Architektura
Ciekawostki o pałacu prezydenckim
Największy pałac w Warszawie
W swojej ponad 350-letniej historii Pałac Prezydencki był siedzibą kilku znamienitych rodów, świadkiem różnych burzliwych wydarzeń, które przetoczyły się przez Rzeczpospolitą. Był miejscem, w którym organizowano koncerty, przedstawienia teatralne, huczne bale, w których uczestniczyli przedstawiciele polskiej i litewskiej magnaterii. Pełnił rolę teatru, w którym swoją specjalną lożę posiadał król Stanisław August Poniatowski. Był miejscem debat politycznych, siedzibą Namiestnika. Tutaj też odbył się pierwszy publiczny koncert Fryderyka Chopina. Dziś jest oficjalną siedzibą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
1
Pałac ma swoją siedzibę przy Krakowskim Przedmieściu w Warszawie. Za murami Starej Warszawy, na południe od Bramy Krakowskiej, rozciągało się przedmieście Czerskie, nazywane później Krakowskim. Jego główny trakt był idealnym miejscem do budowy okazałych rezydencji magnackich. Tu odbywały się triumfalne wjazdy monarchów i arystokratów.
2
Pałac posiadał wiele historycznych nazw pochodzących od nazwisk właścicieli - Koniecpolskich, Radziwiłłów, Lubomirskich. Jednak bardziej od innych znane jest określenie - Pałac Namiestnikowski.
3
Pierwszym z właścicieli okazałej rezydencji był hetman wlk. kor. Stanisław Koniecpolski, a projektantem Constantino Tencalla, ówczesny nadworny architekt króla Władysława IV, autor m. in. kolumny Zygmunta. Budowę tej warszawskiej rezydencji Stanisław Koniecpolski (jego główną siedzibą były Brody - dawniej Lubicz, miasto na Ukrainie) rozpoczął w 1643 roku. Niestety zmarł po trzech latach, a budowę ukończył jego syn Aleksander.
4
Spadkobiercą rezydencji po Aleksandrze Koniecpolskim był jego syn Stanisław, który w 1661 roku sprzedał majątek hetmanowi wlk. kor. Jerzemu Sebastianowi Lubomirskiemu. Lubomirscy powiększyli rezydencję, ale długo w niej nie mieszkali, bo jedynie do 1674 roku.
5
Z rąk Lubomirskich pałac trafił na 144 lata w ręce Radziwiłłów z linii Nieświeskiej i stał się ich warszawską siedzibą. Jednym z właścicieli pałacu był w tym czasie książę Karol Stanisław II Radziwiłł. Był on najzamożniejszym magnatem w Rzeczypospolitej w II połowie XVIII wieku i jednym z najbogatszych przedstawicieli arystokracji w Europie. Jego majątek obejmował m.in. 16 miast 683 wsie i 25 wójtostw. Wokół jego postaci narosło wiele legend. Z jednej strony przedstawiany był jako opój i hulaka, a z drugiej jako szlachetny sarmata, patriota. Powszechnie znany był pod przydomkiem "Panie Kochanku", bowiem było to jego ulubione powiedzonko, gdy zwracał sie do swojego rozmówcy. Karol Radziwiłł był pierwowzorem postaci Stolnika Horeszki z "Pana Tadeusza".
6
Radziwiłłowie rozbudowywali i upiększali pałac. W tym czasie pałac słynął jako miejsce organizowania koncertów, przedstawień teatralnych, hucznych bali, na które zapraszano całą magnaterię polską i litewską. Pałac był także miejscem debat politycznych. W czasie obrad Sejmu Wielkiego obradowało tam pierwsze polskie stronnictwo polityczne Zgromadzenia Przyjaciół Ustawy Rządowej 3 Maja.
7
W 1705 roku w pałacu mieszkał Stanisław Leszczyński. Stanisław Leszczyński w 1705 roku został koronowany na króla Polski w kolegiacie św. Jana Chrzciciela w Warszawie przez arcybiskupa lwowskiego Konstantego Józefa Zielińskiego. Panował przez 5 lat.
8
W latach 70-tych XVIII wieku, Karol Radziwiłł poróżnił się z Czartoryskimi i królem Stanisławem Augustem Poniatowskim i przestał bywać w Warszawie. Pałac zaczęto wynajmować, co przynosiło spory dochód.
9
W tym okresie pałac został zaadaptowany na teatr, w którym specjalną lożę posiadał król Stanisław Poniatowski. W 1778 roku odbyła się tam premiera polskiej opery "Nędza uszczęśliwiona", skomponowanej przez Macieja Kamieńskiego, uznawanej za pierwszą polską operę ( tak uważano do momentu odkrycia barokowej opery "Heca albo polowanie na zająca").
10
Powrót Karola Radziwiłła do Warszawy zakończył na czas jakiś działalność teatru w pałacu. Nie chcieli się z tym pogodzić pracujący w teatrze aktorzy, którzy zabarykadowali się w budynku. Interweniowała straż marszałkowska.
11
Książę Radziwiłł odrestaurował pałac, w którym nadal urządzano przedstawienia teatralne, widowiska i bale. Po śmierci Karola Radziwiłła pałac odziedziczył czteroletni syn jego przyrodniego brata, Dominik Radziwiłł.
12
W latach 1804-1806 w teatrze w pałacu występował zespół Wojciecha Bogusławskiego. Wojciech Bogusławski herbu Świnka był polskim aktorem, śpiewakiem operowym, reżyserem, pisarzem, dramatopisarzem, tłumaczem, propagatorem ideologii oświecenia, wolnomularzem, dyrektorem Teatru Narodowego w Warszawie. Założył teatr w Kaliszu, który wybudował z własnych funduszy. Uważany jest za ojca teatru polskiego.
13
W rękach Radziwiłłów pałac pozostał do 1818 roku, kiedy to został kupiony przez rząd Królestwa Kongresowego i zaadaptowany na siedzibę Namiestnika. Wówczas zamieszkał w nim generał Józef Zajączek. Po klęsce Napoleona został on mianowany przez cara Aleksandra I generałem piechoty i pierwszym namiestnikiem Królestwa Polskiego. Urząd swój sprawował w latach 1815-1826. Zmarł w 1826 roku w Pałacu Namiestnikowskim.
14
24 lutego 1818 roku w pałacu swój pierwszy publiczny koncert miał ośmioletni Fryderyk Chopin. Był to koncert charytatywny, zorganizowany przez Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności. Mały Chopin wykonał wówczas Koncert fortepianowy g-moll czeskiego kompozytora Adalberta Gyrowetza i zachwycił zgromadzoną publiczność. Po koncercie warszawska prasa opisywała Chopina jako "małego Chopinka", "cudowne dziecko" i "drugiego Mozarta". Obecnie na fasadzie Pałacu Prezydenckiego znajduje się odsłonięta przez Lecha i Marię Kaczyńskich tablica, upamiętniająca to wydarzenie.
15
W 1818 roku zapoczątkowano także przebudowę pałacu na styl klasycystyczny, według projektu architekta Chrystiana Piotra Aignera. Jemu pałac zawdzięcza rozbudowę skrzydeł i dociągnięcie ich do ulicy. W tej postaci pałac przetrwał do dziś.
16
W 1821 roku przed frontem pałacu umieszczono, zachowane do dziś, kamienne leżące lwy wyrzeźbione przez Camillo Laudiniego.
17
Pożar, który wybuchł w 1852 roku niemal zupełnie zniszczył korpus główny pałacu. Prace rekonstrukcyjne prowadził i nadzorował Alfons Kropiwnicki. Wcześniej, wraz z Antonio Corazzim budował on Teatr Wielki w Warszawie i odbudowywał kościół św. Karola Boromeusza na Powązkach.
18
W 1856 roku po zakończeniu prac rekonstrukcyjnych, w pałacu urządzono wielki bal na cześć cara Aleksandra II.
19
W 1879 roku mieszkańcy Warszawy mogli po raz pierwszy zobaczyć "Bitwę pod Grunwaldem" Jana Matejki, którą wyeksponowano w Sali Balowej pałacu.
20
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, pałac został przejęty przez władze polskie i przeznaczony na siedzibę Prezesa Rady Ministrów. Pałac został odrestaurowany według projektu Mariana Lelewicza. Architekt przebudował wiele pomieszczeń nadając im charakter klasycystyczny.
21
W 1924 roku przyłączono do pałacu sąsiadującą z jego północnym skrzydłem neorenesansową Kamienicę Karmelitów Bosych. Kamienica zaprojektowana była w 1781 roku, a swój obecny kształt uzyskała w wyniku przebudowy dla Władysława Szancera w 1877 roku. Kamienica jak i pałac ocalała podczas II wojny światowej.
22
W czasie II wojny światowej pałac został przebudowany na Deutsche Haus - centralną placówkę społeczno-kulturalną Niemców w Warszawie. W skrzydłach bocznych pałacu urządzono luksusowy hotel i restaurację, a w pomieszczeniach dawnej stajnii radziwiłłowskiej, piwiarnię w stylu niemieckim. W obecnej Sali Bankietowej i Bibliotece (w czasie wojny była to Sala Jadalna) ustawiono na postumencie brązową głowę Adolfa Hitlera. W uroczystym otwarciu Deutsche Haus uczestniczył gubernator generalny Hans Frank.
23
W lutym 1944 roku w Sali Balowej pałacu Niemcy wystawili ciało kata Warszawy Franza Kutschery, który zmarł w wyniku odniesionych w zamachu w Alejach Ujazdowskich ran.
24
W czasie Powstania Warszawskiego pałac nie ucierpiał, a wycofujący się z miasta Niemcy nie zdążyli wysadzić go w powietrze.
25
W okresie powojennym pałac został poddany remontowi i kolejnej przebudowie, w wyniku której przywrócono mu charakter klasycystyczny. Budynek był siedzibą Rady Ministrów do 1953 roku, a po przeniesieniu URM do gmachu przy Alejach Ujazdowskich, pałac zaczął pełnić głównie funkcje reprezentacyjne.
26
W 1965 roku przed pałacem ustawiono pomnik księcia Józefa Poniatowskiego, kopię pomnika autorstwa Bertela Thorvaldsena z 1832 roku, zniszczonego w 1944 roku przez Niemców. Kopia pomnika została ufundowana i wykonana przez Duńczyków na podstawie modelu oryginału, który zachował się w Muzeum Thorvaldsena w Kopenhadze i pierwotnie ustawiona w 1952 roku przed Starą Pomarańczarnią w Łazienkach Królewskich.
27
W 1955 roku w pałacu podpisano Układ Warszawski, toczyły się w nim także obrady Okrągłego Stołu w 1989 roku.
28
W 1994 roku pałac stał się oficjalną siedzibą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Pierwszym prezydentem, który zamieszkał w pałacu Prezydenckim był Lech Wałęsa, który przeprowadził się tam z dotychczasowej oficjalnej siedziby prezydenta, z Belwederu.
