Miasta

Ciekawostki o Gnieźnie

Znaleźliśmy 34 ciekawostki na temat Gniezna

Miasto na siedmiu wzgórzach

Gniezno jest jednym z najstarszych miast w Polsce, pierwszą stolicą Polski i pierwszą metropolią kościelną kraju. Podobnie jak Rzym, zbudowane na siedmiu wzgórzach oblewanych wodami istniejącego być może przed wiekami jeziora Gniezno, od którego prawdopodobnie miasto wzięło swą nazwę. Tutaj miały miejsce ważne dla powstawania polskiej państwowości wydarzenia, tutaj koronowani byli pierwsi władcy Polski.

Gniezno
1
Gniezno leży w Wielkopolsce, we wschodniej części województwa.
Powierzchnia miasta wynosi 40,6 km2, zamieszkuje ją ponad 68 tys. mieszkańców, co daje 1680 osób/km2.
2
Nazwa miasta według legendy związanej z powstaniem państwa polskiego wywodzi się od słowa "gniazdo" i "gnieździć się".
Jest to stara legenda o Lechu, Czechu i Rusie, według której Lech w wędrówce w poszukiwaniu miejsca na osiedlenie się, zatrzymał się w okolicy, gdzie ziemia była żyzna, obfita w dziką zwierzynę, a wody pełne ryb i tam postanowił rozbić swoje namioty. Do swoich współtowarzyszy powiedział: "Zbudujemy gniazdo". I właśnie to miejsce dało początek Gnieznu.
3
Nazwa "Gniezno" pojawiała się już w najstarszych kronikach.
Jako Gnesin urbs, Gnesen, Gnesni suburbium widniała już w łacińskiej kronice spisanej przez kronikarza oraz biskupa magdeburskiego Thietmara w latach 1012-1018. Pisał o Gniźnie również Gall Anonim w pierwszej Księdze Kroniki Polskiej. Najwcześniejsze zapisy nazwy Gniezna pojawiły się na denarze Bolesława Chrobrego około roku 1000.
4
Według niektórych uczonych nazwa miasta wywodzi się od nazwy jeziora, które kiedyś oblewało swymi wodami powstały gród.
Dzisiejsze jeziora wokół Gniezna są jedynie reliktami tego wielkiego, którego nazwa brzmiała Gniezno i to właśnie od nazwy jeziora pochodzi nazawa miasta.
5
Gniezno zbudowano na siedmiu wzgórzach.
  •  Wzgórze Lecha - największe wzniesienie w mieście. Na wzgórzu tym wybudowano katedrę gnieźnieńską, dawny zamek książęcy wraz z kaplicą zamkową, w której obecnie mieści się kościół św. Jerzego oraz zespół kolegiat.
  • Wzgórze Panieńskie - zlokalizowane nieopodal Wzgórza Lecha. Mieści się na nim Rynek Miasta oraz klasztor Ojców Franciszkanów Konwentualnych wraz z kościołem.
  • Wzgórze zwane Zajezierzem - znajduje się tam kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła wraz z cmentarzem.
  • Wzgórze Świętokrzyskie - usytuowane przy jeziorze Świętokrzyskim, mieści się na nim kościół św. Krzyża wraz z najstarszym w Gnieźnie cmentarzem.
  • Wzgórze Krzyżackie - oddzielone od Wzgórza Panieńskiego tzw. Doliną Pojednania. Na tym wzgórzu znajdował się klasztor bożogrobowców wraz z kościołem (obecnie kościół św. Jana) oraz szpital.
  • Wzgórze o nazwie Cierpięgi - tutaj od czasów średniowiecza znajduje się plac handlowy oraz kościół św. Wawrzyńca.
  • Wzgórze Zbarskie - mieści się na nim kościół św. Michała Archanioła.
6
Pierwszy gród w Gnieźnie powstał na Wzgórzu Lecha w latach 940-941.
Wcześniej na tym miejscu wznosił się otoczony dwunastometrową fosą kamienny kurhan o średnicy 10-12 m.
7
W czasach Mieszka I, rozbudowany i zmodernizowany, stał się siedzibą Piastów jako główny gród stołeczny państwa Polan.
Istniały wówczas inne grody stołeczne, tj. takie, w których wzniesiono palatia książęce (główny budynek zamku średniowiecznego). Były to: Ostrów Lednicki, Poznań i Giecz, ale jedyną formalną stolicą państwa było Gniezno. Mieszko I wybudował na obszarze grodu kamienny zamek z kaplicą, na miejsu której wybudowano kościół św. Jerzego. Po 966 roku wybudował też kościół, w którym została pochowana jego żona Dobrawa.
8
Niezwykle istotną datą w historii Gniezna był rok 1000, w którym odbyło sie spotkanie Bolesława I Chrobrego z cesarzem Ottonem III, znane jako zjazd gnieźnieński.
Efektem tego zjazdu było utworzenie w Gnieźnie arcybiskupstwa i metropolii gnieźnieńskiej, na czele której stanął brat św. Wojciecha - Radzim Gaudenty. Wybudowaną przez Mieszka I świątynię podniesiono do rangi katedry.
9
Kolejną datą, która na zawsze weszła do historii Gniezna i Polski jest rok 1025.
Wtedy to miała miejsce koronacja Bolesława Chrobrego - pierwszego w historii króla Polski. Koronacja ta, która uczyniła z monarchy pomazańca bożego, stała się także aktem politycznym, manifestacją woli niepodległości i suwerenności rodzącego się młodego państwa polskiego. Polskę od tego momentu zaczęto określać jako królestwo, choć godność monarsza władców polskich utrwaliła się dopiero po koronacji Władysława Łokietka w 1320 roku.
10
Chrobrego uważano za króla już od Zjazdu Gnieźnieńskiego w 1000 roku.
Wtedy to cesarz Otto III symbolicznie nałożył na głowę Chrobrego swój własny diadem, co później interpretowano jako właściwy moment koronacji. Podejmowano wówczas w Stolicy Apostolskiej starania o zgodę na koronację, ale były one torpedowane przez przeciwników polskiego władcy. Także śmierć życzliwego Polsce Ottona III i konflikt z jego następcą Henrykiem II, przesunęły moment koronacji o 25 lat.
11
W 1039 roku Gniezno przestało być stolicą Polski - stolica została przeniesiona do Krakowa.
Dokonał tego panujący wówczas Kazimierz I Odnowiciel. Decyzja spowodowana była zniszczeniem Gniezna (zniszczone i ograbione podgrodzie, zniszczona katedra i zburzony zamek książęcy) oraz Wielkopolski przez czeskiego księcia Brzetysława I.
12
W XIII wieku, staraniem księcia wielkopolskiego Władysława Odonica, wzrosło znaczenie Gniezna.
Wybudował on tam swój zamek i dokonał lokacji miasta na prawie niemieckim. Wprawdzie dokumenty lokacyjne nie zachowały się, ale na podstawie innych dokumentów można stwierdzić, że Gniezno stanowi najstarszą udokumentowaną lokację miejską w Wielkopolsce.
13
W 1295 roku, po 219-letniej przerwie, w katedrze gnieżnieńskiej odbyła się koronacja króla Przemysła II.
W 1300 roku odbyła się tam koronacja Wacława II Czeskiego (król Czech, a później Polski z dynastii Przemyślidów - ustanowił w Polsce urząd starosty i wprowadził do obiegu grosz praski). W sumie w katedrze gnieźnieńskiej odbyło się pięć koronacji królewskich: Bolesława Chrobrego w 1025 roku, Mieszka II w 1025, Bolesława Śmiałego w 1076, Przemysła II w 1295 i Wacława II w 1300 roku.
14
W XIII i XIV wieku do otoczonego murami i fosą miasta prowadziły trzy bramy: Poznańska (Tumska), Toruńska i Pyzdrska.
15
Zniszczone i obrabowane przez Krzyżaków w 1331 roku miasto odbudował Kazimierz Wielki.
Zapewnił też rozwój gospodarczy Gniezna.
16
W XV wieku, dzięki staraniom arcybiskupa gnieźnieńskiego Mikołaja Trąby, gnieźnieńskim arcybiskupom przyznano tytuł prymasa Polski.
Zastrzeżono dla nich również najwyższą po papieżu godność w Kościele katolickim - godność kardynalską. Gniezno umocniło w ten sposób swoją pozycję jako stolicy chrześcijaństwa. Prymasem Polski zawsze jest wybierany arcybiskup gnieźnieński. Miasto na czas jakiś straciło tytuł stolicy prymasowskiej (nadany w 1419 roku) w 1992 roku, gdy pełniący funkcję metropolity gnieźnieńskiego i warszawskiego kard. Józef Glemp, został mianowany metropolitą warszawskim. Po prawie dwudziestoletniej przerwie tytuł ten powrócił do Gniezna.
17
Od XV wieku do upadku I Rzeczypospolitej, Gniezno było siedzibą sądów szlacheckich, ziemskiego i grockiego.
W 1768 roku zostało stolicą województwa.
18
W okresie zaborów mieszkańcy Gniezna brali czynny udział w działaniach powstańczych przeciwko zaborcom.
W wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego Gniezno znalazło się w granicach Wielkiego Księstwa Poznańskiego, wchodzącego w skład Prus.
19
Gniezno było jednym z głównych ośrodków powstania wielkopolskiego w latach 1918-1919.
Po włączeniu do państwa polskiego po 1919 roku, stało się siedzibą władz powiatowych, a po pięciu latach otrzymało status miasta wydzielonego z dawnym herbem miasta z orłem w koronie.
20
W czasie II wojny światowej z Gniezna i okolic masowo wysiedlano Polaków.
Na ich miejsce sprowadzano niemieckich kolonistów z Besarabii, Związku Radzieckiego i krajów nadbałtyckich.
21
Za "wytrwałą tysiącletnią walkę z naporem germańskim" w 1947 roku miasto zostało odznaczone przez Radę Państwa Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski.
W 1966 roku odbyły się tam Centralne Uroczystości Tysiąclecia Chrztu Polski oraz Państwa Polskiego.
22
W 1979 roku Gniezno po raz pierwszy odwiedził papież Jan Paweł II.
23
Kongregacja do spraw Kultu Bożego i Sakramentów nadała Gnieznu w 1994 roku tytuł "miasta św. Wojciecha".
Milenium śmierci św. Wojciecha w 1997 roku obchodzono w Gnieźnie bardzo uroczyście, przy udziale papieża Jana Pawła II, prezydentów siedmiu państw Europy Wschodniej i Środkowej oraz około 280 tys. pielgrzymów z Polski i świata.
24
Ostatnia podróż w Polsce przed śmiercią prezydenta Lecha Kaczyńskiego odbyła się do Gniezna na Zjazd Gnieźnieński.
25
Najstarszym zabytkiem Gniezna jest katedra gnieżnieńska usytuowana na Wzgórzu Lecha.
W katedrze znajduje się unikatowy zabytek romańskiej sztuki odlewniczej wykonany za panowania księcia Mieszka III Starego w XII wieku - Drzwi Gnieźnieńskie (zwane również Drzwiami św. Wojciecha), przedstawiające życiorys tego świętego. Znajduje się tam również srebrny relikwiarz św. Wojciecha.
26
W podziemiach katedry znajduje się najstarszy w Polsce napis nagrobkowy z około 1006 roku.
Są tam także relikty budowli kamiennej z końca IX wieku, oraz fragmenty murów bazyliki Mieszka I.
27
W Muzeum Archidiecezjalnym znajduje się skarbiec katedralny, który obok jasnogórskiego i krakowskiego jest najbogatszym skarbcem katedralnym w Polsce.
Natomiast Archiwum Archidiecezjalne posiada jeden z najstarszych i najzasobniejszych w kraju zbiorów muzykaliów, kartografii, rubryceli, schematów diecezjalnych i zakonnych oraz ikonografii.
28
W pobliżu katedry mieści się kościół Wniebowzięcia NMP i św. Antoniego oraz klasztor oo. franciszkanów, ufundowany przez Przemysła II około 1270 roku, z grobem bł. Jolenty.
Na północ od klasztoru mieści się budynek Gimnazjum nr 1, w którym w latach 1906-1907 odbywał się strajk szkolny.
29
W miejscu zburzonego decyzją władz zborczych klasztoru Klarysek, w 1870 roku wzniesiono budynek sądu rejonowego, który był miejscem procesu uczestników strajku szkolnego we Wrześni.
Strajk dzieci wrzesińskich był strajkiem uczennic i uczniów Katolickiej Szkoły Ludowej we Wrześni, w latach 1901-1902. Skierowany był on przeciw germanizacji szkół, głównie przeciw modlitwie i nauce religii w języku niemieckim. Strajk obejmował również protest rodziców przeciw biciu dzieci przez pruskie władze szkolne.
30
Na terenie Gniezna znajduje się kilkanaście parków miejskich.
Na terenie jednego z nich - Parku Piastowskiego - znajduje się pomnik przyrody dąb szypułkowy "Lech". Jego obwód wynosi 352 cm.
31
Na terenie miasta znajduje się pięć jezior: Jezioro Jelonek (Wenecja), Jezioro Winiary (Łazienki), Jezioro Świętokrzyskie, Jezioro Koszyk i Jezioro Zacisze.
Wokół miasta znajduje się wiele innych jezior (Wierzbiczany, Pyszczyńskie, Wełnickie), a teren miasta dodatkowo pokryty jest licznymi stawami.
32
Przez miasto przebiega kilka szlaków turystycznych: Szlak Piastowski, Szlak Romański, Wielkopolska Droga św. Jakuba, Szlak Pałaców i Dworów Powiatu Gnieźnieńskiego.
W 2018 roku powstał na terenie miasta nowy szlak - Trakt Królewski w Gnieźnie - opiera się on na rozsianych w różnych miejscach miasta rzeźbach, makietach, tablicach informacyjnych oraz interaktywnych infokioskach. Trasa obejmuje również większość zabytków historycznego centrum miasta.
33
W Gnieźnie działa jeden z najstarszych chórów istniejących w Polsce - Towarzystwo Śpiewacze "Dzwon".
Działa on przy Miejskim Ośrodków Kultury, w 2014 roku obchodził 150-lecie istnienia.
34
W Gnieźnie  wydawana była pierwsza polska gazeta codzienna - Lech Gazeta Gnieźnieńska.
Wydawano ją od października 1895 roku do 1 września 1939 roku. Nosiła ona podtytuł: "codzienne pismo polityczne dla wszystkich stanów". Ukazywała się od wtorku do niedzieli. Była spółką wydawniczą z udziałem polskich przedsiębiorców, kupców i działaczy niepodległościowych.
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

31 ciekawostek o Kołobrzegu
31 ciekawostek o Kołobrzegu
Salsae Cholbergiensis, Colbrege, Coluberch, Colberg, Kolberg aż wreszcie Kołobrzeg
Kołobrzeg był istotnym miejscem na mapie Europy już w średniowieczu. Ze względu na solanki, rozwijała się tu działalność zarówno warzelnicza jak i kup ...
30 ciekawostek o Poznaniu
30 ciekawostek o Poznaniu
Poznań - historyczna stolica Wielkopolski
Stolica Wielkopolski jest niezwykle ciekawym miastem z wieloma atrakcjami, z niektórych, jak koziołki czy pyry znana w całej Polsce. ...
32 ciekawostki o Lublinie
32 ciekawostki o Lublinie
Dziewiąte co do wielkości miasto w Polsce
Lublin nazywany stolicą wschodniej Polski jest największym i najprężniej rozwijającym się miastem po prawej stronie Wisły. Jest miastem o bogatej hist ...
22 ciekawostki o Rysach
22 ciekawostki o Rysach
Najwyższy polski szczyt
Rysy są jednym z najczęściej odwiedzanych szczytów w Tatrach. Przy dobrej pogodzie na zdobywców wierzchołka czeka niezapomniany widok, w którym dostrz ...
20 ciekawostek o zamku w Niedzicy
20 ciekawostek o zamku w Niedzicy
Zamek w Niedzicy, jego historia i legendy
Zamek w Niedzicy jest jednym z najpiękniejszych zamków w Polsce. Powstawał na ziemiach węgierskich a w granicach naszego kraju znalazł się dopiero w r ...
22 ciekawostki o bitwie pod Grunwaldem
22 ciekawostki o bitwie pod Grunwaldem
Pycha kroczy przed upadkiem
Jedna z większych bitew średniowiecznego rycerstwa, która przełamała potęgę zakonu krzyżackiego. Była to bardzo dobrze zaplanowana i zorganizowana kam ...
35 ciekawostek o zamku Czocha
35 ciekawostek o zamku Czocha
Najbardziej nawiedzone miejsce w Polsce
Tuż obok niewielkiego miasteczka Leśna na Dolnym Śląsku leży wieś Czocha, w której nad malowniczym zalewem na rzece Kwisa, znajduje się jeden z najpię ...
25 ciekawostek o Zielonej Górze
25 ciekawostek o Zielonej Górze
Polska stolica wina
Zielona Góra to miasto w zachodniej Polsce, stolica województwa lubuskiego. Położona w malowniczym regionie, stanowi  niezwykłe połączenie historii, k ...

Najnowsze tematy

20 ciekawostek o Syrakuzach
20 ciekawostek o Syrakuzach
Miasto Archimedesa
Syrakuzy to miasto usytuowane na wschodnim wybrzeżu Sycylii we Włoszech. Jego korzenie sięgają czasów starożytnych, kiedy to było jednym z najważniejs ...
11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...

Podobne tematy