Zwierzęta
Ciekawostki o skrzypłoczach
Reliktowy gatunek, którego korzenie sięgają środkowego syluru
Te bardzo charakterystyczne zwierzęta były kiedyś dużo bardziej rozpowszechnione na ziemi. Zaliczają się do ostrogonów, z których do dzisiejszych czasów przetrwały cztery gatunki. Najpopularniejszym z nich jest właśnie skrzypłocz, który występuje w wodach Atlantyku i Pacyfiku. Zwierzęta te są wykorzystywane w rybołówstwie oraz w przemyśle biomedycznym. Są też istotnym elementem ekosystemu zatoki Delaware, gdzie składane przez nie jaja są jednym z podstawowych pokarmów w diecie zamieszkujących zatokę ptaków.
1
Skrzypłocze to zwierzęta zaliczające się do gromady staroraków i rzędu ostrogonów. Pomimo nazwy gromady są bardziej powiązane pająkami, kleszczami i skorpionami niż z krabami.
2
Pierwsze skrzypłocze pojawiły się na ziemi około 425 milionów lat temu w okresie syluru.
3
Żyją w Oceanie Atlantyckim w okolicy wybrzeża Ameryki Północnej i Środkowej oraz w okolicy wybrzeży azjatyckich na Pacyfiku.
4
Skrzypłocze żyjące obecnie są zwierzętami słonowodnymi. Okazy kopalne zamieszkiwały również wody słodkie. Obecnie żyjące skrzypłocze wykształciły się 244 miliony lat temu i są obecnie uważane za żywą skamieniałość.
5
Chitynowy pancerz skrzypłoczy jest dwudzielny podobnie jak u skorpionów. Składa się z części przedniej czyli prosomy i tylnej czyli opistosomy. Prosoma u skrzypłoczy zbudowana jest z 6-7 segmentów natomiast opistosoma składa się z 10 segmentów. Koniec ciała skrzypłoczy wieńczy telson, długi kolec ogonowy.
6
Skrzypłocze pływają przeważnie do góry nogami. Podczas pływania nachylone są pod kątem około 30° do płaszczyzny poziomej i przemieszczają się z prędkością około 10-15 cm/s.
7
Kolec ogonowy skrzypłoczy pomaga im w pływaniu i pełni rolę steru. Jest także pomocny przy zakopywaniu się zwierzęcia.
8
Skrzypłocze mogą dorastać do 60 cm długości. Samice są o około 20% - 30% większe od samców.
9
Waga dorosłego skrzypłocza może dochodzić do 4,5 kilograma.
10
W sezonie lęgowym skrzypłocze migrują do płytkich wód przybrzeżnych. Mniejszy samiec czepia się grzbietu większej samicy za pomocą wyspecjalizowanych przednich pazurów i zapładnia jaja, które następnie są składane w piasku.
11
Skrzypłocze mają 10 oczu w tym parę oczu wielosoczewkowych. Ilość soczewek w oku skrzypłocza może dochodzić do 1000. Oprócz oczu skrzypłocze posiadają również fotoreceptory na telsonie. Doskonale widzą w bardzo ciemnych warunkach ponieważ ich czopki i pręciki w oczach są największe spośród wszystkich zwierząt, 100 razy większe niż u ludzi.
12
Skrzypłocze żywią się małżami, wieloszczetami, małymi rybami i zbutwiałymi resztkami organicznymi. Otwór gębowy zlokalizowany jest na spodniej części ciała pomiędzy odnóżami a pokarm skrzypłocze podsuwają sobie do niego za pomocą szczękoczułek.
13
Krew skrzypłoczy jak u wielu skorupiaków ma kolor niebieski. Za transport tlenu u tych zwierząt odpowiada hemocyjanina.
14
Skrzypłocze oddychają za pomocą skrzelotchawek. Narząd ten skonstruowany jest z blaszek pokrytych tchawkami i zlokalizowany w tylnej części ciała skrzypłoczy pomiędzy odnóżami a kolcem.
15
Krew skrzypłoczy wykazuje bardzo ciekawą cechę, którą wykorzystuje się w przemyśle biomedycznym. Ze względu na środowisko w którym żyją te zwierzęta, pełne bakterii Gram-ujemnych ich układ odpornościowy jest wrażliwy na endotoksyny tych mikrobów. W zetknięciu z endotoksynami krew skrzypłoczy koaguluje co prowadzi do powstania skrzepu. Dzięki tej cesze krwi skrzypłoczy produkuje się z niej testy obecności bakterii. Testy obecności bakterii pozwalają w krótkim czasie wykryć nawet niewielkie ilości bakterii.
16
Krew skrzypłoczy pobiera się z żywych zwierząt. Szacuje się że od 10% do 30% zwierząt nie przeżywa tego procesu, pozostałe kontynuują życie w naturalnym środowisku. Około 500 tysięcy skrzypłoczy jest poddawane pobieraniu krwi rocznie.
17
Skrzypłocze poławia się i wykorzystuje jako przynętę do łowienia węgorzy. Naukowcom udało się wyizolować z organizmu skrzypłocza substancję odpowiedzialną za wabienie tych ryb jednak do tej pory nie udało się jej zsyntetyzować.
18
Samica skrzypłocza jest w stanie złożyć jednorazowo od 60 do 120 tysięcy jaj. Tarło odbywa się w okresie wiosenno-letnim. Oprócz samca przytwierdzonego do samicy, wokół kopulującej pary mogą pojawiać się inne samce, które również biorą udział w zapładnianiu.
19
Skrzypłocze to zwierzęta, które wykazują największą aktywność w nocy.
20
Liczba skrzypłoczy w środowisku naturalnym ciągle spada dlatego zaczyna podejmować się kroki mające na celu ochronę tych niesamowitych zwierząt.
21
Jeden z wymarłych gatunków skrzypłocza (Limulus darwini) odkryto w Polsce.
22
Można hodować skrzypłocze w akwariach morskich. Są dostępne w sprzedaży w polskich sklepach zoologicznych.
23
Krew skrzypłoczy jest jałowa czyli nie posiada w sobie żadnych drobnoustrojów.
24
Testy bakteryjne z krwi skrzypłoczy wykorzystuje się na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej w celu sprawdzenia obecności niepożądanych mikroorganizmów.
25
Skrzypłocze nie sa obecnie gatunkiem zagrożonym. Odławianie i niszczenie ich środowisk budzi jednak pewne obawy co do przyszłości tych zwierząt.
