Architektura
Ciekawostki o pałacu w Rogalinie
Pomnik historii - jeden z symboli Wielkopolski
Osiemnastowieczny pałac w Rogalinie jest mało znanym, pomnikiem historii znajdującym się we wsi Rogalin, w województwie wielkopolskim. Znany jest głównie z zabytkowego zespołu pałacowo-parkowego hrabiów Raczyńskich, pięknych wnętrz, galerii sztuki i starych dębów.
1
Rogalin jest niewielką wsią w gminie Mosina, położoną 20 km od Poznania i 13 km od Kórnika. Pierwsze wzmianki pisemne o Rogalinie pochodzą z 1247 roku, gdy należał on do Mirosława Łodzica, syna Przedpełki z Bnina. Rogalin przez kolejne wieki zmieniał właścicieli, wśród nich znajdowali się Rogalińscy i Arciszewscy, którzy pozostali tu do 1605 roku, kiedy to Helena z Zakrzewskich Arciszewska sprzedała majątek. Tradycja głosi, że urodził się tu Krzysztof Arciszewski, który zasłynął jako holenderski admirał, a po powrocie do kraju generał i organizator artylerii i floty za Władysława IV. Dwór, w którym mieszkali wówczas poprzednicy, był dworem drewnianym, nie został po nim żaden ślad. W 1768 roku okolicą tą zainteresował się Kazimierz Raczyński, który szukał miejsca pod budowę pałacu (jego dobra leżały dalej od Poznania, nad Notecią). Pragnął mieć swoją rezydencję bliżej stolicy regionu, gdyż piastował urząd starosty generalnego Wielkopolski i przewodniczącego Komisji Dobrego Początku.
2
Ród Raczyńskich herbu Nałęcz odegrał znaczącą rolę w historii Wielkopolski, a także całej Polski. Raczyńscy wywodzą się prawdopodobnie od jednego z rycerzy Mieszka I (według podań), a ich wielkopolska linia zaczyna się od Michała Kazimierza Raczyńskiego. Od 1768 roku siedzibą rodu był Rogalin oraz Obrzycko, ich rodowa ordynacja. Ordynacja ta założona była w 1825 roku przez hr. Atanazego Raczyńskiego, obejmowała ponad 10 tys. ha, a jej siedzibą był pałac w Gaju Małym.
3
Pałac w Rogalinie wybudował Kazimierz Raczyński w latach 1770-1776. Kazimierz Raczyński był generałem wojska polskiego, marszałkiem nadwornym koronnym, uczestnikiem konfederacji targowickiej. Pełnił funkcję pisarza koronnego, a później starosty generalnego Wielkopolski. Tytuł hrabiowski otrzymał w Berlinie w 1798 roku. Odznaczony przez Stanisława Augusta Poniatowskiego Orderem św. Stanisława oraz Orderem Orła Białego. Opracował zbiór dokumentów Wielkopolski, "Kodeks dyplomatyczny wielkiej Polski", który został wydany przez jego wnuka Edwarda w 1840 roku.
4
Wybudowano pałac o założeniu późnobarokowym, między dziedzińcem a ogrodem na zadrzewionej skarpie, z której roztacza się widok na nadwarciańskie łąki, co nie było bez znaczenia dla właściciela rezydencji. Przy dziedzińcu usytuowano ujeżdżalnię, stajnię, powozownię, a w niewielkiej odległości, zabudowania mieszkalne dla służby.
5
Projekt pałacu w typie francuskiego entre cour et jardin (pomiędzy dworem a ogrodem) był prawdopodobnie dziełem architekta z Warszawy, z kręgu architektów saskich. Częściowo klasycystyczna elewacja, sień i paradne schody są autorstwa Dominika Merliniego i Jana Chrystiana Kamzetzera - czołowych architektów i dekoratorów wnętrz, przedstawicieli klasycyzmu w Polsce.
6
Dwór w Rogalinie tętnił życiem, prowadzono go na bardzo wysokiej stopie, budził zachwyt i inspirował. Przyciągał sławnych i zacnych gości, bywali w nim m.in. Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Michał Gorstkin-Wywiórski (malarz, naturalista, marynista), Leon Wyczółkowski, Adam Mickiewicz, Henryk Sienkiewicz.
7
Właściciel Rogalina słynął z umiejętności mediatorskich. Zjeżdżała się do niego szlachta po poradę w sprawach rodzinnych i spadkowych.
8
Jako gospodarz Wielkopolski Kazimierz Raczyński zasłynął wieloma inwestycjami. Był wykształconym miłośnikiem architektury. Jako przewodniczący Komisji Dobrego Porządku w Poznaniu przyczynił się do rozwoju miasta. Odbudował Zamek Królewski, wyremontował Ratusz, budynki na Górze Przemysła, zbudował odwach na Starym Rynku, Bramę Wroniecką, wprowadził pierwsze latarnie na ulicach.
9
Kazimierz Raczyński miał dwie córki, Magdalenę i Michalinę. Magdalena wyszła za mąż za Michała Lubomirskiego, a Michalina za swojego kuzyna Filipa Raczyńskiego (ojciec przeznaczył jej na męża kuzyna, gdyż pozostawienie majątku przy nazwisku było wówczas bardzo ważne). Michalina wyszła za mąż bardzo młodo, zmarła mając 22 lata, pozostawiając dwóch synów - Edwarda i młodszego o dwa lata Atanazego.
10
Synowie Michaliny i Filipa otrzymali bardzo staranne, wszechstronne wykształcenie. Edward w 1811 roku został posłem, działał na rzecz społeczeństwa. Zamieszkał w Rogalinie, gdzie zajął się wydawaniem prac źródłowych, kodeksów, pamiętników (pierwsze "Pamiętniki Paska", listy Sobieskiego do Marysieńki), wiele sam tłumaczył.
