy Jeziora Łabędziego wykorzystywane są w innych obszarach sztuki, począwszy od dzieł filmowych czy literatury, a na kontrowersyjnej sztuce ulicznej skończywszy. 

Obecnie przez niektórych interpretowane również jako narzędzie manifestu politycznego, bez wątpienia jest dziełem znanym na całym świecie, które wywarło ogromny wpływ na sztukę baletową.

Jezioro Łabędzie
1
Prapremiera Jeziora Łabędziego odbyła się 4 marca 1877 roku.

Libretto stworzyli Władimir Biegiczew i Wasilij Gelcer, za choreografię odpowiadał Wentzel Reisinger. 

Pierwszy spektakl zagrano na deskach teatru Bolszoj w Moskwie. Nie okazał się sukcesem i nic nie wskazywało, by miał zostać w przyszłości jednym z najlepiej znanych dzieł baletowych.  

2
Marius Petipa i Lew Iwanow, wybitni choreografowie pracujący w Petersburgu, nadali spektaklowi charakteru potrzebnego do tego, by odniósł sukces.

Petipa, wraz z Lwem Iwanowem odpowiadali za choreografię stworzoną na potrzeby premiery petersburskiej. Zmianom uległo też libretto, zmodyfikowane przez Modesta Czajkowskiego, brata Piotra, odpowiadającego za oprawę muzyczną spektaklu.

Balet wystawiono 15 stycznia 1895 roku w Petersburgu i dopiero wtedy odniósł sukces, który zagwarantował mu popularność na deskach teatrów innych państw.

3
Polska premiera odbyła się w Teatrze Wielkim w Warszawie 30 grudnia 1900 roku.

Libretto odpowiadało wersji petersburskiej, choreografię stworzył Raffaele Grassi.

Grassi urodził się 25 listopada 1848 roku w Neapolu. Był zdolnym, odnoszącym liczne sukcesy choreografem, co sprawiło, że naczelstwo Warszawskich Teatrów Rządowych zwróciło się do niego z propozycją objęcia funkcji dyrektora baletu Teatru Wielkiego, którą przyjął. Pełnił ją w latach 1892-1902, łącząc ją z funkcją dyrektora warszawskiej szkoły baletowej.

Główną rolę żeńską, Odettę/Odylię, zagrała mediolańska primabalerina Cecylia Cerri.

4
Muzykę do spektaklu skomponował Piotr Czajkowski.

Był to pierwszy balet skomponowany przez rosyjskiego kompozytora, stworzony na zamówienie moskiewskiego teatru w latach 1875/1876.

5
Libretto opowiada historię miłosną między dziewczyną zaklętą w łabędzia, Odettą, a księciem Zygfrydem.

Spektakl oddaje założenia romantyzmu - tematem przewodnim jest tragiczna miłość, pojawiają się motywy nadprzyrodzone.

Historia toczy się w bliżej nieokreślonym zakątku Niemiec. Odetta, zaczarowana przez złego czarnoksiężnika Rothbarta, wiedzie życie pod postacią łabędzia, jako królowa stada. Zygfryd jest księciem, którego czeka wybranie kandydatki na swoją żonę podczas nadchodzącego balu. W akcie I książę wraz z przyjaciółmi postanawiają zapolować na łabędzie i wyruszają nad jezioro.

Dowiedz się więcej ...
6
Akt II, autorstwa Lwa Iwanowa, jest najrzadziej modyfikowany przez innych choreografów.

Uznaje się go za jeden z najwybitniejszych pokazów choreografii. To właśnie z tego aktu pochodzi najsłynniejsze na świecie pas de quatre (taniec czworga) - taniec czterech łabędziątek.

7
W akcie III pojawiają się fragmenty charakterystyczne dla tzw. baletu divertissement.

Pojawienie się baletu divertissement łączy się z dorobkiem Mariusa Petipy, który odpowiadał za stworzenie choreografii do aktów I i III. Ten rodzaj widowiska obfituje w popisy taneczne oraz tańce ludowe, które zaobserwować można właśnie w akcie III. Są to: czardasz (taniec węgierski), taniec hiszpański, taniec neapolitański i polski mazurek. 

8
Przez lata libretto Jeziora Łabędziego było modyfikowane, dając również szczęśliwe zakończenia historii.

Po raz pierwszy w 1950 roku Konstantin Sergiejew wystawił nową wersję baletu dla Baletu Maryjskiego, mieszając ze sobą wersję Biegiczewa i Gelcera z tą stworzoną przez Petipę i Iwanowa. Zmieniono zakończenie na zwieńczone szczęśliwym życiem Odetty i Zygfryda. W sowieckiej Rosji, jak również w Chinach często decydowano się na modyfikację zakończenia na szczęśliwe.

9
W 1986 roku w Operze Paryskiej wystawiono spektakl z jeszcze mocniej tragicznym zakończeniem, niż w pierwowzorze.

W tej wersji książę Zygfryd walczy z czarnoksiężnikiem i zostaje pokonany, co sprawia, że Odetta jest zabrana siłą przez Złego Ducha, który zniszczył jej życie.

Z kolei w wersji z 2010 roku, wystawionej przez Narodowy Balet Kanady, podczas walki ginie zarówno Zygfryd, jak i Rothbart, a Odetta pozostaje sama.

10
Istnieją również wersje libretto ze smutnym, lecz niezakończonym niczyją śmiercią libretto.

Za przykład może służyć wersja New York City Ballet z 2006 roku, w której zdrada Zygfryda skazuje Odettę na resztę życia pod postacią łabędzia, jednak kochankowie nie łączą się ze sobą w akcie śmierci, lecz zostają rozdzieleni. Królowa Łabędzi odpływa, a książę zostaje sam.

11
Teatr Wielki - Opera Narodowa w Warszawie ma w repertuarze rodzimą wersję Jeziora Łabędziego.

Autorem nowego libretto jest Paweł Chynowski. Spektakl zawiera jedynie trzy akty oraz prolog i epilog. Opowiada o romansie przyszłego cara Rosji, Mikołaja II z tancerką baletową Matyldą Krzesińską.

Matylda Krzesińska była Polką, jednak urodziła się w Petersburgu, 31 sierpnia 1872 roku, tam też trafiła na scenę. Była drugą po Pierinie Legnani tancerką petersburską, która otrzymała tytuł primaballerina assoluta. Przyszłego cara Rosji poznała, mając 17 lat. Para spotykała się ze sobą, jednak w 1894 roku carewicz oficjalnie zaręczył się z Alicją Heską.

W polskiej wersji to Krzesińska pełni rolę czarnego łabędzia. Historia kończy się szczęśliwie, gdy carewicz łączy się z ukochaną Alix.

12
Po wybuchu wojny w Ukrainie w lutym 2022 roku, spowodowanej rosyjską agresją, wszystko, co rosyjskie, zostało poddane bojkotowi. Podobnie rzecz miała się ze sztuką.

Wiele teatrów zrezygnowało z wystawiania rosyjskich baletów, w tym Jeziora Łabędziego i Dziadka do Orzechów. W tym samym czasie Narodowy Balet Ukrainy ruszył w światową trasę, wystawiając, m.in. ten spektakl. Spotkało się to z komentarzami i niezrozumieniem ze strony niektórych miłośników baletu. Ukraińska wersja opiera się na libretto prowadzącym do szczęśliwego zakończenia, stąd część widzów próbuje interpretować to jako symboliczny przekaz, że Zły Duch (Rosja) zostaje finalnie pokonany przez dobro. Nie zostało to jednak oficjalnie potwierdzone.

13
Jezioro Łabędzie to motyw wielu filmów traktujących o tematyce baletu.

Jednym z najsłynniejszych, który przyniósł odgrywającej główną rolę kobiecą Natalie Portman pierwszego w życiu Oscara, nosi tytuł Czarny Łabędź i opowiada historię solistki baletowej, która musi odkryć w sobie mroczną stronę, potrzebną do autentycznego odegrania roli czarnego łabędzia w nadchodzącej premierze Jeziora Łabędziego. Personifikacją prawdziwego czarnego łabędzia w oczach bohaterki jest jej rywalka z zespołu, sportretowana przez Milę Kunis. Dziewczyna w końcu wydobywa z siebie mroczną część osobowości i perfekcyjnie odgrywa rolę zarówno białego, jak i czarnego łabędzia, jednak prowadzi to do tragedii i zatracenia się w meandrach własnego umysłu.

14
Dość nowatorskie i kontrowersyjne podejście do dzieła zaprezentował szwedzki choreograf Fredrik Rydman.

Rydman stworzył widowisko w stylu tańca ulicznego/nowoczesnego, oparte na Jeziorze Łabędzim, zatytułowane Swan Lake Reloaded. Opowiada o uzależnionych od heroiny prostytutkach (łabędziach), zrzeszonych wokół ich alfonsa - Rothbarta. Oryginalna muzyka Piotra Czajkowskiego została tu połączona ze współczesnymi gatunkami, takimi jak hip hop i techno.

15
Jezioro Łabędzie obecne jest również w literaturze.

W 1999 roku powstała powieść fantasy o tytule Czarny Łabędź, skupiająca się wokół osoby Odylii.

W listopadzie 2016 roku francuska autorka Charlotte Gastaut wydała ilustrowaną książkę dla dzieci, opowiadającą klasyczną treść baletu.

 

Interesuje Cię sztuka baletowa? Zerknij na nasz artykuł o historii baletu.

Lubisz ciekawostki?

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy