Zwierzęta
Ciekawostki o norce amerykańskiej
Futrzasty komandos
Norka amerykańska jest gatunkiem powszechnie występującym w Ameryce Północnej, gdzie żyje w stanie dzikim. Do Europy została introdukowana w latach 50. XX wieku i rozprzestrzeniła się na całą Eurazję. Sprowadzono ją jako zwierzę futerkowe, ale część wydostała się z hodowli i zadomowiła na naszym kontynencie. Norka potrafi się znakomicie przystosować do każdych warunków. Poluje na lądzie, wspina się na drzewa, pływa. Odżywia się ptakami, rybami, płazami, ssakami, bezkręgowcami - jest gatunkiem bardzo żarłocznym. A ostatnio nawet stała się elementem sporów politycznych w polskim Parlamencie.
1
Norka amerykańska, zwana także wizonem amerykańskim, jest gatunkiem drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych. Łasicowate, kunowate (Mustelidae) są najliczniejszą w gatunki rodziną ssaków drapieżnych, obejmującą zwierzęta małe lub średniej wielkości. Posiadają one smukłe ciało i krótkie nogi, są doskonale przystosowane do drapieżniczego trybu życia w różnych środowiskach. Do rodziny łasicowatych należy około 60 gatunków, w tym łasice, kuny, wydry, norki i borsuki. Są blisko spokrewnione z pandkami, skunksami i szopami. Łasicowate są bardzo sprawnymi i wytrwałymi łowcami, niektóre są hodowane na futra, inne trzymane jako zwierzęta domowe.
2
Norka amerykańska nie jest blisko spokrewniona z norką europejską i gatunki te nie mogą się krzyżować. Niektórzy badacze uważają, że pojawienie się na naszym kontynencie norki amerykańskiej było przyczyną znacznego zmniejszenia się populacji norki europejskiej. Według innych zajęła ona miejsce wcześniej wytępionej norki europejskiej.
3
Dzika populacja norek amerykańskich rozprzestrzeniła się dzięki Związkowi Radzieckiemu, który od roku 1937 do lat 50. prowadził szeroko zakrojoną akcję aklimatyzacyjną tych zwierząt. Przypuszczalnie wypuszczono wtedy około 20 tys. tych zwierzaków na wolność, a one się błyskawicznie rozprzestrzeniły.
4
Do Polski norki sprowadzono w 1953 roku w celach hodowlanych. Wielu z nich udało się zbiec z ferm na wolność, wiele też zostało wypuszczonych przez różne organizacje ekologiczne. Do końca lat 90. norce amerykańskiej udało się skolonizować niemal cały obszar Polski.
5
Budzi to niepokój przyrodników, ponieważ norka amerykańska okazała się gatunkiem bardzo destrukcyjnym dla rodzimych zoocenoz. Doszło do wyniszczenia lokalnych populacji niektórych ptaków i ssaków. Prawdopodobnie ekspansja norki amerykańskiej odpowiada za zmniejszenie populacji, m.in. łyski i piżmaka.
6
Wydłużone ciało norki amerykańskiej o długości 30-43 cm obdarzone jest krótkimi łapami i długim na 13-23 cm ogonem. Głowa jest mała i dość płaska, a palce tylnych nóg są spięte błoną pławną. Samce różnią się wielkością od samic (przedziały wielkości dotyczą w górnej wartości samców, a w dolnej samic). Masa ciała w zależności od płci wynosi od o,7 do 1,3 kg.
7
Zwierzęta te pokryte są gęstym, miękkim futrem, nieprzepuszczającym wody. Futro ma zwykle kolor brązowy, a podbródek biały.
8
Odmiany norek hodowlanych są o 30% większe od żyjących dziko, ważą też dwukrotnie więcej. W hodowli uzyskano ponad 200 odmian barwnych norki. Są wśród nich okazy białe, czarne, brązowe, żółte (tzw. palomino), srebrzystoniebieskie i "velvet", która charakteryzuje się skróconą, jedwabistą okrywą włosową.
9
Największymi producentami skór norek na świecie są kraje skandynawskie: Norwegia, Finlandia, Szwecja, a także Dania i Niderlandy. W 2013 roku Polska zajęła drugie miejsce w produkcji i eksporcie futer, m.in. z norek. W wielu krajach hodowla norek jest zabroniona, m.in. w Szwajcarii - choć nigdy tam ich nie hodowano, w Austrii i Wielkiej Brytanii. W Polsce toczy się batalia o wprowadzenie zakazu hodowli zwierząt futerkowych.
10
Norki amerykańskie najbardziej aktywne są w nocy i o zmierzchu. W dzień przebywają w norach ziemnych o długości nawet 3 m, które same wykopały. Zdarza się też, że nie wykopują własnych nor tylko zajmują już istniejące, albo też osiedlają się w nisko położonych dziuplach bądź wykrotach (wywrócone drzewa z naderwanymi korzeniami).
11
Żyją w pobliżu śródleśnych wód, oznaczając granice własnego terytorium wydzielinami gruczołów okołoodbytowych. Wielkość terytorium zależy od płci, samce mają obszary dochodzące do 440 ha, a samice 8-20 ha.
12
Poza okresem godowym norki prowadzą samotniczy tryb życia i reagują agresją na osobników własnego gatunku. Należą do zwierząt cichych, rzadko wydających dźwięki.
13
Doskonale pływają i nurkują, nawet na głębokość do 6 m. Futro norki nie przemaka dzięki warstwie powietrza, tworzącej izolację.
14
Okres godowy u norek przypada od lutego do początku kwietnia. Po trwającej około 40-80 dni ciąży, rodzą się w końcu kwietnia lub w maju najczęściej 2-3 młode. Młode przychodzą na świat w gnieździe wyścielonym włosami, piórami, suchymi roślinami. Po 6 tygodniach życia młode są już częściowo samodzielne, a jesienią matka je opuszcza.
15
Samice osiągają dojrzałość płciową po około roku, samce zaś po 18 miesiącach. Norki żyją od 4 do 6 lat.
16
Norki są bardzo zręcznymi myśliwymi i żywią się w zasadzie wszystkim, co jest w ich zasięgu. W ich menu znajdują się drobne ssaki (zające, piżmaki, ryjówki), żaby, stawonogi, owady, ryby, ptaki, a także ptasie jaja.
17
Norki są wielkim zagrożeniem, zwłaszcza dla ptaków morskich, które żyją w koloniach, na wysepkach, oddalonych od lądu o kilka kilometrów. Norka potrafi dopłynąć na wyspę i w ciągu jednej nocy zamordować nawet sto piskląt. Pojedyńczy osobnik może w ten sposób zdziesiątkować kolonię liczącą kilkanaście tysięcy ptaków.
18
Norka amerykańska jest konkurentem najbardziej zagrożonego ssaka Europy - norki europejskiej.
19
Z warstwy tłuszczu znajdującego się pod skórą norek robi się olej zwany olejem norkowym. Jest on źródłem kwasu oleopalmitynowego, który posiada właściwości podobne do ludzkiego łoju. Z tego powodu wykorzystywany jest w kosmetyce i produktach medycznych. Stosuje się go również do konserwacji różnych rodzajów skór wyprawianych. Olej norkowy jest odporny na promieniowanie ultrafioletowe UVA i UVB, nie powoduje alergii i nie ulega jełczeniu, stosuje się go do produkcji perfum i mydeł.
