Ciekawostki o Ołomuńcu

Stanowi historyczną stolicę Moraw i jest głównym miastem regionu Hana (region etnograficzny w środkowych Morawach). Miasto położone jest w Kotlinie Górnomorawskiej, u ujścia Młyńskiego Potoku i Bystrzycy do Morawy.

Jest stolicą kraju ołomunieckiego (region administracyjny w Czechach, odpowiednik polskiego województwa), a także archidiecezji Kościoła rzymskokatolickiego i Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego (wspólnota religijna w Czechach i na Słowacji) oraz eparchii (wschodni odpowiednik diecezji zachodniej) Kościoła Prawosławnego Czech i Słowacji.

Powierzchnia miasta wynosi 103,33 km2, z populacją 99 496 osób.

Panuje tam nizinny, łagodny klimat, bez większych wahań temperatur. Najchłodniejszym miesiącem jest styczeń, w którym średnia temperatura waha się od  −1 do −4°C. Latem temperatura sięga 25 °C, czasami przekracza 30 °C.  

Obszar zajęty przez miasto ma charakter płaskiej równiny ograniczonej od zachodu i wschodu pasem wyżyn. Zabytkowe centrum miasta położone jest na trzech wzgórzach: św. Wacława, św. Michała i św. Piotra. Północne tereny miasta graniczą z Parkiem Krajobrazowym  Litovelské Pomoraví.

Został założony w okresie Cesarstwa Rzymskiego jako Iuliomontium (Góra Juliusza). Nie jest to wprawdzie udokumentowane, ale wykopaliska archeologiczne w pobliżu miasta ujawniły pozostałości rzymskiego obozu wojskowego z czasów wojen markomańskich pod koniec II wieku.

Pod koniec VII wieku powstała tam pierwsza słowiańska osada.

Miejsce to było ważnym punktem na skrzyżowaniu szlaków handlowych: rzecznego, łączącego Odrę z Dunajem oraz transkontynentalnego prowadzącego od Pragi przez Bramę Morawską, Kraków, Przemyśl aż do Kijowa. Był to szlak radanitów - kupców, głównie żydowskich, którzy we wczesnym średniowieczu pośredniczyli w handlu między Europą zachodnią a Bliskim i Dalekim Wschodem oraz między krajami chrześcijańskimi i pogańskimi a światem islamu.

Do roku 1003 Bolesław Chrobry włączył do państwa polskiego całe Morawy i w polskich rękach pozostały do 1031 roku. Za Mieszka II Morawy przeszły we władanie czeskie.

Morawy stały się częścią czeskiego państwa Przemyślidów, a Ołomuniec stał się miastem królewskim. W 1306 roku król Wacław III podczas wyprawy do Polski (był tytularnym królem Polski) zatrzymała się w Ołomuńcu, gdzie w pobliżu katedry został zasztyletowany przez najemnego niemieckiego żołnierza Konrada z  Botenštejnu. Wynikiem tego zabójstwa było wygaśnięcie dynastii Przemyślidów w linii męskiej.

Założyli kolegium jezuickie, które w 1573 roku stało się uniwersytetem. Obecnie jest to Uniwersytet Palackiego, najstarszy uniwersytet na Morawach i drugi pod względem starszeństwa w całych Czechach (po Uniwersytecie Karola w Pradze, który został założony w 1348 roku).

W latach 1794-1797 wybitny francusko-amerykański żołnierz i polityk, markiz Lafayette (brał udział w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych po stronie kolonistów i odegrał ważna rolę w rewolucji francuskiej), był internowany w Ołomuńcu jako więzień polityczny monarchii naddunajskiej po tym, jak został schwytany przez koalicję antyfrancuską we Flandrii w 1792 roku, a następnie więziony przez Prusy.

Uruchomiono linię kolejową z Ołomuńca do Pragi, a w 1899 roku w mieście kursował pierwszy tramwaj.

Pod koniec XIX wieku Ołomuniec posiadał sześć kościołów katolickich, kościół protestancki, Synagogę, gimnazjum niemieckie i czeskie oraz szereg innych placówek oświatowych. Miasto było ośrodkiem przemysłowym, siedzibą władz regionu i sądu rejonowego.

Żydzi osiedlili się tam już w 906 roku. Od 1060 roku musieli mieszkać w wydzielonej części miasta i nosić żółtą odznakę w kształcie koła (tak oznaczani byli Żydzi w średniowieczu). W 1454 roku wszystkich Żydów wypędzono z Ołomuńca - prawo to obowiązywało do 1848 roku.

Stare Miasto w Ołomuńcu jest drugim, po centrum Pragi, największym zespołem zabytkowym Czech. Zbudowane jest ono głównie w stylu renesansowym i barokowym. Najbardziej eksponowanym zabytkiem Starego Miasta jest stojąca na Rynku Górnym kolumna Trójcy Przenajświętszej, która w 2000 roku została wpisana pod numerem 859 na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Został wzniesiony w XIV wieku, a w wieku XV rozbudowano go. Najcenniejszymi zabytkami wnętrza są gotycka Sala Obrad z pięknym sklepieniem i kaplica św. Hieronima, wyposażona w siedem cennych obrazów.

Na 76-metrowej wieży Ratusza, od XV wieku znajduje się zegar astronomiczny (orloj) z poruszającymi się figurkami, wybijający kuranty. Wygląd zegara zmieniał się wielokrotnie, obecny jego wizerunek powstał w 1955 roku, po rekonstrukcji zniszczonego w czasie II wojny zegara i prezentuje styl socrealistyczny. Znajdują się na nim sceny z życia i pracy mieszkańców regionu Hany. 

Zegar jest kolejnym symbolem Ołomuńca. Przed zegarem znajduje się makieta całego Starego Miasta wykonana z brązu.

Zbudowano ją w latach 1107-1131 jako romańską bazylikę, przebudowano w XIV wieku w stylu gotyckim, a w XIX wieku w stylu neogotyckim. W katedrze, w 1306 roku został pochowany zamordowany w Ołomuńcu król Wacław III. W 1326 roku jego szczątki przeniesiono na miejsce pochówku Przemyślidów w sali królewskiej kolegiaty na Zamku Zbrasław Pradze.

We wnętrzu katedry znajduje się grobowiec oraz rzeźba św. Jana Sarkandra - męczennika i świętego Kościoła katolickiego, patrona Moraw i Śląska.

Przy głównym ołtarzu katedry znajdują się najcenniejsze jej zabytki - cztery XV-wieczne figury Ojców Kościoła, autorstwa Mina da Fiesole. Znajdują się tam też relikwie św. Urszuli z Kolonii. Katedra św. Wacława posiada największy dzwon na Morawach.

Zachował się on jedynie częściowo; mur zachodni oraz południowy, a także wschodnie skrzydło budowli. Zachowane elementy pałacu uważane są za jedne z najwspanialszych dzieł romańskiej architektury mieszkalnej.

Został on zbudowany w XIII wieku i od tego czasu kilkakrotnie przebudowywany. Zdominowany jest przez dwie niezwykle asymetryczne wieże, które mają również różne proporcje.

W kościele tym znajdują się największe w Czechach organy. Zostały one zbudowane w 1745 roku przez Michaela Englera Młodszego (najsłynniejszy przedstawiciel wrocławskiej rodziny budowniczych organów) i znacznie rozbudowane przez firmę Rieger-Kloss w latach 1959-1971.

W kościele tym oraz w katedrze św. Wacława odbywa się Międzynarodowy Festiwal Organowy w Ołomuńcu.

Jednym z nich jest Dom Hauenschildów, renesansowy dom bogatej rodziny mieszczańskiej (od 1958 roku podlega on ochronie jako zabytek kultury). Pałac na przestrzeni dziejów gościł znamienite osoby; w 1619 roku zatrzymało się tam tureckie poselstwo, a po zdobyciu miasta na początku 1742 roku tymczasowo mieszkał w nim król pruski Fryderyk II.

W trakcie podróży na Morawy, w dniach 26-28 października 1767 roku zatrzymała się w tym domu rodzina Wolfganga Amadeusza Mozarta. Młody, jedenastoletni wówczas Mozart, mimo choroby komponował tam i ukończył VI Symfonię F-dur. Po tym, jak zachorował na ospę, rodzina Mozarta przeniosła się do budynku kapituły na zaproszenie dziekana.

Obecnie mieści się tam lokal, przy wejściu do którego umieszczona jest tablica pamiątkowa mówiąca o tym, iż salzburski kapelmistrz Leopold Mozart wraz z żoną i dziećmi mieszkali tu, w ówczesnej gospodzie „U černého orla”.

Łączy ona architekturę secesyjną wiedeńską i angielską, z widocznymi wpływami otaczającego willę baroku praskiego. Zbudowali ją wiedeńscy architekci dla rodziny ołomunieckich bankierów Primavesich w latach 1905-1906. Willa stoi w obrębie historycznej starówki Ołomuńca. Wnetrze składa się przede wszystkim z centralnego salonu z drewnianą klatką schodową i kominkiem, jadalni i przylegających do niej salonów.

Zważywszy na zamożność rodziny i jej zainteresowania artystyczne, willa wypełniona była najwyższej jakości dziełami sztuki. Dotyczyło to też zewnętrznej części posesji. Elementy wystroju zaprojektowali m.in. Gustav Klimt i Anton Hanak. Klimt namalował dla właścicieli kilka obrazów, portretował też członków rodziny Primavesi. Część dzieł Hanaka zachowała się do dziś. Są to m.in. krzesła i witraże.

W 2010 roku willa zyskała status zabytku kultury narodowej.

Fontanny Ołomuńca rozmieszczone są w różnych punktach Starego Miasta. Część z nich wyróżnia się z racji wielkości, wartości artystycznej i znaczenia w dziejach miasta. Siedem z nich to kompozycje barokowe pochodzące z przełomu XVII i XVIII wieku, a ich tematami są postacie z mitologii i historii starożytnej.