Historia

Ciekawostki o Powstaniu Warszawskim

Znaleźliśmy 43 ciekawostki na temat Powstania Warszawskiego

Jedno z najważniejszych i najbardziej dramatycznych wydarzeń w historii Warszawy

Powstanie Warszawskie było jedną z najzaciętszych bitew miejskich, jakie rozegrały się w czasie II wojny światowej. Powstania przeciwko niemieckiemu okupantowi odbyły się też w Paryżu i w Pradze, ale pod względem długości trwania i zaciętości walk ustępowały one Powstaniu Warszawskiemu, które porównać można jedynie z walkami w Stalingradzie. Było wydarzeniem bardzo dramatycznym, które na zawsze zmieniło oblicze Warszawy i stało się najistotniejszym elementem tożsamości tego miasta.
Powstanie Warszawskie
1
Powstanie Warszawskie było zbrojnym zrywem przeciwko okupującym Warszawę wojskom niemieckim.
Zorganizowane było przez Armię Krajową w ramach akcji "Burza" - była to jej największa akcja militarna.
2
Powstanie wybuchło we wtorek, 1 sierpnia 1944 roku, o godzinie 17, określonej kryptonimem "W", jak Wolność.
Planowane było na kilka dni, trwało ponad dwa miesiące, dokładnie 63 dni.
3
Powstanie swoim zasięgiem objęło przede wszystkim lewobrzeżną Warszawę, niewielki obszar prawobrzeżnej, a także Puszczę Kampinowską, Legionowo i okolice Marek.
Prowadzona w pośpiechu i półjawnie mobilizacja sił powstańczych sprawiła, że rozkaz nie dotarł na czas do części dowódców i oddziałów, a w wielu rejonach miasta doszło do potyczek przed godziną "W", co zaalarmowało Niemców, a powstańcy stracili swój największy atut - zaskoczenie.
4
Powstanie Warszawskie militarnie było wymierzone przeciwko niemieckiemu okupantowi, a politycznie przeciwko ZSRR oraz podporządkowanym mu polskim komunistom.
Dowództwo Armii Krajowej podjęło decyzję o rozpoczęciu walki w mieście w ramach operacji "Burza" już 21 lipca, aby zdążyć przed wkroczeniem do Warszawy Armii Czerwonej. Zdecydowano o tym, gdy okazało się, że władze sowieckie rozbrajają oddziały AK i likwidują struktury Delegatury Rządu RP na Kraj, ujawniające się w ramach planu "Burza".
Dowiedz się więcej ...
5
Gdy uzyskano informację, że sowieckie czołgi są już na obrzeżach Pragi, KG AK podjęła decyzję o rozpoczęciu powstania 1 sierpnia o godzinie 17.
Siły Armii Krajowej liczyły łącznie 50 tys. zaprzysiężonych żołnierzy (mężczyzn i kobiet), z czego około 45 281 służyło w jednostkach Okręgu Warszawskiego AK, około 2300 w szeregach Kedywu, a 2200 w Pułku "Baszta". Dysponowali oni 6 tys. sztuk broni palnej, 45 tys. granatów i zapasem amunicji na 2-3 dni walki.
Dowiedz się więcej ...
6
Główny ciężar walki z Niemcami, w momencie wybuchu Powstania, spoczywał na oddziałach Armii Krajowej.
Były to jednostki Okręgu Warszawskiego AK (siedem obwodów i jeden samodzielny region) pod dowództwem pułkownika Antoniego Chruściela, pseudonim "Monter", oraz jednostki dyspozycyjne Komendy Głównej AK - Kedyw KG AK (Kierownictwo Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej), dowodzony przez podpułkownika Jana Mazurkiewicza ps. "Radosław", a także Pułk "Baszta" dowodzony przez podpułkownika Stanisława Kamińskiego ps. "Daniel".
7
Poziom wyszkolenia żołnierzy nie był wysoki i równy.
Największą wartość bojową prezentowały oddziały Kedywu oraz inne jednostki dyspozycyjne Okręgu lub KG AK, które były zaprawione w boju podczas licznych wcześniejszych potyczek z Niemcami. Pozostali żołnierze nie mieli doświadczenia bojowego, jedynie brali udział w wojnie obronnej w 1939 roku.
8
Struktura oddziałów powstańczych była wielokrotnie przekształcana w trakcie toczących się w stolicy walk.
Już w pierwszych dniach powstania nastąpiły duże straty wśród walczących, a ponad to część jednostek AK uległa wówczas rozwiązaniu lub przeszła do podwarszawskich lasów. Na początku sierpnia Okręg Warszawski AK został podzielony przez pułkownika "Montera" na trzy części:
  • Grupę Północ dowodzoną przez pułkownika Karola Ziemskiego ps. "Wachnowski", która liczyła około 17 tys. żołnierzy walczących na Starówce, Żoliborzu, Puszczy Kampinowskiej (po upadku Starego Miasta 4 sierpnia została rozwiązana)
  • Grupę "Śródmieście" dowodzoną przez pułkownika Franciszka Pfeiffera ps. "Radwan", liczącą około 23 tys. żołnierzy walczących w Śródmieściu Północnym, Śródmieściu Południowym i na Powiślu
  • Grupę "Południe" dowodzoną przez podpułkownika Stanisława Kamińskiego ps. "Daniel", liczącą około 6 tys. żołnierzy walczących na Mokotowie i Lasach Chojnowskich.

9
W drugiej połowie września 1944 roku, aby nadać oddziałom powstańczym bardziej regularny charakter, komendant główny AK gen. Tadeusz "Bór" Komorowski, wydał rozkaz reorganizacji tych oddziałów.
Powstał wówczas Warszawski Korpus AK pod dowództwem pułkownika "Montera", w skład którego weszły trzy dywizje:
  • 8. Dywizja Piechoty AK im. R. Traugutta (Żoliborz) pod dowództwem podpułkownika Mieczysława Niedzielskiego "Żywiciel"
  • 10. Dywizja Piechoty AK im. Macieja Rataja (Mokotów) pod dowództwem podpułkownika Józefa Rokickiego "Karol"
  • 28. Dywizja Piechoty AK im. Stefana Okrzei (Śródmieście) pod dowództwem pułkownika Franciszka Pfeiffera "Radwan"
10
W powstaniu brały udział także jednostki wojsk regularnych - oddziały 1. Armii Wojska Polskiego oraz alianckie dywizjony lotnicze.
Alianci wykonywali zrzuty zaopatrzenia nad Warszawą i okolicznymi lasami - była to głównie polska 1586. Eskadra Specjalnego Przeznaczenia.
11
Stan uzbrojenia powstańców był bardzo ubogi - było to najsłabszą stroną powstania.
Dysponowali oni prawie wyłącznie bronią ręczną. Ponieważ brakowało im broni przeciwpancernej, jej rolę pełniły tzw. "koktajle Mołotowa", czyli butelki zapalające. Kilka nieprzewidzianych wydarzeń jeszcze sprzed wybuchu powstania (m.in. niemieckie służby wykryły kilka konspiracyjnych magazynów i skrytek,mobilizacja w atmosferze chaosu i gorączkowości), spowodowało, że te skromne zapasy amunicji zostały jeszcze uszczuplone.
12
Tylko część zmagazynowanej broni na czas dotarła do oddziałów bojowych.
W rezultacie, w momencie wybuchu powstania, na około 36 500 zmobilizowanych, faktycznie uzbrojonych powstańców było 1500-3500. Oznacza to, że na 25 powstańców tylko jeden był uzbrojony. Ci którzy nie posiadali broni palnej, na polecenie pułkownika "Montera" zaopatrzyli się w siekiery, kilofy, łomy i jako siły pomocnicze wspomagali grupy szturmowe. Gdy przed wybuchem powstania padały uwagi, że powstańcy nie mają broni, odpowiadano "to sobie zdobędą".
13
Zapasy broni i amunicji powstańców były uzupełniane dzięki produkcji własnej, zrzutom alianckim i zdobyczami na wrogu.
Oprócz broni ręcznej udało im się zdobyć dwa czołgi niemieckie PzKpfw. V Panther, samobieżny niszczyciel czołgów Jagdpanzer 38(t)Hetzer, dwa transportery opancerzone Sd.Kfz. 251, samochód pancerny FAI i prawdopodobnie samochód pancerny BAI.
Dowiedz się więcej ...
14
Niemcy posiadali bogaty arsenał, wyposażeni byli w nowoczesne rodzaje broni.
Na stanie ich uzbrojenia znajdowały np. sześciolufowe moździerze rakietowe, kompania dział samobieżnych "Grille", moździerz kolejowy "Siegfried", ciężki moździerz oblężniczy "Karl". Szczególnym rodzajem broni stosowanej przez Niemców w Warszawie były zdalnie kierowane gąsienicowe miny samobieżne "Goliath, eksperymentalne pojazdy "Tajfun oraz przenoszące 500 kg trotylu samobieżne nosiciele ładunków wybuchowych Borgward B IV. Działania wojsk w mieście wspierała jeszcze artyleria 9. Armii aż 188 działami. Niemcy posiadali też wsparcie floty lotniczej, która codziennie bombardowała Warszawę.
15
Do walki z powstańcami Niemcy użyli - łącznie z siłami garnizonu miasta i jednostkami frontowymi przechodzącymi przez Warszawę - ogółem około 50 tys. żołnierzy, dowodzonych przez 14 dowódców w randze generała.
Wśród sił niemieckich tłumiących powstanie licznie brały udział jednostki kolaboracyjne złożone z byłych obywateli ZSRR, których mieszkańcy Warszawy określali mianem "Ukraińców" lub "Kałmuków". Od zachodu Warszawa otoczona była kordonem posterunków, które miały uniemożliwić ucieczkę ludności cywilnej oraz przenikanie do miasta oddziałów partyzanckich z pobliskich lasów. W kordonie otaczającym miasto znalazły się też jednostki węgierskiego II Korpusu Rezerwowego, które zostały jednak wycofane, gdy Niemcy zorientowali się, że Węgrzy sympatyzują z Polakami.
16
1 sierpnia o godzinie 17 jednostki Okręgu Warszawskiego AK oraz oddziały dyspozycyjne KG AK zaatakowały niemieckie obiekty we wszystkich dzielnicach Warszawy.
Prowadzona w ostatniej chwili mobilizacja (na skutek różnych zmian wprowadzanych w ostatniej chwili do wypracowanego już planu powstania), odbywała się w atmosferze chaosu. Jedynie 40% zmagazynowanej broni zdołano dostarczyć do miejsc koncentracji. Zmienne, a niekiedy sprzeczne rozkazy dowództwa, niedobory amunicji i broni w wielu wypadkach osłabiły wolę walki. Wielu żołnierzy nie zdążyło dotrzeć na miejsce zbiórki, niektórzy się w ogóle nie zgłosili. Inni, wobec niemożności posiadania broni, rozchodzili się do domów twierdząc, że "z gołymi rekami nie pójdą na karabiny maszynowe".
17
Stosunkowo najwyższe, bo 60% stawiennictwo było w Śródmieściu.
W dzielnicach peryferyjnych, jak Wola czy Praga, stawiło się zaledwie 40% żołnierzy. W rezultacie do walki stanęło zaledwie od 1500 do 3500 uzbrojonych żołnierzy AK i kilkanaście tysięcy nieuzbrojonych powstańców. Powstańcy zaatakowali równocześnie wiele celów, co rozproszyło ich siły. Rozdzieleniu uległo też najsilniejsze zgrupowanie AK, ponieważ podjęto decyzję o zmianie siedziby KG AK, Kedyw wraz z Komendą Główną przeszedł na Wolę, a pułk "Baszta" pozostał na Mokotowie. Nie udało się też zaskoczyć Niemców, gdyż o wybuchu powstania dowiedzieli się od konfidentów i zarządzili alarm dla garnizonu warszawskiego i wszystkich Niemców w Warszawie.
18
Pierwsze walki powstańców zakończyły się dużym niepowodzeniem.

Udało się im opanować jedynie najwyższy budynek w Warszawie - gmach "Prudentialu" przy pl. Napoleona, elektrownię na Powiślu, wielkie magazyny żywności i mundurów na Stawkach, gmach sądów na Lesznie, budynek Ratusza przy pl. Teatralnym, areszt śledczy przy ul. Daniłowiczowskiej, gmach Wojskowego Instytutu Geograficznego przy Al. Jerozolimskich, siedzibę MZK przy ul. Świętokrzyskiej, Poselstwo Czechosłowackie przy ul. Koszykowej, budynek Dyrekcji Kolejowej na Pradze i kilka budynków szkół zamienionych na koszary.

Znacznie dłuższa jest lista obiektów, których nie udało się powstańcom zdobyć, m.in. lotniska na Okęciu, czy jakiegokolwiek mostu i dworca kolejowego. Nie powiodło się też natarcie na siedzibę gestapo na Szucha, na Pałac Bruhla - siedzibę gubernatora Fischera, Pałac Saski - kwaterę generała Stahela i wiele innych. Nie udało się także zdobyć radiostacji w Raszynie.

19
W tych pierwszych starciach zginęło lub odniosło rany blisko 2 tys. żołnierzy AK, utracono również sporo broni.
Niektóre polskie oddziały uległy częściowemu lub całkowitemu rozbiciu. Około 5 tys. żołnierzy opuściło miasto udając się do Puszczy Kampinowskiej, Lasów Chojnowskich, Lasu Kabackiego. Garnizon niemiecki stracił około 500 osób (zabitych, rannych, wziętych do niewoli).
20
Choć atak 1 sierpnia nie przyniósł powstańcom spodziewanego rezultatu, wyzwolił on jednak ogromny entuzjazm mieszkańców stolicy, który pozwolił przełamać kryzys w jakim znalazło się powstanie.
Opanowane przez powstańców miejsca natychmiast pokryły się gęstą siecią barykad, a w kolejnych dniach oddziały AK stoczyły wiele zwycięskich potyczek. Udało się zdobyć kolejne obiekty: Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych, Bank Polski przy Bielańskiej oraz Pałac Blanka. W Śródmieściu zdobyto gmach Poczty Głównej, silnie broniony posterunek policji oraz zabudowania Politechniki. Szczególne znaczenie miało zdobycie przez batalion "Chrobry II" Dworca Pocztowego przy Al. Jerozolimskich, co pozwoliło powstańcom zablokować jedną z głównych arterii komunikacyjnych miasta.
21
Już 4 sierpnia, ze względu na wyczerpywanie się zapasów amunicji, oddziałom AK nakazano ograniczenie działań zaczepnych.
Na Pradze już 3 sierpnia powstanie właściwie wygasło, a 4 sierpnia praktycznie uznawany jest za dzień końca ofensywy powstańczej. W ciągu czterech dni powstania udało się opanować większą część Śródmieścia, niektóre obszary Woli i Żoliborza i mniejsze enklawy na terenie Ochoty i Mokotowa. Było to możliwe, ponieważ Niemcy zachowując bierną postawę, skoncentrowali się na prowadzeniu działań obronnych.
22
Na wieść o wybuchu Powstania Warszawskiego, Hitler wydał rozkaz zrównania Warszawy z ziemią poprzez naloty lotnicze.
Wydał rozkaz rozpoczęcia nalotów dywanowych, w których Luftwaffe miała użyć wszystkich samolotów frontu środkowego, włącznie z samolotami komunikacyjnymi. Efektem tych nalotów miało być absolutne zniszczenie miasta i w rezultacie zduszenie powstania. Ale nie było to realne, gdyż w mieście pozostawało wiele niemieckich jednostek wojskowych i policyjnych oraz niemieckich urzędów (odcięta była tzw. "dzielnica rządowa", w której rezydował gubernator Fischer i gen. Stahel), które nie mogły się ewakuować, bo były odcięte. Niemcy musieli najpierw zorganizować "odsiecz" tych miejsc.
23
Już 5 sierpnia od wczesnych godzin porannych niemieckie oddziały szturmowały polskie barykady, mordując przy tym masowo ludność cywilną.
Początkowo jednak, jak w meldunkach stwierdzali Niemcy, Polacy walczyli zaciekle i z determinacją i nie udawało się stwierdzić spadku siły oporu. Powstańcy bronili się dzielnie, ale wobec przeważającej siły oddziałów niemieckich, straty powstańcze były ogromne. Obrona Woli kosztowała Kedyw utratę około 50% pierwotnego stanu osobowego.
24
Choć Niemców nie zaskoczył wybuch powstania, nie byli oni przygotowani do niego w skali operacyjnej.
Zmagali się oni wówczas z kryzysem na środkowym odcinku frontu wschodniego, gdzie kierowane były pełnowartościowe oddziały wojskowe, a do zwalczania powstania przeznaczono oddziały stanowiące zbieraninę różnych jednostek policyjnych, szkolnych i pomocniczych. W ich skład wchodziły: grupa policyjna z Kraju Warty (anektowany obszar Rzeczpospolitej), pułk SS "Dirlewanger", złożony z niemieckich kryminalistów powyciąganych z więzień i obozów koncentracyjnych, kolaboracyjna brygada SS RONA, dwa bataliony azerbejdżańskie, 608. pułk ochronny.
25
Obszar kontrolowany przez AK ograniczył się do kilku wzajemnie izolowanych dzielnic: Żoliborza, Starego Miasta, Śródmieścia z Powiślem i Mokotowem.
Niemcy natomiast, chcąc zdobyć szeroki dostęp do Wisły, aby trwale zabezpieczyć tyły niemieckich wojsk stacjonujących na prawym brzegu, siłę głównego natarcia skierowali na Starówkę.
26
Bitwa o Stare Miasto rozpoczęła się 7 sierpnia.
Początkowo Niemcy nie odnosili spektakularnych sukcesów, jednak po dziesięciu dniach walki siły obrońców Starówki zmniejszyły się o około 5 tys. żołnierzy. 18 sierpnia Niemcy zaproponowali powstańcom kapitulację, ale propozycja ta pozostała bez odpowiedzi. Wobec tego, następnego dnia Grupa Bojowa "Reinefarth" rozpoczęła generalny szturm na Stare Miasto.
27
Bitwa o Starówkę trwała ponad dwa tygodnie i była jednym z najcięższych i najdramatyczniejszych bojów Powstania Warszawskiego.
Walczono o każdy dom i o każdą barykadę. Niemcy wyposażeni w doskonale uzbrojone oddziały szturmowe wspomagane przez artylerie i lotnictwo, długi czas nie mogli przełamać oporu powstańców. Niemieckie dowództwo przyznało że "Polscy bandyci w Warszawie walczą fanatycznie i zaciekle". Każdego dnia walk o Starówkę niemieckie oddziały zmniejszały się o 150 żołnierzy, co zmusiło Niemców do zmiany taktyki - nie walczyli już szerokim frontem, a skupiali się na opanowywaniu poszczególnych punktów oporu. Niemcom nie udało się przebić polskiej obrony ale systematycznie spychali ja do wnętrza Starówki.
28
Powstańcy tracili swoje przyczółki, także ich siły zmniejszały się stopniowo do około 2 tys. żołnierzy.
Niektóre plutony liczyły zaledwie kilkunastu żołnierzy. Powstańcy byli na skraju wyczerpania, brakowało amunicji, żywności i lekarstw, a rannych były tysiące. W równie tragicznej sytuacji była ludność cywilna, pozbawiona dachu nad głową, bez żywności, wody do picia, wegetująca w piwnicach zburzonych przez niemieckie lotnictwo domów. Zawiodła pomoc z zewnątrz, wobec czego podjęto próbę przebicia się przez niemieckie pozycje w kierunku Śródmieścia. Jednak plan nie powiódł się, zakończył się ciężkimi stratami i w rezultacie klęską. Powstańców ogarnęła apatia, część z nich opuściła szeregi i przyłączyła się do ludności cywilnej i tylko dzięki postawie dowódców i żołnierzy oraz niezdecydowaniu Niemców Grupa "Północ", której zadaniem była obrona Starówki, nie uległa całkowitemu rozbiciu.
29
Mimo ciągłego szturmu oddziałów niemieckich, powstańcom udało się utrzymać najważniejsze pozycje, w tym wejście do kanałów.
Właśnie kanałami powstańcy rozpoczęli ewakuację, która trwała do 2 września. Do Śródmieścia wycofało się wtedy około 4,5 tys. żołnierzy AK, kolejnych 800 przeszło na Żoliborz. Na Starówce pozostało około 2,5 tys. ciężko rannych powstańców i około 35 tys. cywilów (w tym ok. 5 tys. rannych). Po zajęciu Starówki, Niemcy wymordowali większość rannych, a ludność cywilną przepędzili z miasta.
30
Obawy związane z załamaniem się polskiej obrony w Śródmieściu skłoniły KG AK do nawiązania za pośrednictwem Czerwonego Krzyża kontaktu z Niemcami, w celu rozpoczęcia rozmów kapitulacyjnych.
Jednak informacje z Londynu o planowanej wielkiej wyprawie lotnictwa alianckiego nad Warszawę oraz o zgodzie Moskwy na udzielenie pomocy powstaniu skłoniły generała "Bora" do do przerwania rozmów kapitulacyjnych z Niemcami. Rozpoczęły się też przygotowania I Frontu Białoruskiego, dowodzonego przez marszałka Konstantego Rokossowskiego do koncentrycznego natarcia na Niemców na wschód od Warszawy. Po kilkudniowych walkach, 14 września oddziały Armii Czerwonej i 1. Armii Wojska Polskiego wyzwoliły warszawską Pragę. Dało to nadzieję  dowództwu AK na uratowanie powstania. Ale oczywiście wbrew oczekiwaniom, Armia Czerwona nie ruszyła na pomoc Warszawie, jedynie zezwolono na niewielki desant pododdziałów 1. Armii WP.
31
Jedną z najbardziej zaciętych bitew powstania była obrona Górnego Czerniakowa.
W jej wyniku Niemcy opanowali ostatnie bastiony polskiej obrony na Powiślu Czerniakowskim. Żołnierze polscy w przeważającej liczbie zostali schwytani przez Niemców (tylko pięcioosobowa grupa z kapitanem Ryszardem Białousem ps. Jerzy zdołała się wydostać). Żołnierze AK wzięci do niewoli w większości zostali wymordowani.
32
Komendant główny AK gen. Tadeusz Komorowski wydał rozkaz zorganizowania odsieczy dla Warszawy.
Na ten apel odpowiedziały jako pierwsze oddziały okręgu kieleckiego w sile ok. 5 tys. żołnierzy i 25 pułk piechoty z okręgu łódzkiego - ok. 800 osób. Wyruszyły też oddziały z innych okręgów z całej Polski ale nie zdołały dotrzeć do Warszawy. Powstańców wsparła też Grupa "Kampinos", która jako jedyne zorganizowane zgrupowanie AK wykonała rozkaz gen. "Bora" i skierowała na Żoliborz ponad 900 uzbrojonych żołnierzy.
33
Działaniami zbrojnymi objęta była również Puszcza Kampinowska, gdzie oprócz oddziałów zbrojnych Okręgu Warszawskiego AK walczyli również żołnierze, którzy z różnych powodów opuścili Warszawę w trakcie powstania.
Z oddziałów tych utworzono partyzanckie zgrupowanie o nazwie Grupa "Kampinos", które w szczytowym momencie liczyło około 2700 żołnierzy i 700 koni. Grupa ta przejęła pod swoją kontrolę centralne i wschodnie tereny Puszczy Kampinowskiej, na których mieszkało kilka tys. ludzi. Obszar wyzwolony przez żołnierzy AK nazywany był "Niepodległą Rzecząpospolitą Kampinowską" z nieformalną stolicą w Wierszach, w których mieściła się kwatera główna Grupy. Grupa "Kampinos" stoczyła z okupantem 47 bitew i potyczek i zatrzymując Niemców odciążała powstańczą Warszawę. Grupa zajmowała się też odbiorem alianckich zrzutów, regularnym dostarczaniem broni, amunicji, żywności i sprzętu dla walczącej stolicy. Niestety nie zdołała zmienić losów powstania.
34
Grupa "Kampinos" była jedyną dużą jednostką bojową Powstania Warszawskiego, która nie zakończyła walki kapitulacją.
22 września Niemcy rozpoczęli w Puszczy Kampinowskiej szeroko zakrojona akcję przeciwko partyzantom. 29 września Grupa została okrążona i rozbita pod Jaktorowem. Bitwa trwała cały dzień. Poległo w niej około 150-200 żołnierzy AK, a około 150 trafiło do niewoli. Utracono także większość koni, prawie całe ciężkie uzbrojenie, tabory oraz zapasy sprzętu i amunicji. Nielicznym żołnierzom udało się wydostać z okrążenia.
35
Choć obrona poszczególnych dzielnic Warszawy jeszcze trwała, była nieskuteczna i powodowała coraz większe straty żołnierzy i ludności cywilnej.
Wobec takiego faktu gen. "Bór" Komorowski uznał, ze z militarnego i politycznego punktu widzenia kontynuacja walki nie ma sensu. Nie wszyscy dowódcy podzielali jego zdanie, jednak komendant główny AK zdecydował się na rozpoczęcie rozmów kapitulacyjnych z Niemcami. 30 września zawarto porozumienie o wstrzymaniu ognia, które obowiązywało od 5.00 do 19.00 w dniach 1 i 2 października. W nocy z 2 na 3 października podpisano "Układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie". Niemcy zgodzili się uznać prawa kombatanckie żołnierzy AK oraz nie stosować odpowiedzialności zbiorowej wobec ludności cywilnej. Mieszkańcy Warszawy mieli zostać wysiedleni, zachowując prawo zabrania majątku ruchomego, kosztowności, dóbr kultury itp. Niemcy zobowiązali się też do zachowania w mieście pozostawionego mienia publicznego i prywatnego, zwłaszcza obiektów o dużej wartości historycznej, kulturalnej i duchowej.
36
Do niewoli oddało się około 15 tys. żołnierzy, w tym komendant główny AK gen. Tadeusz "Bór" Komorowski oraz pięciu innych generałów.
Około 3,5 tys. powstańców udało się wmieszać w tłum opuszczających Warszawę mieszkańców, dzięki czemu uniknęli niewoli. Wśród nich byli: gen. Leopold Okulicki ps. "Niedźwiadek", wyznaczony przez gen. Komorowskiego na swojego następcę, przewodniczący Rady Jedności Narodowej Kazimierz Pużak, członkowie Krajowej Rady Ministrów i in.
37
Wybuch Powstania Warszawskiego był właściwie Niemcom na rękę, gdyż w planach Hitlera było zrównanie miasta z ziemią i zabicie wszystkich jego mieszkańców - miał to być zastraszający przykład dla całej Europy.
Byli przekonani, że "problem" Warszawy da się szybko i definitywnie rozwiązać. Spośród 150-180 tys. cywilnych mieszkańców Warszawy, którzy w czasie powstania ponieśli śmierć, co najmniej 1/3 stanowiły ofiary egzekucji przeprowadzanych przez okupanta. Mordowani byli również wzięci do niewoli powstańcy, choć chroniła ich konwencja haska (prowadzili walkę w sposób otwarty i posiadali przewidziane prawem oznaki żołnierskie). Mordowano mężczyzn, kobiety i dzieci, osoby starsze, chore, atakowano szpitale, wykorzystywano cywilów jako "żywe tarcze". Po upadku powstania, wbrew postanowieniom umowy kapitulacyjnej, Niemcy przystąpili do wyburzania i palenia budynków miasta - uległo wtedy zniszczeniu ponad 30% zabudowy lewobrzeżnej Warszawy.
38
W powstańczej Warszawie funkcjonowało wolne i demokratyczne państwo polskie z legalnymi władzami, administracją i armią - Polskie Państwo Podziemne.
Ujawniły się jego władze: Rada Jedności Narodowej, Delegatura Rządu na Kraj oraz Krajowa Rada Ministrów. Zostały wydane dwa "Dzienniki Ustaw", funkcjonowało polskie sądownictwo i służby policyjne. Legalnie działały różne stronnictwa i partie polityczne zrzeszone zarówno w RJN, jak i przeciwne rządowi (piłsudczycy, skrajni narodowcy, komuniści). Wydawane były różne pisma i prasa (co najmniej 134 tytuły o charakterze dzielnicowym i centralnym). Najważniejszymi tytułami prasowymi były "Biuletyn Informacyjny" - oficjalny organ AK i "Rzeczpospolita Polska" - organ Delegatury Rządu. We wszystkich dzielnicach miasta organizowały się powstańcze władze samorządowe. Na Mokotowie powstał Urząd Komisarza dla Spraw Ludności Cywilnej. Władze cywilne działały za pośrednictwem komitetów domowych i blokowych.
39
Z inicjatywy harcerzy z Szarych Szeregów uruchomiono Harcerską Pocztę Polową.
Za jej pośrednictwem, do końca sierpnia 1944 wysłano 116 317 listów, a od 2 września Harcerska Poczta Polowa wydawała nawet własne znaczki pocztowe.
40
W tym czasie w Warszawie toczyło się bogate życie kulturalne.
Obejmowało ono teatr, film, fotografię, sztuki graficzne, sztuki piękne, literaturę. Odbywały się koncerty i przedstawienia sztuk teatralnych, powstawały liczne wiersze i pieśni. Istniał nawet kukiełkowy teatrzyk dla dzieci "Pod Barykadą".
41
W Powstaniu Warszawskim razem z Polakami walczyło około 300 cudzoziemców.
Byli to przedstawiciele 18 narodowości, a wśród nich Węgrzy, Słowacy, Francuzi, Gruzini, Belgowie, Holendrzy, Grecy, Brytyjczycy, Włosi, Ormianie, Rosjanie, Burowie, a także Azer, Czech, Ukrainiec, Rumun, Australijczyk i Nigeryjczyk o pseudonimie "Ali". Jedni mieszkali w Warszawie przed wybuchem wojny, inni zbiegli z obozów jenieckich lub zdezerterowali z armii niemieckiej czy radzieckiej. Z zachodu napływali robotnicy zatrudnieni w niemieckich firmach zbrojeniowych, a także robotnicy, którzy uciekli z obozów pracy przymusowej. Wielu cudzoziemców znajdowało się w aresztach i więzieniach warszawskich, skąd w pierwszych dniach powstania uwolnili ich powstańcy.
42
Jedną z najbardziej znanych cudzoziemskich jednostek walczących w powstaniu był 535. Samodzielny Pluton Słowaków.
Jako jedyny miał on prawo występować pod własnym sztandarem. Dowodził nimi walczący w kampanii wrześniowej Słowak, podporucznik Mirosław Iringh ("Stanko"). Do powstania przyłączyła się też większość spośród 348 Żydów zwiezionych do niemieckiego obozu koncentracyjnego przy ul. Gęsiej. Zostali oni uwolnieni 5 sierpnia przez żołnierzy z Batalionu "Zośka". Część wstąpiła do oddziałów Zgrupowania "Radosław" i włączyła się do walki na Starym Mieście. Po upadku Starówki kilkudziesięciu z nich rozstrzelali Niemcy. W Batalionie "Wigry"powstańców wspomagał żydowski pluton Stanisława (Samuela) Koenigsweina oraz oddział Icchaka Cukiermana (walczył w nim m.in. Marek Edelman).
43
W pierwszych tygodniach powstania jego uczestnicy nie musieli się martwić o wyżywienie.
Przed godziną "W" skrupulatnie gromadzono worki z kawą, herbatą, cukrem, ziemniaki, kapustę, przetopiony tłuszcz i inne niezbędne artykuły. W aprowizacji pomagały podwarszawskie dwory ziemiańskie i różne inne prywatne osoby. Jednak w miarę upływu czasu żywności zaczęło brakować i ludność okupowanego miasta cierpiała głód. Zjadano wszystko, co można było zdobyć. Na Powiślu udało się zdobyć magazyny zbożowe, z których powstańcy wynosili nieoczyszczone ziarno w workach. Z niego gotowali zupę ochrzczoną mianem zupki-pluj. Była to chyba najbardziej znana powstańcza potrawa, która swą nazwę wzięła od tego, że zmuszała do plucia (wypluwano plewy).
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

25 ciekawostek o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim
25 ciekawostek o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim
Poeta
Krzysztof Kamil Baczyński powszechnie uznany jest za jednego z najwybitniejszych poetów okresu okupacji. Jego poezja najpełniej wyraża cechy pokolenia ...
52 ciekawostki o Tadeuszu Kościuszce
52 ciekawostki o Tadeuszu Kościuszce
Bohater północy
Tadeusz Kościuszko uznawany jest za bohatera narodowego Polski, Stanów Zjednoczonych i Białorusi. Był znakomitym inżynierem i dowódcą wojskowy, jedn ...
21 ciekawostek o bitwie pod Wiedniem
21 ciekawostek o bitwie pod Wiedniem
Gwóźdź do trumny tureckiej ekspansji w Europie
Bitwa pod Wiedniem, zwana również Odsieczą Wiedeńską, jest jedną z najistotniejszych bitew w historii nie tylko Polski, ale i Europy. Dzięki taktyczne ...
16 ciekawostek o Narodowym Święcie Niepodległości
16 ciekawostek o Narodowym Święcie Niepodległości
11 listopada - ważna dla Polaków data
11 listopada to data ważna dla wszystkich Polaków. Tego dnia Polska odzyskała niepodległość po 123 latach zaborów. W tym wolnym od pracy dniu wywiesza ...
21 ciekawostek o niedźwiedziu Wojtku
21 ciekawostek o niedźwiedziu Wojtku
Bohater bitwy o Monte Cassino
Wojtek - syryjski niedźwiedź brunatny, przypadkowo stał się żołnierzem 22 korpusu zaopatrywania artylerii w II Korpusie Polskim, dowodzonym przez gen. ...
Wóz Drzymały - symbol sprytu i uporu w walce z germanizacją
Wóz Drzymały - symbol sprytu i uporu w walce z germanizacją
Jak Michał Drzymała stał się najpopularniejszym polskim chłopem
Wóz Drzymały, a przede wszystkim sam Michał Drzymała, polski chłop z Wielkopolski, stał się symbolem sprytu, determinacji i uporu w walce z germanizac ...
58 ciekawostek o Józefie Piłsudskim
58 ciekawostek o Józefie Piłsudskim
Dziadek
Był niewątpliwie główną postacią w dziejach Polski międzywojennej - Naczelnik państwa, pierwszy Marszałek Polski. Przez jednych uwielbiany, przez inny ...
16 ciekawostek o unii lubelskiej
16 ciekawostek o unii lubelskiej
Porozumienie, którego efektem było powstanie jednego z największych państw ówczesnej Europy
Unia lubelska była umową międzynarodową Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim. Oba te kraje utworzyły związek państw oparty na wspólnych i ...

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy