Geografia
Ciekawostki o Morawach
Historyczna kraina we wschodniej części Republiki Czeskiej
Morawy to przepiękny region Czech, który mimo, iż położony jest tak blisko naszej południowej granicy, a nawet niewielka część tej historycznej krainy leży na terenie Polski, przez Polaków dopiero jest odkrywany. Urzekająca przyroda pełna krasowych atrakcji, perełki kultury i zabytki architektury znajdujące się na liście światowego dziedzictwa, urocze zakątki, muzea, tradycja, folklor i wino. To wszystko sprawia, że wschodnie Czechy cieszą się zainteresowaniem turystów z całej Europy.
1
Morawy stanowią jedną z trzech krain, obok Czech i Śląska Czeskiego, wchodzących w skład Republiki Czeskiej. Powierzchnia Moraw wynosi 22 349 km2.
2
Stolicą Moraw jest Brno. Brno jest miastem statutarnym (jego administracja zorganizowana jest według lokalnego prawa, zawartego w statucie miejskim), położonym w południowo-wschodniej części kraju. Jest drugim co do wielkości miastem Republiki Czeskiej, największym miastem Moraw. Jest to ważny ośrodek kulturalny (teatry, filharmonia, międzynarodowe festiwale muzyczne), naukowy (6 uczelni, w tym Uniwersytet Masaryka i Uniwersytet Techniczny) i turystyczny. Znajduje się tam sąd konstytucyjny, Sąd Najwyższy i Ombudsman (rzecznik, niezależny urzędnik powiązany z parlamentem) Republiki Czeskiej. Brno (aglomeracja) zwane jest często "czeskim Manchesterem".
3
Morawy od północy graniczą ze Śląskiem, od zachodu z Czechami, od południa z Dolną Austrią, od wschodu ze Słowacją. Północne fragmenty Moraw leżą na terenie Polski (Kietrz, Baborów - miasta w województwie opolskim). Były to dawne enklawy morawskie na obszarze Śląska.
4
Morawy są największym regionem turystycznym Czech. Są krainą historyczną, która podzielona jest na Morawy Północne i Śląsk, Morawy Środkowe i Morawy Południowe.
5
Morawy od południa przez wschód na północ graniczą z Austrią, Słowacją, Polską i na zachodzie z Wysoczyzną (jedną z czternastu jednostek podziału terytorialnego Czech, odpowiednikowi województwa).
6
Teren Moraw obejmuje kilkadziesiąt obszarów krajobrazowych objętych ochroną i parków narodowych tworzących największe zagęszczenie w Czechach.
7
Morawy zamieszkiwane były przez człowieka już co najmniej od paleolitu (okres kamienia łupanego), o czym świadczą stanowiska archeologiczne na Wzgórzach Pawłowskich na południu krainy, w okolicach Brna. W starożytności mieszkali tam Celtowie, a później germański lud Kwadów. W VI wieku na Morawach zamieszkali Słowianie.
8
Ewangelizacja Moraw rozpoczęła się w VIII wieku. Prowadzona była m.in. przez irlandzkiego misjonarza Wirgiliusza z Salzburga. W 862 roku, na prośbę patriarchy Konstantynopola, z misją ewangelizacyjną przybyli tam Cyryl i Metody - święci Kościoła katolickiego i prawosławnego nazywani apostołami Słowian i apostołami Bułgarii.
9
W 1003 roku Morawy zostały zdobyte przez Bolesława Chrobrego i włączone do Polski. Ale już w 1031 za panowania Mieszka II Lamberta Polska je utraciła.
10
Większość zabytków Republiki Czeskiej wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO znajduje się na Morawach. Są to m.in.:
- Sanktuarium pielgrzymkowe św. Jana Nepomucena, jeden z najważniejszych kościołów pielgrzymkowych na terenie Moraw, znajdujący się na wzgórzu Zelena Hora, w miejscowości Zdziar nad Sazawą.
- Zabytkowe centrum XIII - wiecznego miasta Telcz, leżącego w powiecie Igława
- Bazylika św. Prokopa w Trebicu - romańsko-gotycka świątynia, która wraz z dzielnicą i cmentarzem żydowskim została wpisana na listę UNESCO w 2003 roku
- Willa Tugendhatów w Brnie - luksusowy dom jednorodzinny zbudowany w latach 1929-1930 dla przemysłowca Fritza Tugenhata i jego żony.
- Kompleks Lednicko-Valticki składający się z zamku w Valticach, pałacu w Lednicy i leżących pomiędzy nimi ogrodów
- Ogród Kwiatowy w Kromieryżu - ogród w stylu włoskiego i holenderskiego baroku założony w XVII wieku
- Kolumna Trójcy Przenajświętszej w Ołomuńcu. Kolumna powstała w latach 1716-1754, a wszyscy artyści i rzemieślnicy pracujący przy budowie Kolumny byli obywatelami Ołomuńca.
11
Wiele miast na Morawach może pochwalić się historycznymi starówkami. Są to m.in.: Slavonice, Igława, Velke Mezirici, Moravska Trebova, Znojmo, Mikulov, Uherske Hradiste, Litovel, Stramberk. Wiele z nich posiada zachowane dzielnice żydowskie, które można zwiedzać (Holesov, Boscovice, Mikulov).
12
Architektura wiejska wyeksponowana jest w licznych rezerwatach architektury ludowej (Rymice, Krizanki, Kratka). Muzealne ekspozycje znajdują się w skansenie w Roznovie pod Radhostem lub w Straznicy.
13
Na terenie Moraw znajduje się bardzo dużo historycznych zamków i pałaców: Pernstejn, Buchlov, Bouzov Namest nad Oslavou, Jaromerice nad Rokytnou, Holesov, Hradec nad Moravici, czy Sławków (Austerlitz). Slavkov u Brna ( z niemieckiego Austerlitz) znajduje się w południowo-wschodnich Czechach. Na polach pomiędzy Sławkowem a Brnem rozegrała się w grudniu 1805 roku jedna z najważniejszych bitew wojen napoleońskich, bitwa pod Austerlitz, zwana także "bitwą trzech cesarzy". Poległych żołnierzy upamiętnia Pomnik Pokoju na Wzgórzu Prackim, kilkanaście kilometrów od Sławkowa. W 1836 i 1866 roku rejon ten nawiedziła epidemia cholery. Ofiarom epidemii poświęcony jest niewielki pomnik, obok tego, który upamiętnia ofiary spod Austerlitz.
14
Niewątpliwą atrakcją Moraw jest Kras Morawski, rozciągający się w kraju południowomorawskim na północ od Brna. Na utworzonym w 1956 roku obszarze chronionego krajobrazu (o powierzchni 94 km2), znajduje się ponad 1600 jaskiń, z czego cztery dostępne są dla zwiedzających. Szczególną atrakcję stanowi spływ podziemną rzeką w jaskini Punkevni oraz punkt widokowy nad przepaścią Macocha. Ta platforma obserwacyjna umieszczona jest na szczycie południowej ściany już od 1882 roku.
15
Najgłębszym lejem krasowym w Czechach jest Macocha (przepaść). Głębokość przepaści wynosi 138,5 m. Na jej dole znajduje się małe jeziorko, a pod jego taflą przepaść sięga kolejnych 50 m. Dnem przepaści przepływa rzeka - niewielki dopływ podziemnej rzeki Punkvy. Ze szczytu przepaści można zejść lub zjechać kolejką linową na dół, do wejścia do jaskini Punkevni i przejść jaskiniami do jej dna. Nazwa jaskini, według legendy, pochodzi od macochy, która próbowała zrzucić w tym miejscu w przepaść swojego pasierba, chcąc, aby cały majątek przypadł jej synowi. Chłopiec jednak uczepił się gałęzi wystającej ze zbocza i uniknął śmierci. Gdy wiadomość o niecnym czynie macochy rozeszła się po okolicy, okrutna kobieta rzuciła się w przepaść.
16
Morawy Południowe nazywane są często Czeską lub Słowiańską Toskanią. Jest to nie tylko zasługą produkowanego tu wina, ale także pięknych, geometrycznie falujących krajobrazów. Morawskie pola wyglądają jakby były namalowane kolorami soczystej zieleni kontrastującej z brunatnym kolorem ziemi. Przeplatane są samotnymi drzewami i urokliwymi kapliczkami. Stąd wywodzą się najlepsze wina morawskie, często wygrywające międzynarodowe konkursy o światowej renomie. Najważniejszymi obszarami winiarskimi są okolice Znojma, Wzgórza Pawłowskie (Palava) i Mikulova.
17
Najbardziej znanym morawskim kadrem i najczęściej fotografowanym obiektem, jest znajdująca się kilka kilometrów od Kyjova Kaplicka sv. Barbory. Jest to malutka biała kapliczka położona wśród kilku drzew na bezkresnym falującym polu.
18
Morawy są jednym z najpopularniejszych regionów do uprawiania turystyki rowerowej w Czechach. Wytyczono tu ponad 1200 km szlaków rowerowych, wraz z infrastrukturą (warsztaty rowerowe, gastronomia).
19
Między Sudetami a Karpatami znajduje się wąskie zapadlisko - kraina geograficzna w Czechach i w Polsce - Brama Morawska. Rozciąga się ona od Moraw do Śląska w kierunku północno-wschodnim, na długości około 65 km. Od najdawniejszych czasów stanowiła naturalne przejście pomiędzy Sudetami i Karpatami. Tędy przebiegały najważniejsze trakty handlowe z południa Europy nad Morze Bałtyckie. Najważniejszym miastem Bramy Morawskiej jest Ostrawa, a po stronie polskiej Racibórz czy Wodzisław Śląski.
20
Vranov nad Dyji, małe miasteczko na Morawach w pobliżu granicy austriackiej, jest siedzibą zamku wybudowanego na wysokiej, 76-metrowej skale przed 1100 rokiem, jako obronny gród graniczny. W XIX wieku zamek ten kupił Hrabia Stanisław Adam Mniszek z Bużenina herbu Poraj. Od 1846 roku aż do II wojny światowej właścicielami zamku byli Stadniccy herbu Szreniawa z linii nawojowskiej. Około 1889 roku kilkukrotnym gościem tego zamku był Henryk Sienkiewicz.
