15 ciekawostek o gepardach
Gepardy są zwierzętami sawanny, rozległych terenów Afryki, Półwyspu Arabskiego i Indii. Ich populacja wciąż maleje co związane jest z niszczeniem ich ...
Hiena cętkowana jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych zwierząt Afryki, znanym również jako hiena śmiejąca się. Jest największym żyjącym członkiem rodziny hienowatych, fizycznie różniącym się od innych gatunków.
Hiena cętkowana to zwierzę o fascynujących zachowaniach i unikalnych zdolnościach, którego obecność w afrykańskich ekosystemach jest niezwykle istotna dla zachowania równowagi w przyrodzie. Jako zwierzę tajemnicze, mieszanka inteligencji, siły i zdolności myśliwskich, owiane jest złą sławą, która wywołuje u ludzi negatywne skojarzenia. Mimo to pozostaje zagadkowym symbolem afrykańskich sawann, pustyni i lasów.
Należy ona do rodziny hienowatych (Hyaenidae) i podrodziny hien (Hyaeninae) i jest największą ze współcześnie żyjących hien.
Do rodziny hienowatych należą dwie współcześnie występujące podrodziny:
Kiedyś uważano, że nazwa hieny cętkowanej Crocuta pochodzi od łacińskiego słowa "crocutus", które oznacza "szafranowy" (w odniesieniu do koloru futra zwierzęcia). W rzeczywistości nazwa Crocuta pochodzi od starożytnego greckiego słowa Κροκόττας "krokotta", co pierwotnie miało oznaczać szakala złocistego.
Najwcześniejsza wzmianka o Κροκόττας pochodzi z Strabo 's Geographica (17 książek Strabona o tematyce geograficznej) , gdzie zwierzę to opisano jako mieszankę wilka i psa pochodzącą z Etiopii
Ich zasięg rozciąga się od Sahelu (obszar geograficzny rozciągający się wzdłuż południowych obrzeży Sahary) po Republikę Południowej Afryki (z wyjątkiem nizinnych tropikalnych lasów deszczowych). W Afryce Zachodniej rozmieszczenie hieny cętkowanej jest fragmentaryczne, poza obszarami chronionymi gatunek rzadko występuje.
Największe populacje żyją w Parku Narodowym Serengeti i Krugera w Afryce Wschodniej. Na niektórych terenach, na przykład w Algierii, czy w środkowej Afryce wymarły, ale wracają do niektórych regionów. W Parku Narodowym Ivindo w Gabonie zaobserwowano na początku XXI wieku pierwsze zwierzę od około 50 lat.
Można je spotkać na sawannach, półpustyniach, otwartych terenach leśnych, a także w lasach górskich. Na wyżynach Etiopii hieny cętkowane żyją na wysokości do 4100 m n.p.m. Zwierzęta te unikają otwartych pustyń i nisko położonych lasów deszczowych, takich jak dorzecza Konga.
Nie boją się ludzi, można je spotkać w pobliżu wsi czy innych osad ludzkich.
Długość ciała dorosłych osobników wynosi 125 -160 cm, a długość ogona 22-27 cm. Wysokość w kłębie to 77,3-80,7 cm. Masa ciała wynosi 45-55 kg, czasami może dochodzić nawet do 85 kg. Samice hieny cętkowanej są większe od samców o około 10%. Dymorfizm płciowy nie jest tu mocno widoczny (samice są o 2,3% dłuższe od samców, mają nieco większe obwody czaszek i klatki piersiowej) i jest zróżnicowany regionalnie, bardziej wyraźny w Afryce Południowej.
Kończyny przednie są dłuższe i mocniejsze niż tylne, co powoduje, że plecy odchylają się do tyłu. Zad jest raczej zaokrąglony, co uniemożliwia atakującemu od tyłu mocne uchwycenie. Każda stopa posiada cztery palce, które zaopatrzone są w tępe, nieruchome pazury. Hieny cętkowane, jak wszystkie hieny, są palcochodami.
Ogon hieny cętkowanej zakończony jest czarną, krzaczastą końcówką, której włosy sięgają około 12 centymetrów poza koniec ogona.
Hiena ta posiada jedną z najsilniej zbudowanych czaszek wśród drapieżników. Szczęki są mocne i dzięki swej budowie mogą one rozwinąć siłę ugryzienia przekraczającą 9 tys. niutonów (40% więcej, niż jest w stanie wygenerować lampart). Szczęki hieny cętkowanej przewyższają szczęki niedźwiedzia brunatnego pod względem zdolności do kruszenia kości.
Jest ono stosunkowo krótkie i szorstkie, a długa grzywa grzbietowa jest mniej wyraźna u hieny cętkowanej niż u innych hien. Podstawowy kolor futra to piaskowożółty do czerwonawo-brązowego. Na grzbiecie, bokach i nogach występują liczne czarne i ciemnobrązowe plamy.
Jedną z najbardziej niezwykłych cech hieny cętkowanej jest maskulinizacja samic. Genitalia samicy bardzo przypominają genitalia samca. Samice nie posiadają przedsionka pochwy ani sromu. Łechtaczka ma kształt i położenie jak penis (pseudopenis) i jest zdolna do erekcji.
Przez pseudopenisa przechodzi kanał moczowo-płciowy, przez który samica oddaje mocz, kopuluje i rodzi.
Zwykle w klanie jest od 15 do 80 osobników. Klany hien cętkowanych są bardziej zwarte i zjednoczone niż watahy wilków, ale nie tak zwarte jak klany dzikich psów afrykańskich.
Wszyscy członkowie klanu znają się, zamieszkują wspólne terytorium i wychowują młode we wspólnej jaskini, jednak dużo czasu spędzają samotnie lub w małych grupach (społeczeństwo oparte na rozszczepieniu i fuzji). Terytorium zajmowane przez klan obejmuje zwykle około 50 km2. Klanowi zwykle przewodzi samica.
Przedstawiciele obu płci mogą kopulować z kilkoma partnerami w ciągu kilku lat. Kopulacja trwa 4-12 minut i zwykle ma miejsce w nocy, gdy nie ma innych hien.
Osobniki obu płci mają erekcję, kiedy się ze sobą spotykają i żywiołowo witają.
Badania z 2012 roku dowodzą, że hieny cętkowane umieją rozwiązywać łamigłówki. By osiągnąć cel, eksperymentują na wiele sposobów, co świadczy o ich twórczym myśleniu. Potrafią ocenić liczbę intruzów na swoim terytorium i podejmują atak tylko wtedy, gdy dysponują większością.
Hieny cętkowane planują z wyprzedzeniem polowanie na określone gatunki; oznaczają zapachem przed wyruszeniem na polowanie na zebry, co nie występuje w przypadku polowania na inne gatunki zwierząt.
Posiadają wyostrzony zmysł węchu i unikalne sygnatury zapachowe, co pozwala im odróżnić się od innych klanów. Wykazują też zachowania oszukańcze polegające na wydawaniu sygnałów alarmowych w czasie karmienia, gdy nie ma wrogów. Pozwala to odstraszyć inne hieny aby w spokoju zjeść.
Jest najbardziej mięsożernym przedstawicielem hienowatych, w przeciwieństwie do pozostałych hien. Hieny cętkowane polują, głównie na gnu, zebry i gazele. Nie preferują one żadnego gatunku, kierują się raczej masą zwierzęcia. Mniejsze ofiary są zabijane przez potrząsanie w pysku, duże są rozrywane i zjadane za życia.
Ich pokarm w 60-95% stanowią zwierzęta, które same upolują, ale zjadają też padlinę oraz dopuszczają się kleptopasożytnictwa, czyli kradną zdobycz innym drapieżnikom. Swoje zdobycze lokalizują za pomocą wzroku, słuchu lub węchu. Padlinę potrafią zwęszyć z odległości 10 kilometrów.
Dzięki potężnym zębom potrafią łamać nawet grube kości. Grupa 20-30 hien cętkowanych może całkowicie pochłonąć gnu, z wyjątkiem małych szczątków, w ciągu 13 minut. Zwierzęta te zjadają średnio od 1,5 do 3,8 kg mięsa dziennie. Jednak mając duży zapas pożywienia, w ciągu godziny potrafią pożreć 18 kg mięsa.
Kleptopasożytnictwo uprawiane jest także przez inne zwierzęta, jak szakale, gepardy, lamparty, dzikie psy afrykańskie czy inne hieny. Jednak najczęstszymi konkurentami w pożywieniu dla hien cętkowanych są lwy, a kradzież pożywienia zdarza się w obu kierunkach.
Najczęstszym dźwiękiem jest głośny "krzyk" słyszany w promieniu kilku kilometrów. Dźwięk ten służy do zwoływania członków klanu w celu obrony terytorium, wskazania zapasów żywności bądź zagrożenia. Innym dźwiękiem jest "chrząkanie", wysokie dźwięki młodych osobników przypominające płacz, które sygnalizują głód oraz dźwięki przypominające krowę, wprawiające członków grupy w stan podniecenia.
Istnieje też dźwięk przypominający ludzki śmiech. Ich bogaty repertuar śmiechu jest wyszukanym sposobem porozumiewania się. Za pomocą "chichotu" hieny cętkowane komunikują swojemu gatunkowi wiek, rangę w stadzie i intencje. Przejmujący chichot wydają z siebie wówczas, gdy szykują się do ataku.
Podobnie jak większość drapieżników trzymają się z dala od ludzi, zachowując odległość około 300 metrów. Jednak odległość ta zmniejsza się w nocy, kiedy zwierzęta te wychodzą na żer. Na atak na ludzi decydują się duże okazy hien. Para hien ludożerców, odpowiedzialna za zabicie 27 osób w Malawi w 1962 roku po zastrzeleniu ważyła 72 i 77 kilogramów. Ofiarami są zwykle kobiety, dzieci oraz osoby chore, niedołężne.
Chociaż ataki na żywych ludzi są rzadkie, hiena cętkowana chętnie żeruje na ludzkich zwłokach. W tradycji Masajów i Hadza zwłoki pozostawia się na otwartej przestrzeni, aby hieny cętkowane mogły je pożreć. Jeśli nie zostaną pożarte, są postrzegane jako te, które mogą wywołać społeczną hańbę. Dlatego zwłoki często pokrywane są tłuszczem i krwią zabitego wołu.
Trzymane w niewoli, w której mogą żyć 15-20 lat, potrafią być niszczycielskie.
