Ludzie
Ciekawostki o Aleksandrze Fredro
Hrabia herbu Bończa
Aleksander Fredro uznawany jest za najwybitniejszego komediopisarza w historii literatury polskiej. Pisał komedie obyczajowe, głównie z życia szlachty prowincjonalnej. W mistrzowski sposób tworzył charakterystyki postaci, kształtował akcję, wprowadzał elementy humorystyczne, podpatrywał i wykorzystywał komizm teatru ludowego, bawił się językiem. Jego utwory weszły do kanonu polskiej literatury i teatru, a jego bajki są lekturami szkolnymi dzieci i młodzieży.
1
Aleksander Fredro, hrabia herbu Bończa, urodził się 20 czerwca 1793 roku w Surochowie koło Jarosławia. Przyszedł na świat w zamożnej rodzinie szlacheckiej, niegdyś senatorskiej. Był synem Jacka Fredry i Marianny z Dembińskich, jednym z dziewięciorga ich dzieci. Rodzina mieszkała w drewnianym dworze do roku 1797, skąd przeprowadziła się do Beńkowej Wiszni. Drewniany dworek, w którym Fredro się urodził, na przełomie XIX i XX wieku Kazimierz Feliks Badeni (hrabia, polski polityk, prawnik i premier austriackiego rządu) przebudował na pałac. W latach 60. pałac został rozebrany.
2
Rodzina Fredrów kupiła w 1796 roku wieś w obwodzie lwowskim, Beńkową Wisznię, której dziedzicem został Jacek Fredro, hrabia herbu Bończa, ojciec Aleksandra. W Wiszni znajduje się neorenesansowy pałac zbudowany w 1835 roku przez Aleksandra, hrabiego Fredrę. W 1896 roku pałac został rozbudowany. W 2009 roku pałac, w ramach projektu "Inwentaryzacja Pałacu Fredrów w Beńkowej Wiszni", został poddany pierwszemu etapowi renowacji.
3
Aleksander Fredro nigdy nie uczęszczał do publicznej szkoły. Nauki pobierał jedynie w domu rodzinnym.
4
W 1806 roku w pożarze dworu w Beńkowej Wiszni zginęła matka Aleksandra. Po śmierci żony Jacek Fredro przeniósł się z dziećmi do Lwowa.
5
Gdy Aleksander miał 16 lat, zaciągnął się do armii Księstwa Warszawskiego, a później do wojsk Napoleona.
6
Z wojskami Napoleona Fredro wziął udział w wyprawie na Moskwę, gdzie za zasługi na polu walki został odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari. Fredro przebył całą kampanię napoleońską jako oficer ordynansowy w sztabie cesarza, po czym został odznaczony Krzyżem Legii Honorowej.
7
Po abdykacji Napoleona w 1815 roku Fredro opuścił Paryż i wrócił do Beńkowej Wiszni, gdzie zajął się gospodarowaniem w rodzinnym majątku. Wstąpił do lubelskiej loży wolnomurarskiej.
8
Pierwszą ważną komedię, "Pan Geldhab", Fredro napisał w 1818 roku, w wieku 25 lat. Premiera sztuki miała miejsce w 1821 roku w warszawskim Teatrze Narodowym. Sztuka, w której Fredro kpi z nuworyszostwa, pazerności, snobizmu i pychy, spotkała się z bardzo ciepłym przyjęciem publiczności.
9
Przez jedenaście lat Fredro starał się o rękę swej wybranki i wreszcie w 1828 roku poślubił w kościele w Korczynie właścicielkę zamku w Odrzykoniu, Zofię de domo hrabiankę Jabłonowską, primo voto hrabiankę Skarbkową. Zofia w wieku 15 lat została wydana za mąż za starszego o 18 lat hrabiego - Stanisława Skarbka h. Awdaniec - jednego z najbogatszych ludzi w Galicji. W 1817 roku poznała we Lwowie, gdzie jej mąż był fundatorem teatru, komediopisarza Aleksandra Fredrę. Młodzi zakochali się w sobie, ale matka Zofii i jej czterej bracia nie akceptowali Fredry. Po dziesięciu latach starania się o uzyskanie rozwodu, Zofia i Aleksander mogli się pobrać. Wesele odbyło się w Krościenku Wyżnym koło Krosna. Z małżeństwa tego narodził się syn Jan Aleksander Fredro, który też był komediopisarzem i córka Zofia Ludwika Cecylia Fredrówna.
10
W 1828 roku zmarł ojciec Fredry. Aleksander przejął i pomnożył odziedziczony majątek. W owym czasie Fredro był już autorem kilkunastu komedii.
11
W 1829 roku Fredro wstąpił do Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Towarzystwo skupiało uczonych, literatów, osobistości oficjalne oraz, tzw. przyjaciół nauk. Było trzecią, po Towarzystwie Literatów w Polszcze oraz Towarzystwie do Ksiąg Elementarnych, stale zbierającą się polską akademią naukową, która przyczyniła się do powstania Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego, prekursora Uniwersytetu Warszawskiego - czwartego w kolejności uniwersytetu założonego na ziemiach polskich.
12
W 1839 roku otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta Lwowa. Wcześniej brał udział w pracach utworzonego we Lwowie Obywatelskiego Komitetu Pomocy dla Powstania. Przechowywał też w swoim majątku dwóch powstańców z Wielkopolski, którzy z obawy przed represjami ze strony władz pruskich schronili się w Galicji.
13
W swojej twórczości tworzonej w epoce romantyzmu, Fredro, który oprócz komedii pisał wiersze, poematy, aforyzmy, pozostał obojętny na problemy epoki, w której pisał. Wychowany był w tradycjach oświecenia i bliżej mu było do prądu literackiego zwanego sentymentalizmem. Naraziło go to na ostrą krytykę i ostracyzm środowiska. W wyniku tego Fredro przestał publikować swoje utwory, pisał do szuflady przez 18 lat.
14
W latach 1846-1848 pisał pamiętniki z czasów napoleońskich "Trzy po trzy".
15
Był członkiem założycielem Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarczego. W 1848 roku, w roku rewolucyjnym, został członkiem Lwowskiej Rady Narodowej.
16
W latach 50. XIX wieku przebywał ponownie we Francji, gdzie po powstaniu węgierskim znalazł się jego syn, Jan Fredro. Wznowił też swoją twórczość komediopisarską, ale podjął decyzję o niepublikowaniu i niewystawianiu swoich dzieł w przypadku jakichkolwiek nacisków na zmianę w ich treści.
17
W 1857 roku Fredro otrzymał francuski Medal Świętej Heleny. Było to odznaczenie ustanowione w roku 1857 przez cesarza Napoleona III dla uhonorowania żołnierzy walczących pod sztandarami cesarza Napoleona I w latach 1792-1815. Od momentu ustanowienia medalu odznaczono nim około 405 tys. osób.
18
Fredro od roku 1861 był posłem do Sejmu Krajowego - istniejącego w Galicji organu władzy ustawodawczej z siedzibą we Lwowie. Starał się o budowę pierwszej w Galicji linii kolejowej, organizował Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędności.
19
W 1873 roku został mianowany kawalerem Wielkiego Krzyża Orderu Franciszka Józefa. Było to odznaczenie Cesarstwa Austriackiego za zasługi cywilne i wojenne, nadawane od 1849 do 1918 roku.
20
Został też członkiem Akademii Umiejętności. Była to polska instytucja naukowa utworzona w 1872 roku w Krakowie.
21
Aleksander Fredro zmarł 15 lipca 1876 roku we Lwowie. Pochowano go w rodzinnej krypcie w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rudkach koło Lwowa.
