Ludzie

Ciekawostki o Andrzeju Wajdzie

Znaleźliśmy 32 ciekawostki na temat Andrzeja Wajdy

Reżyser, scenarzysta, scenograf

Andrzej Wajda, reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta i scenograf, był jednym z najwybitniejszych twórców światowego kina, jednym z najważniejszych reżyserów nowej generacji w Europie. W kinie polskim zapoczątkował nurt nazywany "polską szkołą filmową", w którym podejmował debatę nad narodową tradycją martyrologiczną i romantycznym heroizmem. Był laureatem wielu nagród filmowych, a także Oscara, którego przyznano mu za całokształt twórczości.
Andrzej Wajda
1
Andrzej Wajda żył w latach 1926-2016.
Urodził się 6 marca 1926 roku w Suwałkach. Jego ojciec Jakub Wajda był zawodowym wojskowym, a matka, Aniela z domu Białowąs była nauczycielką. Miał brata Leszka.
Rodzina wkrótce przeprowadziła się z Suwałk do Radomia, co związane było awansem ojca na stopień kapitana.
2
W Radomiu uczęszczał do Publicznej Szkoły Podstawowej nr 15 im. Mikołaja Reja.
W 1938 roku wstąpił do harcerstwa do 20. Radomskiej Drużyny Harcerskiej, gdzie wkrótce został zastępowym.
Tydzień po wybuchu II wojny światowej, po wkroczeniu 8 września 1939 roku Niemców do Radomia, miasto znalazło się w granicach Generalnego Gubernatorstwa.
Zgodnie z polityką okupanta Polacy nie mogli pobierać nauki w szkołach średnich, dlatego Wajda nie mógł podjąć nauki w gimnazjum, zdecydował się kontynuować naukę w siódmej klasie szkoły powszechnej. Ukończył ją w 1940 roku.
3
Swojego ojca widziała Wajda ostatni raz pod koniec sierpnia 1939 roku.
Wtedy to wraz z 72 Pułkiem Piechoty ojciec opuścił Radom by wziąć udział w przygotowaniach do obrony Polski przed niemiecką inwazją. W kwietniu 1940 roku trafił do niewoli sowieckiej i zginął w Katyniu. Rodzina przez długi czas nie była tego świadoma.
4
Wajda uczęszczał na tajne komplety, jednak po roku nauki musiał z nich zrezygnować ze względów finansowych.
Aby utrzymać rodzinę, razem z bratem podjął pracę w Landwirtschaft Zentrale jako magazynier, a następnie tragarz i pomocnik bednarza.
5
Uczestnicząc w pracach konserwatorskich, zainteresował się malarstwem.
Okresowo pobierał nauki w szkole malarskiej w Krakowie.
6
W 1942 roku wstąpił do ruchu oporu i służył w Armii Krajowej, gdzie pełnił funkcję łącznika.
Gdy w 1943 roku dowiedział się, że koledzy z podziemia padli ofiarą zasadzki zorganizowanej przez radomskie Gestapo, ukrywał się w Krakowie, aż do wiosny 1944 roku. Dowiedział się wówczas, że jego koledzy z konspiracji zostali zamordowani, wrócił do Radomia, gdzie zapisał się do Koedukacyjnego Gimnazjum i Liceum dla Dorosłych "Przyszłość".
7
Po wojnie postanowił realizować swoją pasję malarską.
W 1946 roku zapisał się do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Zanim rozpoczął studia, postanowił wcześniej odwiedzić swojego byłego nauczyciela, Wiktora Langera. Ten jednak został kilka dni wcześniej aresztowany przez UB, a Wajda w wyniku zasadzki trafił do Komendy Wojewódzkiej Urzędu Bezpieczeństwa. Dzięki koneksjom swojego stryja Gustawa, udało mu się wyjść na wolność i rozpocząć studia.
8
Podczas studiów na ASP dołączył do Grupy Młodych Plastyków inspirowanej nurtami prymitywizmu, surrealizmu i abstrakcjonizmu.
Zaczynając studia Wajda posiadał już kilka własnych prac malarskich, m.in. namalowane w 1943 roku "Przedmieście Krakowa". Z wczesnego okresu studiów pochodzą m.in. takie obrazy jak: "Mózg hydraulika", "Las w górach", "Wschodnie miasto" i "Rajski ptak".
Dołączył też do Grupy Samokształceniowej prowadzonej przez malarza, historyka sztuki, pracownika dydaktycznego ASP - Andrzeja Wróblewskiego.
9
W 1949 roku zrezygnował jednak ze studiów malarskich na ASP.
Razem z Konradem Nałęckim (późniejszym reżyserem m.in. serialu "Czterej pancerni i pies") podjął studia na reżyserii w Wyższej Szkole Filmowej w Łodzi. Studia te ukończył w 1953 roku, ale dyplom otrzymał dopiero w 1960 roku, gdyż nie wykonał wcześniej pracy dyplomowej.
10
Po ukończeniu szkoły filmowej stał się współpracownikiem Aleksandra Forda i pracował przy jego filmach "Młodość Chopina" i "Piątka z ulicy Barskiej".
Pełnometrażowym debiutem fabularnym Wajdy było "Pokolenie" na podstawie powieści Bohdana Czeszki. Film ten powstał na porzuconym projekcie Forda. Wajda nawiązywał w nim do własnych doświadczeń z okresu wojny i pokazywał przemianę bohaterów spowodowaną wojennymi wydarzeniami. Film został dobrze przyjęty przez anglojęzycznych krytyków, a z czasem został uznany przez nich za pierwszą część jego trylogii wojennej.
11
Kolejnym elementem trylogii wojennej Andrzeja Wajdy był "Kanał" wyprodukowany w 1956 roku na podstawie opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego.
Film ten, ze względu na swój nowatorski styl otrzymał Srebrną Palmę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes. 
"Kanał" i jego kolejny film "Popiół i diament" według Jerzego Andrzejewskiego, który powstał w 1958 roku, zapoczątkowały słynny nurt nazwany "polską szkołą filmową", w którym podejmowano debatę nad narodową martyrologią i romantycznym heroizmem.
Nagroda w Cannes zwróciła uwagę świata na polską kinematografię.
12
W Polsce, wówczas komunistycznym kraju, "Popiół i diament" spotkał się z negatywną reakcją ze strony komunistycznych władz.
Film nie został dopuszczony do konkursu głównego Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Wenecji. Mimo to poza konkursem zdobył nagrodę Międzynarodowej Federacji Krytyków Filmowych - film uznano za arcydzieło kinematografii.
13
Kolejnym filmem Wajdy była "Lotna", mówiąca o losie polskich ułanów podczas kampanii wrześniowej.
Film wzbudził burzliwą dyskusję i spotkał się z negatywnym odzewem ze strony krytyków polskich.
14
W latach 60. Wajda stworzył "Niewinnych czarodziejów" i "Samsona".
Zaczął też tworzyć za granicą. W 1962 roku w Jugosławii nakręcił "Powiatową Lady Makbet", której treścią były losy zesłańców syberyjskich. Film ten zyskał w Jugosławii status klasycznego dzieła rodzimego kina.
15
Ponownie obiektem krytyki stał się Wajda za sprawą filmu "Popioły" na podstawie powieści Stefana Żeromskiego.
Tematem filmu są losy polskich szwoleżerów u boku Napoleona. W "Popiołach" główną rolę zagrał Daniel Olbrychski, który stał się jednym z wieloletnich współpracowników reżysera.
16
Największym osobistym niepowodzeniem Wajdy w tamtym okresie był film "Bramy raju".
Film został wyprodukowany w Wielkiej Brytanii i Jugosławii i okazał się wielką klęską artystyczną reżysera.
17
Pierwszym dziełem autorskim w karierze Wajdy był film "Wszystko na sprzedaż"
Był to film, którym reżyser chciał złożyć hołd tragicznie zmarłemu aktorowi, Zbigniewowi Cybulskiemu - jego śmierć w 1967 roku była wstrząsem dla Wajdy. Film ten stanowił przełom w karierze filmowej reżysera.
18
W latach 70. Wajda ponownie podjął współpracę z Danielem Olbrychskim, który grał główne role w kilku kolejnych jego filmach.
Były to m.in. "Krajobraz po bitwie", "Brzezina" (nagrodzona Złotym Medalem na MFF w Moskwie), "Piłat i inni", "Wesele", przy produkcji którego brał udział nowo stworzony przez Wajdę Zespół Filmowy "X", "Ziemia obiecana". 
"Ziemia obiecana", według niektórych krytyków okrzyknięta została najlepszym polskim filmem wszech czasów. Film otrzymał Grand Prix na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych oraz Złoty Medal na MFF w Moskwie. Film był nominowany do Oscara, ale w Stanach Zjednoczonych został źle przyjęty, spotkał się z oskarżeniem o antysemityzm i nie doczekał się tam premiery kinowej. "Ziemia obiecana" stała się jednym z najmniej lubianych filmów polskich w Stanach Zjednoczonych.
19
Zdecydowany zwrot w twórczości Andrzeja Wajdy nastąpił w latach 70., kiedy to unikający dotychczas otwartego odnoszenia się do systemu władzy komunistycznej w Polsce, Wajda zarzucił kontrolującym obieg filmowy w kraju hamowanie swobody twórczej.
Wyrazem tego było powstanie filmu "Człowiek z marmuru". Władze nie zamierzały dopuścić do publikacji filmu, stało się jednak inaczej, dzięki wstawiennictwu Józefa Tejchmy (członek Biura Politycznego KC PZPR) i poważaniu, jakim cieszył się reżyser wśród nomenklatury. Premiera filmu miała miejsce w 1976 roku. Film otrzymał nagrodę FIPRESCI na MFF w Cannes. Film ten stanowi manifest kina moralnego niepokoju.
20
W 1979 roku Wajda został prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich.
W 1981 roku reżyser ponownie zajął się tematyką polityczną. Z inspiracji robotników "Solidarności" rozpoczął zdjęcia do filmu "Człowiek z żelaza", który opisywał przebieg wydarzeń z sierpnia 1980 roku. W filmie, obok aktorów wystąpił Lech Wałęsa i Anna Walentynowicz. Film został entuzjastycznie przyjęty, a francuski krytyk Michel Perez określił go nawet mianem kamienia milowego w historii kina. Film nominowany był do Oscara i uhonorowany Złotą Palmą w Cannes.
21
W 1989 roku Andrzej Wajda został przewodniczącym jury 16. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Moskwie.
W latach 90. powstał czarno-biały film "Korczak", "Pierścionek z orłem w koronie", nakręcony w Japonii film "Nastazja", "Wielki tydzień", "Panna Nikt". W 1998 roku powstała ekranizacja narodowej epopei Adama Mickiewicza "Pan Tadeusz". Film zdobył sześć Orłów podczas drugiego rozdania Polskich Nagród Filmowych w 2000 roku.
22
W 2007 roku powstał "Katyń", film, który przełamywał istniejące dotąd w polskiej kinematografii milczenie w sprawie zbrodni katyńskiej.
Andrzej Wajda chciał w ten sposób uczcić pamięć swojego ojca, jeńca obozu w Starobielsku, zamordowanego w Charkowie. Film zdobył osiem Orłów, w tym dla najlepszego filmu, został też nominowany do Oscara.
23
W 2013 roku powstał film "Wałęsa. Człowiek z nadziei".
Ostatnim filmem reżysera były "Powidoki" z 2016 roku. Film inspirowany życiem malarza Władysława Strzemińskiego został wybrany na polskiego kandydata do Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.
24
Andrzej Wajda był także reżyserem teatralnym.
Wystawiał sztuki w teatrach gdańskich, warszawskich, krakowskich i za granicą. Pełnił też przez rok funkcję dyrektora artystycznego Teatru Powszechnego w Warszawie.
25
W 1948 roku Andrzej Wajda zadeklarował wstąpienie do Polskiej Partii Robotniczej.
Nie otrzymał jednak legitymacji partyjnej, a jego deklaracja została zapomniana w obliczu fuzji Polskiej Partii Robotniczej z Polska Partią Socjalistyczną. Od tego momentu pozostawał jako bezpartyjny. Swoje relacje z komunistyczną władzą starał się ustawiać tak, aby zapewnić sobie swobodę twórczą i nie być posądzanym o kolaborację. Od momentu ukazania się "Człowieka z marmuru" zaczął bardziej angażować się politycznie wspierając działalność opozycyjną, w tym wydarzenia sierpnia 1980 roku.
26
Dołączył do skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.
Był członkiem komitetu organizacyjnego IV Kongresu Kultury Polskiej, zainicjowanego przez środowisko NSZZ "Solidarność". Kongres, który miał trwać od 11 do 13 grudnia został przerwany wprowadzeniem stanu wojennego.
27
Był jednym z inicjatorów powołania Warszawskiej Rodziny Katyńskiej.
Wszedł w skład Komisji do spraw Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego.
W 1989 roku z inicjatywy Lecha Wałęsy znalazł się wśród kandydatów do parlamentu rekomendowanych przez Komitet Obywatelski "Solidarność", którego był członkiem. Wystartował w wyborach parlamentarnych do Senatu i w głosowaniu z 4 czerwca 1989 roku otrzymał największą liczbę głosów w okręgu, z którego kandydował (suwalskie). Uzyskał mandat i wszedł w skład Senatu I kadencji, należąc do Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego.
W 2010 i 2015 roku poparł Bronisława Komorowskiego jako kandydata na prezydenta RP, a w 2011 Platformę Obywatelską w wyborach krajowych.
Był w Komitecie Wspierania Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie.
28
Andrzej Wajda miał cztery żony.
Pierwszą żoną była artystka Gabriela Obremba, którą poznał w czasie studiów na ASP w Krakowie. Druga żona to Zofia Żuchowska, też artystka z ASP. Trzecią żoną była aktorka Beata Tyszkiewicz, z którą reżyser posiada córkę Karolinę. Czwarty związek małżeński, który trwał do śmierci reżysera, Andrzej Wajda zawarł z Krystyną Zachwatowicz.
29
Wajda był fundatorem otwartego w 1994 roku Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej "Manggha" w Krakowie.
W 2001 roku wraz z reżyserem Wojciechem Marczewskim założył w Warszawie Mistrzowską Szkołę Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy.
30
Reżyser zdobył w 2000 roku Oscara Specjalnego za pięć dekad wybitnych osiągnięć reżyserskich.
Został odznaczony najważniejszymi orderami krajowymi (Order Orła Białego w 2011 roku) oraz kilkunastoma orderami zagranicznymi, na Litwie, Ukrainie, we Francji, w Japonii.
Otrzymał sześć tytułów doktora honoris causa czołowych polskich uczelni, został też honorowym obywatelem kilku największych polskich miast (Łodzi, Gdyni, Radomia, Warszawy, Wrocławia, Opola, Gdańska i in.)
31
Wyreżyserował blisko 60 filmów fabularnych i dokumentalnych.
Zdobył bardzo wiele różnych znaczących nagród filmowych. Jego filmy rekomendował światowej publiczności Martin Scorsese w serii pokazów pt. "Polska odyseja filmowa Martina Scorsese".
32
Andrzej Wajda zmarł 9 października 2016 roku w Warszawie, w wieku 90 lat.
Zmarł w wyniku powikłań związanych z zapaleniem płuc. Urna z jego prochami została złożona na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

14 ciekawostek o muzeum Orsay
14 ciekawostek o muzeum Orsay
Drugie po Luwrze, najczęściej odwiedzane muzeum sztuki we Francji
Muzeum d'Orsay to jedno z najważniejszych muzeów w Paryżu, które mieści się w dawnej stacji kolejowej na brzegu Sekwany. Specjalizuje się ono w sztuce ...
24 ciekawostki o balecie
24 ciekawostki o balecie
Historia sztuki baletowej na przestrzeni wieków
Balet uznawany jest za elitarną formę sztuki, wiążącą się z mnóstwem wyrzeczeń i ciężkiej pracy, wykonywanej od najmłodszych lat. Swoją genezę miał na ...
12 ciekawostek o Panoramie Racławickiej
12 ciekawostek o Panoramie Racławickiej
Artystyczna wizja bitwy pod Racławicami
Pomysłodawcą Panoramy Racławickiej był znany lwowski malarz Jan Styka, który zaprosił do współpracy kilku równie znanych artystów, a przede wszystkim ...
12 ciekawostek o Parku Jurajskim
12 ciekawostek o Parku Jurajskim
"Dr. Grant, my dear dr. Sattler... welcome to Jurassic Park"
Ten kultowy film Stevena Spielberga z 1993 roku zna chyba każdy. Zobacz, jakie ciekawostki na jego temat udało nam się zebrać. ...
32 ciekawostki o Wiedźminie
32 ciekawostki o Wiedźminie
Najsłynniejszym zabójcy potworów
"Później mówiono, że człowiek ten nadszedł od północy, od Bramy Powroźniczej..." Historię Geralta z Rivii znają już niemal wszyscy. Mimo iż w kulturze ...
27 ciekawostek o Władcy Pierścieni
27 ciekawostek o Władcy Pierścieni
Władca Pierścieni, najpopularniejsza adaptacja filmowa trylogii wszech czasów
Trylogia Władca Pierścieni, autorstwa J. R. R. Tolkiena pozostaje kamieniem milowym światowej fantastyki. Filmowa adaptacja dzieła Tolkiena nieustając ...
23 ciekawostki o Oscarach
23 ciekawostki o Oscarach
Nagroda Akademii Filmowej (Academy Award) - Oscar - przyznawana jest corocznie przez Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej w dziedzinie filmu
Oscar jest uważany za najbardziej prestiżową nagrodę filmową i jest spełnieniem marzeń, zwieńczeniem pracy wielu aktorów. Ogłoszenie laureatów i wręcz ...
18 ciekawostek o Harrym Potterze
18 ciekawostek o Harrym Potterze
"Uroczyście przysięgam, że knuję coś niedobrego"
Licząca 7 tomów seria o przygodach młodego czarodzieja i dwójki jego najbliższych przyjaciół osiągnęła niespotykany sukces i doczekała się ekranizacji ...

Najnowsze tematy

20 ciekawostek o Syrakuzach
20 ciekawostek o Syrakuzach
Miasto Archimedesa
Syrakuzy to miasto usytuowane na wschodnim wybrzeżu Sycylii we Włoszech. Jego korzenie sięgają czasów starożytnych, kiedy to było jednym z najważniejs ...
11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...

Podobne tematy