Zwierzęta
Ciekawostki o Bieliku zwyczajnym
Haliaeetus albicilla
Jest jednym z największych ptaków drapieżnych na świecie i największym ptakiem Polski. Rozpowszechniony szeroko w Eurazji, bytuje w skrajnych warunkach klimatycznych do których potrafi się doskonale przystosować. Warunkiem koniecznym dla funkcjonowania tych ptaków jest obecność zbiorników wodnych gdyż podstawą ich diety są ryby. Polują na szerokie spektrum kręgowców, nawet tych o dużych rozmiarach, choć bieliki z natury wybierają zdobycz której upolowanie nie przysporzy im większych problemów.
1
Bielik zwyczajny jest ptakiem drapieżnym z rodziny jastrzębiowatych. Jastrzębiowate pojawiły się na świecie około 50 milionów lat temu a pierwsi przedstawiciele rodzajów żywych obecnie około 30 milionów lat temu.
2
Gatunek ten ma wiele potocznych nazw, bielik, orzeł bielik, birkut, orzeł morski czy orzeł białogon. Jego łacińska nazwa wywodzi się z połączenia dwóch greckich słów: hals - morze i aetos - orzeł.
3
W sezonie lęgowym występuje w północnej Eurazji, przez cały rok na północy Europy środkowej, Azji Mniejszej, Szkocji, Islandii i na południu Grenlandii. Zimuje na południu Skandynawii, na zachodnim wybrzeżu Morza Czarnego, nad Zatoką Perską, wybrzeżem Morza Arabskiego aż po Indie w środkowych i południowych Chinach, na Półwyspie Koreańskim i w Japonii.
4
Najchętniej bytują na nizinach w pobliżu rzek i jezior. W środkowej Azji i na Syberii można je spotkać jednak nawet na wysokościach do 2300 m jednak tylko w wypadku gdy źródło wody znajduje się w pobliżu. Zimą wiele bielików migruje w stronę nisko położonych obszarów przybrzeżnych, estuariów i słonych bagien jeśli znajdują się w ich zasięgu.
5
Bieliki to gatunek wędrowny. Poza migracjami na zimowiska zdarza im się dotrzeć na obszary, w których naturalnie nie występują. Udało się je zaobserwować w Ameryki Północnej. W 1982 roku na terenie Alaski para bielików uwiła gniazdo w którym wykluło się młode.
6
Jest jednym z największych ptaków drapieżnych. Według niektórych ornitologów jest czwartym pod względem wielkości ptakiem drapieżnym świata. Osiąga długość ciała od 66 do 94 cm a rozpiętość skrzydeł 1.78 do 2.45 m. Spośród orłów, bielik ma największą rozpiętość skrzydeł. Samice bielika są przeważnie większe od samców.
7
Upierzenie bielików jest brązowe a ich cechą charakterystyczną jest biały ogon od którego wywodzi się ich nazwa. Pióra pokrywające głowę, szyję i piersi są zwykle jaśniejsze, mogą być nawet żółtawoszare. Dziób jak i nogi są koloru żółtego.
8
Ogony piskląt i młodych ptaków są ciemne i wraz z wiekiem jaśnieją. Po osiągnięciu dorosłości staje się biały. Upierzenie głowy jak i dziób są ciemne i jaśnieją wraz z dorastaniem.
9
Są potężnymi drapieżnikami zdolnymi do polowania na dużą zdobycz jednak wolą wybierać mniejszą zdobycz, której upolowanie nie stanowi dla nich znaczącego wyzwania. Żywią się przeważnie rybami, ptakami (zwłaszcza wodnymi) oraz małymi ssakami. Ptaki stanowią połowę ich diety, około 40% to ryby a 10% ssaki ale te proporcje mogą się zmieniać wraz z porą roku oraz obszarem występowania. Dorosłe osobniki są w stanie zjeść od 1.4 do 2 kg pożywienia podczas jednego posiłku.
10
Najczęściej polują z zasadzki. Ptak zasiada w nieosłoniętym wysokim punkcie (czatowini) i wypatruje potencjalnej zdobyczy. Wypatrywanie ofiary stanowi nawet 90% całkowitego czasu polowania.
11
Ofiarami bielików pada około 300 gatunków ryb, 170 gatunków ptaków. Potrafią polować zarówno na ryby pływające przy powierzchni jak i te pływające głębiej. W zależności od głębokości dostosowują swoją strategię polowania. Na ptactwo wodne polują zmuszając je do nurkowania, i blokując drogę do zarośli w których mogłoby się schować. Gdy ofiara jest już zbyt zmęczona by chować się pod wodą porywa ją w szpony i odlatuje. Jeśli ofiara jest zbyt ciężka by ptak mógł się z nią unieść, odholowuje ją w szponach na brzeg włócząc po lustrze wody.
12
W sezonie zimowym żywią się również padliną. Lokalizują ją śledząc inne gatunki padlinożerców takie jak sępy czy kruki.
13
Lubią latać i często to robią, nawet ⅓ doby mogą poświęcać na ten cel. Średni dystans jaki dzienne pokonują dorosłe osobniki to 124 km.
14
Wiążą się w pary na całe życie. Jeśli partner zginie, wtedy dość szybko znajdują sobie nowego.
15
W zależności od szerokości geograficznej, sezon lęgowy odbywa się w różnych okresach. U populacji południowych trwa od stycznia do lipca a u południowych od kwietnia do września.
16
Gniazda zakładają najczęściej na wysokich drzewach w rozwidleniu gałęzi, koronie drzew lub na dużym bocznym konarze. Zakładają je tylko w miejscach gdzie znajduje się dużo pożywienia. Do budowy używają zwykle gałęzi, z których budują konstrukcje o 1 m średnicy i 2 m wysokości. Jako wyściółkę używają roślin lądowych lub wodorostów a także mchu i wełny. Za budowę gniazda odpowiada głównie samica natomiast samiec zajmuje się dostarczaniem budulca. Jeśli budują gniazdo od nowa, zajmuje im to kilka miesięcy, gdy naprawiają już istniejące proces ten trwa zwykle krócej niż 3 tygodnie.
17
Bieliki w każdym sezonie naprawiają i rozbudowują swoje gniazda. W przypadku gniazd czteroletnich, waga takiej konstrukcji może osiągać masę 240 kg a starszych ponad 600 kg. Dojrzałe, kilkuletnie gniazdo może rozrosnąć się do 2 m średnicy i 3m wysokości.
18
W wypadku braku odpowiednich drzew mogą zakładać gniazda w skalnych klifach. Gniazda takie są przeważnie bardziej płytkie a ich konstrukcja i wyściółka jest bardziej uboga niż gniazd drzewnych.
19
Na terenie Polski składanie jaj następuje w marcu. Populacje śródziemnomorskie robią to miesiąc wcześniej a te bytujące jeszcze dalej na południe nawet w styczniu. Po złożeniu skorupka jest lekko niebieskawa lecz szybko zmienia kolor na kremowo-żółty. Średnie wymiary jaja bielika to 73 x 57 mm. Samica składa średnio 2 jaja ale może być ich od 1 do 4 w odstępie dwóch do trzech dni.
20
Samica zaczyna wysiadywać jaja po złożeniu pierwszego z nich i poświęca na to od 80 do 90% czasu. W pozostałym czasie wysiadywaniem jaj zajmuje się samiec. Jaja wykluwają się po 34 do 46 dni przy czym średnio jest to dni 38.
21
Świeżo wyklute pisklęta ważą ok 90 do 115g, są pokryte puchem i nieme. Zaczynają wydawać dźwięki po około trzech dniach a po dziesięciu poruszają się już w obrębie gniazda ale sprawne poruszanie się rozwijają około 6 tygodnia życia. Po 70 dniach próbują latać a zdolność tę zyskują zwykle około 90 dnia.
22
Średnia długość życia bielika w naturze to 12 do 21 lat. Dojrzałość płciową osiągają w 5 - 6 roku życia. W naturze dożywają nawet 34 lat a te trzymane w niewoli 42 lata.
23
Nie jest gatunkiem zagrożonym. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody klasyfikuje bielika zwyczajnego jako gatunek najmniejszej troski (LC). Na terenie Polski również klasyfikowane są jako najmniejszej troski. Populacja bielika w naszym kraju stanowi około 4% populacji europejskiej i wynosi około 360 osobników.
