Ciekawostki o Jowiszu

Planety Układu Słonecznego zaczęły formować się około 4,5 miliarda lat temu czyli około 100 milionów lat po uformowaniu się Słońca.

Na pewno wiemy, że zaczątkiem planety było stałe jądro, które rosło w skutek kolizji kawałków skał i lodu. Wraz ze wzrostem masy przyciągało coraz więcej gazów w obłoku otaczającym młode Słońce. Jądro zbudowane było z lodu, krzemianów i domieszki cięższych pierwiastków. Około 500 milionów lat po rozpoczęciu formowania Jowisz znalazł się w miejscu, w którym jest obecnie.

Na jego cześć zwane są one księżycami galileuszowymi. Są to: Io, Europa, Ganimedes i Kallisto. Odkrycie księżyców Jowisza było pierwszym dowodem na to, że jedne ciała niebieskie mogą orbitować wokół innych.

Obserwacje planety prowadzono w starożytności na całym globie. Jeden z historyków chińskich twierdzi, że pierwszy księżyc Jowisza zaobserwował chiński astronom Gan De gołym okiem już w 362 p.n.e.

Planeta obraca się bardzo szybko wokół własnej osi i dlatego doba na Jowiszu trwa 9 godzin i 55 minut.

Patrząc na niebo łatwo jest zauważyć, że Jowisz bardzo długo pozostaje w obrębie jednej konstelacji. 

Chociaż są ledwo widoczne to jednak wciąż tam są. Pierścienie Jowisza składają się z cząsteczek powstałych w wyniku kolizji komet i asteroid z jego księżycami.

Wyróżniamy 4 pierścienie: Halo, główny, ażurowy Amaltei i ażurowy Tebe. Pierścienie Jowisza rozpościerają się w odległości 92 000 km od jego powierzchni aż do 225 000 km. Ich grubość waha się od 2000 km do 12 500 km.

Planeta składa się głównie z gazów i cieczy. Gdybyśmy chcieli udać się jakimkolwiek statkiem kosmicznym w głąb Jowisza zostałby on jednak zmiażdżony przez panujące tam surowe warunki i ogromne ciśnienie.

Ma średnicę 5,268 kilometrów i jest również największym księżycem w Układzie Słonecznym. Jest o 26% większy od Merkurego, posiada metaliczne jądro i okrąża Jowisza w odległości 1 070 400 kilometrów. Został odkryty przez Galileusza 7 stycznia 1610 roku.

Przeczytaj ciekawostki o Ganimedesie

Odległość od Słońca pomiędzy peryhelium a aphelium zmienia się o 75 milionów kilometrów. W najbliższym punkcie orbity odległość spada do 4,95 AU a w najdalszym wzrasta do 5,457 AU.

Ekscentryczność orbity wynosi 0,0489 a średnia prędkość orbitalna 13,07 km/s.

Odróżnienie pór roku na Jowiszu jest praktycznie niemożliwe. Dla porównania nachylenie osi obrotu Ziemi wynosi 23.5°.

Chmury te składają się głównie z kryształów amoniaku i wodorosiarczku amonu. Warstwa chmur ma około 50 kilometrów grubości i składa się co najmniej z dwóch pokładów.

Pod chmurami znajduje się mieszanina wodoru i helu, które wraz ze wzrostem ciśnienia powoli przechodzą w stan ciekły.

Stanowi ona 1% masy planety i składa się z wodoru oraz helu. Pod nią znajduje się wodór i hel w stanie gazowym tworzący grubą na 18 tysięcy kilometrów warstwę. Ta część nie jest już jednak traktowana jako atmosfera, gdyż za jej podstawę uważa się obszar o ciśnieniu 10 barów.

Im głębiej tym większe ciśnienie i wodór przechodzi w stan ciekły. W pewnym momencie pod wpływem ekstremalnego ciśnienia przechodzi w metaliczny wodór. W takich warunkach metaliczny wodór jest cieczą i tworzy głęboki na 40 tysięcy kilometrów ocean.

Na dnie oceanu znajduje się prawdopodobnie 1,5 raza większe od Ziemi jądro, lecz 30 razy bardziej od niej masywne. Na tej głębokości temperatury osiągają już 30 000 °C więc jak wygląda jądro Jowisza ciężko jest sobie wyobrazić.

Cztery największe księżyce planety nazywane są "księżycami Galileuszowymi" na cześć ich odkrywcy. Każdy z nich ma średnicę większą niż 3000 km. Księżyce te to: Ganimedes, Io, Europa i Kallisto.

Wiele księżyców nie zostało jeszcze dostrzeżonych, niektórzy astronomowie twierdzą, że wokół Jowisza może orbitować około 600 księżyców o średnicy większej niż 800 metrów.

Jowisz jest obecnie planetą z największą ilością księżyców w Układzie Słonecznym.

Odkrycia tego dokonał Edward Emerson Barnard w roku 1892 za pomocą 91-centymetrowego refraktora w Obserwatorium Licka w Kaliforni. Wszystkie kolejne satelity Jowisza odkrywano już na podstawie fotografii lub obrazowania cyfrowego.

Amaltea jest niewielkim, nieregularnym księżycem o wymiarach 250 x 146 x 128 kilometrów. Okrąża Jowisza w odległości około 181 000 kilometrów z prędkością 26,57 km/s w czasie 11 godzin 57 minut i 23 sekund.

To obecnie najbardziej szczegółowe zdjęcie powierzchni Amaltei, jakie posiadamy. Jego rozdzielczość to 2,4 km na piksel. Przedstawia niewidoczną z powierzchni Jowisza stronę księżyca.  NASA / Domena publiczna

Pomimo niewielkich rozmiarów księżyca, znajduje się na nim sporo kraterów a także dwie duże góry: Lyctos Facula i Ida Facula. Większa z nich, Lyctos Facula ma szerokość 25 kilometrów i wysokość 20 kilometrów. Góry nie powstały w wyniku ruchów tektonicznych, gdyż na tak małych obiektach zjawiska tektoniczne nie zachodzą. Są najpewniej wynikiem zderzenia z asteroidą, która wybrzuszyła powierzchnię Amaltei.

Planeta pełni zatem rodzaj oczyszczacza przestrzeni Układu Słonecznego z potencjalnie niebezpiecznych obiektów.

Misja odbyła się w roku 1973 i w jej wyniku uzyskano zdjęcia zarówno Jowisza jak i niektórych z jego księżyców.