Rośliny
Ciekawostki o herbacie
Najczęściej spożywany napój na świecie, zaraz po wodzie
Herbata dzięki swoim korzystnym dla człowieka właściwościom, aromatowi i smakowi jest ceniona od tysięcy lat. Jest stałym elementem menu wielu osób, niektórzy nie wyobrażają sobie bez niej życia, dla niektórych jest alternatywą kawy. Jest rośliną, która odegrała duże znaczenie w międzynarodowym handlu, medycynie, a nawet w rewolucji przemysłowej. Z parzeniem herbaty wiążą się przeróżne rytuały, które zachwycają ludzi na całym świecie. Ich piękno i wartości, które przekazują są dziedzictwem narodu, w który się zrodziły.
1
Herbata należy do grupy roślin należących do rodzaju kamelia. Rośliny te są do siebie podobne, traktowane są jako odrębne gatunki lub odmiany jednego gatunku -herbaty chińskiej. Z liści i pąków tych roślin przyrządza się napar zwany także herbatą.
2
Herbata pochodzi z Chin. W literaturze chińskiej wzmianki o herbacie pochodzą już z X w.p.n.e. Z pierwszym parzeniem liści herbaty związanych jest wiele legend. Jedna z nich dotyczy cesarza Shen Nung, który przypadkowo zaparzył herbatę, gdy do szklanki gorącej wody wpadły mu jej liście.
3
Opis krzewu herbacianego ukazał się w "Księdze herbaty", poety chińskiego Lu Yu w VIII wieku. Opisał on także narzędzia do zbioru herbaty, selekcję liści i przybory do przyrządzania i picia naparu.
4
Herbata chińska (Camellia sinensis) to wiecznie zielony, średniej wielkości krzew. Krzew dorasta do 180 cm wysokości, jego liście są ciemnozielone, umieszczone na krótkich szypułkach. Kora pnia jest dość twarda i szorstka w dotyku. Młode listki są delikatnie omszone, starsze zupełnie nagie.
5
Jeden dziki krzew może rosnąć ponad 100 lat ale w praktyce po upływie 50-70 lat likwiduje się całą uprawę i zasadza na nowo.
6
W krajach tropikalnych liście zbierane są przez cały rok, na innych obszarach średnio 3-5 razy w roku.
7
Średnio z jednego hektara herbacianej plantacji można uzyskać około 7000 kg zielonych liści.
8
Herbata uprawiana jest między Zwrotnikiem Raka i Koziorożca, głównie w południowej i południowo-wschodniej Azji. Uprawie herbaty sprzyja klimat monsunowy odznaczający się dużym nasłonecznieniem i wysokimi sumami opadów.
9
W Europie herbata pojawiła się na początku XVII wieku dzięki Holendrom. Rosjanie jako pierwsi zetknęli się z herbatą w czasie podboju Syberii i kontaktów dyplomatycznych z Chinami. Herbatę w Rosji zaparza się w samowarze jako bardzo mocny napar bez mleka. Rosjanie nazywają herbatę czajem.
10
Do Polski herbata dotarła z Francji w 1664 roku. Ze względu na wysoką cenę herbata była pita jedynie na dworze królewskim, dworach magnackich, bogatej szlachty i mieszczan.
11
Najpopularniejszymi herbatami spośród wielu rodzajów są: herbata czarna, biała, zielona, czerwona (pu-erh), niebieska (ulung), aromatyzowana i prasowana.
12
Herbatę czarną otrzymuje się w wyniku czterech procesów: więdnięcia, skręcania, fermentacji i suszenia. Do najbardziej popularnych gatunków tej herbaty należą: assam, yunnan, darjeeling, ceylon.
13
Herbata zielona powstaje z liści nie poddanych fermentacji, jest delikatniejsza w smaku od innych herbat. Liście po zerwaniu natychmiast są suszone i zachowują dzięki temu więcej cennych składników.
14
Herbatę białą otrzymuje się z młodych pączków, które jeszcze nie zdążyły się rozwinąć. Pączki zbierane są tylko na wiosnę, po zwiędnięciu są suszone.
15
Biała herbata produkowana jest głównie w Chinach. Jest to jedna z najdroższych herbat.
16
Herbata ulung nazywana jest także niebieską lub turkusową albo niedofermentowaną. Po zbiorze liście schną na słońcu, a kiedy zwiędną zbiera się je i wytrząsa w bambusowych koszach, w celu obtarcia brzegów liści. Gdy liście zyskają żółtawy kolor poddaje się je lekkiej fermentacji i procesowi palenia.
17
Herbata pu-erh jest herbatą czerwoną, która przechodzi dodatkową fermentację i proces leżakowania. Jej charakterystyczną cechą jest bardzo silny zapach i smak.
18
Herbatę pu-erh można przechowywać nawet 50 lat a herbaty innych rodzajów nie dłużej niż rok.
19
W czasach dynastii Tang picie herbaty pu-erh było przywilejem cesarza. Głównie ze względu na jej dobroczynny wpływ na zdrowie.
20
Za najszlachetniejszy rodzaj herbaty uważa się herbatę żółtą. Produkowana jest w początkowej fazie podobnie jak herbata biała ale pozwala jej się na dłuższe schnięcie, dzięki czemu jej smak w istotny sposób różni się od smaku białej czy zielonej herbaty. Kolor naparu jest zielonkawo-żółty.
21
Herbaty aromatyzowane nazywane również perfumowanymi powstają w wyniku zmieszania dodatkowych aromatów z liśćmi herbat. Aromaty dodawane są po zakończeniu wszystkich procesów związanych z produkcją herbaty, tuż przed pakowaniem. Aromatami najczęściej są płatki róży, jaśminu czy owocowe esencje zapachowe.
22
Herbaty prasowane powstają w wyniku poddawania liści działaniu pary a następnie prasowaniu i na koniec suszeniu. Znane były w Chinach już za panowania dynastii Tang. Kulki formowano zarówno z całych liści, łamanych albo z pyłu herbacianego.
23
W zależności od rodzaju herbaty inny jest sposób jej zaparzania. Herbatę czarną zalewa się wrzącą wodą i parzy przez 3-5 min. Zieloną zalewa się wodą o temperaturze 60-80 stopni C i parzy do 3 min aby nie nabrała gorzkiego smaku. Herbaty:białe, żółte i zielone można zaparzać do trzech razy. Pu-erh można zaparzać wielokrotnie, bo w każdym kolejnym parzeniu herbata ta oddaje do naparu inne dobroczynne substancje.
24
Napar herbaciany zawiera 100-594 mg kofeiny w 1 litrze płynu uzyskanego z czarnej herbaty. Zawartość kofeiny zależy od gatunku herbaty, ilości i czasu parzenia.
25
Herbata zawiera katechiny pełniące rolę przeciwutleniaczy. Są one związkami polifenolowymi o licznych cechach pro zdrowotnych.
26
Najwyższe stężenie katechin występuje w herbacie białej i zielonej. Herbata czarna zawiera mniej tych związków, gdyż ulegają one rozkładowi podczas procesu fermentacji.
27
Herbata zawiera taniny, teaninę, kofeinę, teobrominę, teofilinę a także witaminy:A, B1, B2, C, E i K.
28
Herbata zielona zawiera L-teaninę, niebiałkowy aminokwas, który wykazuje działanie uspokajające, zmniejszające stres i niepokój, stabilizujące nastrój.
29
Picie herbaty może wykazywać również negatywne skutki, co wiąże się głównie z wysoką zawartością szkodliwego fluoru i glinu w herbatach fermentowanych. U niektórych osób negatywne skutki może wywoływać również kofeina a zawarte w herbacie szczawiany przy większym spożyciu mogą prowadzić do uszkodzenia nerek.
30
Pozytywny wpływ herbaty na organizm polega na działaniu pobudzającym, moczopędnym, zapobieganiu chorobom układu krążenia, serca, rozwojowi paradontozy, miażdżycy. Niektóre badania potwierdzają jej przeciwnowotworowe działanie.
31
Herbata znalazła również zastosowanie w kosmetologii, głównie herbata zielona. Na bazie jej wyciągu produkowane są: toniki, balsamy, preparaty do włosów, żele pod prysznic, kremy, perfumy.
32
Uczeni z uniwersytetów Kalifornijskiego i Browna wykazali, iż codzienne picie gorącej herbaty zmniejsza ryzyko zachorowania na jaskrę. Herbata taka musi zawierać kofeinę.
33
Herbata sprzedawana przez specjalistyczne sklepy posiada unikalne oznaczenia. Są to skróty angielskich terminów, określających klasę herbaty ze względu na rodzaj liści i ich wygląd. Cyfra "1" umieszczona za oznaczeniem określa najlepszą partię w danym zbiorze.
34
Najwięcej herbaty produkuje Azja i Afryka. Głównymi producentami herbaty na świecie są: Indie, Sri Lanka, Chiny, Japonia, Indonezja, Bangladesz, Kenia, Uganda, Turcja, Malawi, Iran, Argentyna.
35
Polska sprowadza herbatę z Kenii, Sri Lanki i Indii. Sprowadzane są liście niesfermentowane lub częściowo sfermentowane, które przetwarzane są w polskich zakładach, pakowane i wysyłane do dystrybutorów polskich lub za granicę.
36
Polska zajmuje 4 miejsce w Europie w piciu herbaty (rocznie na osobę). W świecie jesteśmy na 9 miejscu przed Japonią, Chinami, Arabią Saudyjską.
37
15 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Herbaty. Pierwszy Międzynarodowy Dzień Herbaty świętowano w New Delhi 15 grudnia 2005 roku, a kolejny, rok później w Sri Lance. Święto to ma na celu promowanie produkcji herbaty zgodnej z najwyższymi standardami etycznymi i troską o środowisko naturalne.
38
Zaledwie 30% ludzi na świecie słodzi herbatę.
39
Osoby narażone na promieniowanie jonizujące po wybuchu bomb atomowych w Hiroszimie i Nagasaki wykazywały zdecydowaną poprawę zdrowia po długim przebywaniu w rejonie uprawy herbaty i piciu dużej ilości zielonej herbaty.
40
Najcenniejszą herbatą w Chinach jest Da Hong Pao - Wielka Czerwona Szata Słynne cztery krzewy herbaciane zostały odznaczone przez chińskiego cesarza z dynastii Ming szkarłatnymi szatami po tym, jak napar z ich liści wyleczył cesarzową z nagłej choroby. Te cztery krzewy rosły na szczycie skały w górach Wui, były tak niedostępne, że do zrywania liści wykorzystywano tresowane małpy. Roczna produkcja tego oolonga wynosiła 100 g. Do dzisiaj przeżyły tylko trzy z tych słynnych krzewów, są pod ścisłą ochroną i już od lat nie produkuje się z nich herbaty.
41
Prezydent Stanów Zjednoczonych Richard Nixon odwiedzając Chiny otrzymał w prezencie herbatę Da Hong Pao. Prezydent omal się nie obraził uważając ten 50 g podarunek za przejaw zlekceważenia i próbę ośmieszenia go. Prezent okazał się bardzo cennym darem, gdyż 1 kg tej herbaty kosztuje 1 200 000 $.
42
Najdroższą herbatą w Japonii jest Gyokuro Uji, kilogram kosztuje 650$. Plantacje tej herbaty są zacieniane bambusowym dachem na dwa tygodnie przed zbiorami. Herbata dojrzewająca w cieniu jest bogatsza w aminokwasy, jej liście są ciemniejsze a aromat bardziej intensywny.
43
Z herbatą związana jest też pierwsza polityczna akcja kobiet w Stanach Zjednoczonych. W XVIII w doszło do wydarzenia zwanego Boston Tea Party, w czasie którego do morza wrzucono cały ładunek herbaty na znak protestu przeciwko brytyjskiej polityce podatkowej. W Edenton grupa kobiet pod przewodnictwem Penelope Barker zorganizowała Edenton Tea Party i odczytała list do brytyjskiego rządu, w którym Amerykanki ogłosiły, że nie będą kupowały herbaty. Była to pierwsza polityczna akcja kobiet w duchu solidarności z Bostonem.
