Zwierzęta

10 najbardziej jadowitych pająków świata

Na szczęście żaden z nich nie żyje w Polsce

Na świecie odkryto już ponad 50 tysięcy gatunków pająków. Ta magiczna bariera została przekroczona w kwietniu 2022 roku. Pająki to chyba najbardziej przerażające stawonogi, które budzą lęk lub chociaż niechęć u większości ludzi. 

Różnią się miedzy sobą wielkością, trybem życia i zajmowanym środowiskiem. Większość jest dla człowieka niegroźna a nawet niezauważalna. Są pośród nich jednak takie, których ukąszenie może prowadzić do ogromnego bólu, obumarcia tkanki a nawet śmierci. Wbrew pozorom nie ma ich wiele. Jedynie osiem rodzajów pająków jest klasyfikowane jako groźne dla człowieka. Są to rodzaje:

  • Atrax
  • Hadronyche
  • Hexophthalma
  • Latrodectus
  • Loxosceles
  • Missulena
  • Phoneutria
  • Sicarius

Przedstawiamy listę najniebezpieczniejszych gatunków pająków świata.

10. Wałęsak brazylijski (rodzaj Phoneutria)

Nazywany również pająkiem bananowym, gdyż jest najczęściej odkrywanym pasażerem na gapę na stoiskach z tymi owocami w marketach. Jego ukąszenie jest potencjalnie niebezpieczne dla człowieka, jednak rzadko (w około 0,5% przypadków) skutkuje poważnymi objawami ogólnoustrojowymi. Śmierć spowodowana ukąszeniem została odnotowana tylko 15 razy w ciągu ostatnich 120 lat. Pochodzi z Ameryki Południowej, spotkać go można w Argentynie, Brazylii, Paragwaju i Urugwaju.

Wałęsak brazylijskiWałęsak brazylijski może osiągać 5 cm długości i 18 cm rozpiętości odnóży.João P. Burini/ Flickr / CC BY-NC-ND 2.0
 

Do najczęstszych objawów ukąszenia należą: natychmiastowy ból oraz obrzęk w miejscu ugryzienia . Rzadziej zdarza się ból w klatce piersiowej, przyspieszenie akcji serca i wzrost ciśnienia krwi. Osoba ukąszona może również doświadczyć zawrotów głowy, ślinotoku, wymiotów a w przypadku mężczyzn kilkugodzinnego epizodu priapizmu (bolesnego i długotrwałego wzwodu nie związanego z podnieceniem seksualnym).

W przypadku wałęsaka brazylijskiego ukąszenie samic jest bardziej niebezpieczne ze względu na to, że produkują one więcej jadu niż samce.

Poznaj ciekawostki o wałęsakach brazylijskich

9. Sześciooki pająk piaskowy (rodzaj Hexophthalma)

Istnieje 8 gatunków pająków z rodzaju Hexophthalma, zamieszkują podobny obszar, jad wszystkich ma podobne działanie w związku z tym ciężko jest czasem ustalić który gatunek jest odpowiedzialny za ukąszenie.

Sześciooki pająk piaskowyPająki z rodzaju Hexophthalma wyglądają dość odpychająco i groźnie jednak ich ukąszenia są bardzo rzadkie. JonRichfield / CC BY-SA 3.0
 

Pająk ten pochodzi z południowej Afryki, część gatunków zamieszkuje obszary RPA a część Namibii. Jego ukąszenie może prowadzić do martwicy czyli obumarcia komórek w żywym organizmie. Ukąszenia mogą być niebezpieczne dla życia gdy toksyna rozprzestrzeni się w organizmie lub gdy rana zostanie zainfekowana. 

Pomimo, że opis brzmi dość groźnie, nie odnotowano dotychczas w Afryce południowej żadnych ukąszeń sześciookiego pająka piaskowego a informacje dotyczące przebiegu ukąszenia pochodzą z badań laboratoryjnych nad jego toksyną. 

W 1992 roku odnotowano jedno ukąszenie pająka z rodzaju Hexophthalma, najprawdopodobniej H. spatulata które spowodowało martwicę skórną u 17-letniego mężczyzny. W dwóch innych przypadkach ukąszenia ofiary straciły ramię w wyniku rozległej nekrozy tkanek.

8. Wschodni pająk mysi (Missulena bradleyi)

Pająk ten zamieszkuje wschodnie obszary Australii gdzie żyje w wydrążonych przez siebie norach przypominających te, w których żyją gryzonie. Samice są większe od samców i mają potężniejsze szczękoczułki. 

Missulena bradleyiSamiec wschodniego pająka mysiego jest cały czarny z niebieskawą plamą na odwłoku, samica ma ubarwienie rdzawobrązowe. Toby Hudson / CC BY-SA 3.0 AU

Nie są to pająki bardzo agresywne więc ugryzienia zdarzają się stosunkowo rzadko, najczęściej w okresie jesiennym gdy samce wędrują w poszukiwaniu partnerki. W przypadku gdy dojdzie do ukąszenia osoby dorosłej, miejsce kontaktu z kłami zaczyna mrowić i drętwieć. Może dojść do mdłości i zawrotów głowy a także wzmożonego pocenia. Zwykle nie trzeba podawać antytoksyny. Najbardziej zagrożone są dzieci, u których może dojść do podniesienia ciśnienia tętniczego, skurczów mięśni i utraty przytomności.

Zdarzają się pogryzienia również “na sucho”, bez wstrzykiwania jadu.

 

7. Pustelnik brunatny (Loxosceles reclusa)

Pająk żyjący w południowo-wschodniej części USA. Nie jest duży, przeważnie długość ciała waha się pomiędzy 6 a 20 milimetrów. Często spotkać go można w pobliżu ludzkich siedzib (w garażach, szopach, piwnicach, na poddaszach a czasem nawet w szafach), gdzie tka nieregularne sieci. Polują w nocy, nie koniecznie na to, co złapie się w sieć. Samce zwykle oddalają się od gniazda dalej niż samice.

Pustelnik brunatnyPustelnik brunatny czai się w domowych i przydomowych zakamarkach, jednak przypadki ukąszeń zdarzają się rzadko gdyż unika kontaktu z ludźmi. Eje Gustafsson / Flickr / CC BY 2.0

Nie są agresywne w stosunku do człowieka, odnotowano nawet przypadek domu, w którym znajdowało się ponad dwa tysiące pustelników a nie doszło do żadnego ugryzienia przez lata.

Do ugryzień dochodzi najczęściej gdy ludzie zakładają odzież na której znajduje się pająk. Mogą też czaić się w butach czy rękawicach roboczych. Ukąszenie nie jest bolesne od razu, zaczyna być odczuwalne po minimum dwóch godzinach i powoli narasta. Toksyna szybko rozprowadza się w organizmie, może powodować nudności, wymioty, gorączkę oraz bóle mięśni i stawów. W skrajnych przypadkach może dojść do zakrzepów krwi, uszkodzeniem organów wewnętrznych a nawet śmiercią.  W 37% przypadków następuje również martwica skóry, która rozwija się po kilku dniach od ukąszenia, trwa miesiącami i pozostawia blizny.

Większość śmiertelnych przypadków dotyczy dzieci poniżej siódmego roku życia, osób starszych i z osłabionym układem odpornościowym.

6.Ptasznik pawi (Poecilotheria metallica)

Bardzo okazały gatunek ptasznika pochodzący z niewielkiego obszaru Indii. Jest krytycznie zagrożony wyginięciem ze względu na niewielki (ok. 100 km2) obszar występowania, który jest notorycznie naruszany przez działalność człowieka. Jest jedynym pająkiem z rodzaju Poecilotheria porośniętym niebieskimi włoskami.

Poecilotheria metallicaTen okazały pająk jest częstym mieszkańcem terrariów. Doniesienia o ukąszeniach i ich skutkach zwykle pochodzą od hodowców. DJANDYW.COM AKA NOBODY / Flickr / CC BY-SA 2.0

Rozpiętość odnóży tego ptasznika to 15 do 20 cm. Zamieszkuje otwory w pniach drzew, gdzie buduje lejkowate pajęczyny. Jest płochliwa i zwykle ucieka zarówno przed większymi od siebie organizmami jak i przed źródłem światła. Przyparta do muru potrafi jednak zaatakować.

Ukąszenie tego ptasznika (jak większości z rodzaju Poecilotheria) powoduje silny ból, przyspieszenie akcji serca, potliwość, bóle głowy oraz kłucie, skurcze mięśni i obrzęk w miejscu ugryzienia. Skutki ukąszenia można odczuwać nawet do tygodnia, w skrajnych przypadkach nawet do kilku miesięcy.

5. Brązowa wdowa (Latrodectus geometricus)

Kuzyn słynnej czarnej wdowy, nie tak groźny jak ona jednak podobnie jak wszystkie pająki z rodzaju Latrodectus posiadający groźną neurotoksynę. Pochodzi z południowej Afryki ale rozprzestrzenił się poza ten kontynent. Brązową wdowę można znaleźć również w Ameryce Południowej, USA, na Hawajach, w Australii, Japonii, na Cyprze, w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Indiach i Pakistanie.

Brązowa wdowaSamica brązowej wdowy z charakterystyczną czerwoną klepsydrą na spodzie odwłoka. Samce są dużo mniejsze i nie posiadają tego charakterystycznego elementu. Roy Niswanger / Flickr / CC BY 2.0

Na obszarach zamieszkałych przez czarną wdowę sukcesywnie ją wypiera, co jest pozytywnym zjawiskiem dla człowieka jako że ich ukąszenia są mniej dotkliwe.

Jeśli już dojdzie do ukąszenia mogą wystąpić objawy takie jak miejscowy ból, sztywność mięśni, pocenie się i wymioty. W przypadku ukąszeń brązowej wdowy objawy występują jednak najczęściej w miejscu ukąszenia i sąsiadujących tkankach niż w całym organizmie.

4. Czerwona wdowa (Latrodectus bishopi)

Kolejny pająk z jednego z najgroźniejszych i posiadających niebezpieczny jad rodzaju - Latrodectus. Czerwona wdowa to gatunek zamieszkujący centralną i południową Florydę. Żyje na wydmach porośniętych przez sosnę z gatunku Pinus clausa.

Czerwona wdowaGatunek ten jest zagrożony wyginięciem ze względu na ograniczony obszar występowania. Florida Division of Plant Industry Archive / CC BY 3.0 US

Ze względu na obszar występowania, kontakt tych pająków z człowiekiem jest ograniczony. Czerwone wdowy nie żyją w obszarach zamieszkałych, zamiast tego tkają swoje sieci pośród wydmowej roślinności. Ich toksyna jest jednak niebezpieczna tak samo jak brązowej czy czarnej wdowy i powoduje ból w miejscu ukąszenia, zesztywnienie mięśni, potliwość i wymioty.

3. Czarna wdowa (Latrodectus mactans)

Rodzaj Latrodectus okupuje ścisłą czołówkę tego zestawienia, czarna wdowa to kolejny z rodziny omatnikowatych żyjący na terenie USA. Samice osiągają 8 do 13 mm długości ciała, ich ciało jest czarne z charakterystyczną czerwoną klepsydrą po stronie brzusznej.  Odwłok samic może się wahać w zależności od tego czy nosi ona jaja czy nie.

Samce są dużo mniejsze od samic, osiągają długość ciała od 3 do 6 mm. Mają brązowe odnóża z ciemnymi zakończeniami oraz odwłok w biało-czarne pasy z niewielkimi czerwonymi plamkami. Produkują bardzo wytrzymałe sieci o przestrzennej strukturze.

Czarna wdowaSamica czarnej wdowy z charakterystycznym wzorem klepsydry. stevenw12339 / Flickr / CC BY-NC 2.0

Poluje głównie na owady - najczęściej mrówki, lecz gdy ich nie ma w pobliżu atakują stonogi, krocionogi, pareczniki a nawet inne pająki.

Dla człowieka niebezpieczne są wyłącznie ukąszenia dorosłych samic, w latach dwudziestych XX wieku śmiertelność wynosiła około 5%, obecnie nie odnotowuje się przypadków śmiertelnych pomimo że około 2000 osób rocznie jest kąsanych przez te pająki.

Do objawów ukąszenia jak w przypadku innych pająków Latrodectus zaliczamy ból w miejscu ukąszenia, zesztywnienie mięśni, potliwość i wymioty.

Czytaj również: Ciekawostki o czarnej wdowie

2. Australijska czarna wdowa (Latrodectus hasselti)

Ten gatunek to już ścisła czołówka jadowitych pająków. Pochodzi z południowej i południowo-zachodniej Australii, choć obecnie rozpowszechnił się na całym kontynencie, w Nowej Zelandii oraz południowo-wschodniej Azji.

Australijska czarna wdowaSamica australijskiej czarnej wdowy w odróżnieniu od północnoamerykańskiej kuzynki nie posiada klepsydry lecz czerwony pas przechodzący przez całą długość odwłoka.  Jej ukąszenie potrafi być również dużo bardziej uciążliwe. epitree / Flickr / CC BY-NC 2.0

Pająk ten spowodował więcej ukąszeń wymagających podania antytoksyny niż jakiekolwiek inne zwierzę w Australii (a jest to kontynent wyjątkowo obfity w groźne i jadowite stworzenia). W Australii odnotowuje się od dwóch do nawet dziesięciu tysięcy ukąszeń rocznie. Podobnie jak w wypadku amerykańskiej czarnej wdowy, za większość ukąszeń odpowiadają samice, które są większe i mają większy aparat jadowy. Zdarza się, że pająki te kąsają swoją ofiarę kilkukrotnie.

Ukąszenie z początku jest lekko odczuwalne, po około godzinie ból staje się silny, wzmaga się potliwość i może wystąpić gęsia skórka. Dodatkowo może pojawić się ból węzłów chłonnych w okolicy ukąszenia. Część osób doświadcza bólu kończyn dolnych, zwłaszcza poniżej kolan (nawet spodu stopy), nawet jeśli zostały ukąszone w inną część ciała.

Około 30% osób pojawiają się również objawy ogólnoustrojowe, zwykle po ponad 24 godzinach od ukąszenia. Mogą pojawić się nudności, wymioty, bóle brzucha, klatki piersiowej, głowy. Osoba pogryziona może również stać się nadpobudliwa lub senna. Wzrasta ciśnienie tętnicze krwi, może pojawić się gorączka a u mężczyzn priapizm.

Ból po ukąszeniu australijskiej czarnej wdowy może utrzymywać się ponad dobę po ukąszeniu a niektóre objawy zatrucia nawet przez tygodnie lub miesiące.

1. Atraks (Atrax robustus)

Najgorszy możliwy do napotkania pająk to również mieszkaniec Australii. Niekwestionowany numer jeden, uznany przez Księgę Rekordów Guinnessa za najbardziej jadowitego pająka świata. Zamieszkuje obszar w promieniu 100 kilometrów od Sydney, najczęściej chowając się w zaroślach lub pod kamieniami czy konarami.

AtraksUkąszenie atraksa wymaga natychmiastowej interwencji medycznej i podania antytoksyny. Pinterest

Pająk ten kopie nory, które wyłożone są siecią i zamknięte klapą. Wokół nory tka również sieci sygnalizacyjne, które informują go o ruchu na zewnątrz.

Dnie spędza w ukryciu chroniąc się przed upalnym słońcem a poluje nocą - najczęściej jego ofiarą padają owady, żaby lub jaszczurki. Zwykle wyczekuje na ofiary wewnątrz swojej nory i gdy ta zahaczy o nić sygnalizacyjną, wyskakuje z nory i obezwładnia ją jadem.

Atraks jest średniej wielkości pająkiem o długości ciała od 1 do 5 centymetrów i rozpiętości odnóży do 10 centymetrów. Samce są mniejsze od samic ale mają od nich dłuższe odnóża. Są też pięciokrotnie bardziej on nich jadowite. Wszystkie udokumentowane przypadki zgonów, w których możliwa była identyfikacja płci pająka, spowodowane były przez samca.

Śmierć w wyniku ukąszenia atraksa może nastąpić w ciągu 15 minut.

Do roku 1979 (czyli do czasu opracowania antytoksyny) pająki te spowodowały przynajmniej 14 zgonów. Od 1979 roku nie odnotowano ani jednego śmiertelnego ukąszenia.

Podsumowanie

Dzięki opracowaniu antytoksyn (i ich odpowiednio wczesnym podaniu) ukąszenia nawet najbardziej jadowitych pająków nie powodują skutków śmiertelnych. Zdecydowanie najniebezpieczniejszym kontynentem ze względu na ukąszenia tych stawonogów jest Australia - dwa miejsca na podium zajmują pająki stamtąd. Kolejnym miejscem posiadającym dużo niebezpiecznych okazów jest Ameryka Północna - trzy gatunki rodzaju Latrodectus (wdowa). Niebezpieczne pająki spotkamy również w Afryce południowej.

Powiązane artykuły