Ciekawostki o bobrach

Rodzaj ten obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Ameryce Północnej.

Należą też dwa gatunki wymarłe: Castor californicus i Castor veterior.

Wyglądem są bardzo do siebie zbliżone, różni je genetyka, a mianowicie ilość chromosomów. Bóbr kanadyjski ma ich 40, a bóbr europejski 48, co powoduje, że oba gatunki nie mogą się krzyżować.

Uważany jest za największego gryzonia Eurazji, bowiem masa jego ciała wynosi około 29 kg, a długość do 110 cm.

Posiadają masywny, opływowy tułów, który praktycznie bez zaznaczonej szyi łączy się z głową. Tułów bobrów europejskich jest nieco bardziej smukły niż u bobrów kanadyjskich, u których również klatka piersiowa jest szersza. Przednie łapy bobrów są chwytne, natomiast masywne, silne tylne łapy zakończone są palcami połączonymi błoną pławną.

Oczy bobrów wyposażone są w trzecią, przezroczystą powiekę, która chroni oko podczas nurkowania. Kanały uszne i nosowe w czasie nurkowania zasłaniane są fałdami skórnymi, a otwór gębowy zamyka się szczelnie dzięki rozdwojonej górnej wardze i szerokiej diastemie. Podczas pływania nos, oczy i uszy bobrów znajdują się w jednej płaszczyźnie utrzymywanej ponad powierzchnią wody.

Bobry europejskie maja nieco węższe ogony. Ogon pełni funkcję steru podczas pływania i jest dla bobra naturalną podporą podczas pobytu na lądzie. Jest też naturalnym magazynem tłuszczu i organem termoregulacyjnym organizmu.

Żółtawa wydzielina worków strojowych (kastoreum) służy zwierzętom do natłuszczania futra i, w połączeniu z moczem, do zaznaczania swojego terytorium. Aromatycznym składnikiem tej wydzieliny jest przede wszystkim kastoramina. Roztwory kastoreum (podobnie jak ambra) są utrwalaczami zapachu w perfumach oraz stanowią dodatek zapachowy do mydeł i pudrów. Wydzielina gruczołów przyodbytowych pomaga przy wzajemnym rozpoznawaniu się osobników.

Futro jest tak gęste, że na jednym centymetrze kwadratowym skóry wyrasta 12-23 tys. włosów. Składa się z włosów puchowych i okrywowych, które tak są zbudowane, że podczas nurkowania w futrze zamknięte jest powietrze, dzięki czemu bobry zyskują dodatkową warstwę izolacyjną i większą wyporność.

Może ono być czarne, przez odcienie brązu do jasnego. Ciemniejsze ubarwienie jest typowe dla bobrów z rejonu Skandynawii czy Syberii, a jaśniejsze dla zamieszkujących tereny południowe, jak Mongolia. Umaszczenie czarne jest cechą recesywną. W Polsce występują równolegle osobniki czarne i brązowe. Bobry kanadyjskie mają barwę czerwono- lub czarnobrązową.

Zewnętrzne organy płciowe znajdują się w pseudokloace.

Samice i samce pełną dojrzałość osiągają w 3 roku życia. Rozmnażają się raz w roku, ciąża trwa 105-107 dni, a bobrzęta rodzą się pomiędzy kwietniem a czerwcem. W miocie rodzi się od 2 do 6 młodych (u bobra kanadyjskiego 1-4), które są dość samodzielne, od razu po urodzeniu widzą, a po 24 godzinach od narodzin potrafią pływać. Matka karmi je mlekiem przez 90 dni, choć już w drugim tygodniu życia zaczynają przyjmować pokarm roślinny. Z rodzicami młode zostają do 2 roku życia, po czym szukają własnego terytorium.

Bobry żyjące w ogrodach zoologicznych mogą osiągać wiek od 35 do 50 lat.

W ciągu dnia czas spędzają w norach, gdzie śpią i odpoczywają.

Żeremia budowane są z gałęzi drzew, miękkiej roślinności i mułu. Do ich wnętrza bobry dostają się umieszczonym pod wodą wejściem lub kilkoma wejściami. Dachy żeremi wystają ponad poziom wody. Żeremia osiągają 1 do 3 m wysokości i średnicę do 12 m. Aby lepiej zasłonić wejścia do żeremi, bobry budują tamy, by podnieść poziom wody. Większa głębokość ułatwia swobodne pływanie, nurkowanie i przenoszenie materiałów. Największa tama na świecie zbudowana przez bobry, licząca 850 m długości, znajduje się w Kanadzie na południowym krańcu Buffalo National Park. Druga, o długości 652 m mieści się w amerykańskim stanie Montana.

Dzięki długim, mocnym siekaczom, bobry mogą wykonywać większość swoich czynności życiowych, jak ścinanie drzew, budowanie tam i żeremi. Siła nacisku siekaczy odpowiada ciężarowi kilku ton na cm2, dzięki czemu mogą one ścinać twarde drewno bukowe czy graby, a także drzewa o średnicy nawet 1 m. Istotne w zgryzie są jedynie siekacze dolne, których długość wynosi ok 15 cm, siekacze górne służą jako punkt oparcia. Przednia powierzchnia siekaczy jest brunatno-czerwona lub pomarańczowa. Bobry posiadają charakterystyczną diastemę, która osiąga około 70% całkowitej szerokości szczęki. Zęby u bobrów rosną nieprzerwanie przez całe życie i wymagają ciągłego ścierania.

Organizm bobra nie jest w stanie przetrawić i spożytkować od razu całego pożywienia, gdyż jego zasadniczą część stanowi celuloza. Dlatego bobry stosują cekotrofię (dwuetapowa metoda trawienia). Wytwarzają dwa rodzaje odchodów i zjadają jeden z nich, ten w którym znajdują się składniki wstępnie przetworzone przez bakterie.

W ciągu nocy potrafią przepłynąć dystans 20 km. Młode bobry, szukające partnera lub nowego stanowiska, potrafią przebyć dystans kilkuset km.

Głosy te są podobne do odgłosów gwizdów, pomruków, westchnień, kwilenia, odgłosów sowy czy świni. Przypuszcza się, że poszczególne odgłosy wiążą się z konkretnymi zachowaniami socjalnymi. Bobry na przykład wydają charakterystyczny okrzyk powitalny przy spotkaniu po dłuższej przerwie. Charakterystycznym zachowaniem bobrów jest również głośne klaskanie ogonem o lustro wody, ostrzegającym inne osobniki o zbliżającym się niebezpieczeństwie i informującym intruza, że został zauważony. Bóbr spotykający człowieka staje do niego frontem, lekko przywiera do podłoża i uderza ogonem o ziemię.

Po wyjściu z wody otrząsają się i strzepują resztki wody z futra, po czym siadają na zadzie i masują brzuch powolnymi ruchami obu łap. Czyszczą także przedramiona, uda i ogon. Do czyszczenia okolic oczu i kącików warg wykorzystują pazur pierwszego palca. Rozdwojony pazur drugiego palca tylnej kończyny służy im do wyczesywania pozostałych partii ciała, po czym futro jest smarowane wydzieliną gruczołów przyodbytowych.

Żyją w grupie rodzinnej, w skład której wchodzą rodzice i maksymalnie dwa pokolenia potomstwa. Terytorium jednej rodziny obejmuje obszar 1-4 km długości cieku wodnego.

Podczas nurkowania obniża się ich tętno.

Jest to widoczne nie tylko w zachowaniu bobrów, ale także w zdolnościach do działania instynktownego i logicznego (potrafią zbudować stopnie, aby wspiąć się wyżej). Potrafią przystosować środowisko do swoich potrzeb. Inteligencja bobrów porównywana jest do poziomu inteligencji szczurów.

Bobry stanowiły obiekt szczególnej troski królów i książąt polskich. Na początku XI wieku Bolesław Chrobry zabronił polowania na bobry na podległych mu terenach, ustanowił urząd bobrowniczego, który sprawował pieczę nad żyjącymi na danym terenie bobrami. Istniała też straż bobrownicza, gdyż bobry stanowiły własność królewską. W większości krajów europejskich Castor fiber podlega ochronie.

Strój bobrowy miał opinię cudownego lekarstwa. Nasi przodkowie chętnie nosili futra bobrowe, które wykorzystywali na kołnierze i kołpaki.

Ich działalność przywraca korzystne warunki wodne, utrzymuje i zwiększa różnorodność biologiczną środowiska, ogranicza erozję, zwiększa tempo samooczyszczania się wód. W okresach podwyższonego stanu wód, bobry celowo rozszczelniają budowane przez siebie tamy, by odprowadzić nadmiar wody. Budowle hydrotechniczne budowane przez bobry zmieniają charakter cieku wodnego. Tworzą się nowe siedliska, zwiększa się retencja, zmieniają się nawet parametry fizykochemiczne wody. Powstają dzięki nim nowe środowiska korzystne dla populacji bezkręgowców, ryb, płazów i flory.

Jednak najpoważniejszym wrogiem tych zwierząt jest jednak człowiek.

Jest to dzień urodzin Dorothy Richards, amerykańskiej badaczki tych zwierząt. Po raz pierwszy obchodzony był w 2009 roku z inicjatywy amerykańskiej organizacji Beavers: Wetlands & Wildlife (BWW). Celem święta jest zwrócenie uwagi na rolę w przyrodzie i ochronę tych wielkich gryzoni, zarówno bobra europejskiego jak i bobra kanadyjskiego.

Jego wizerunek znajduje się na kanadyjskiej monecie pięciocentowej.

U starożytnych Germanów, Finów i Norwegów bobry były zwierzętami ofiarnymi.

Jako zwierzę wodne, uważano go za podobnego rybom. Ogon bobra (tzw. plusk, który w naturze pokryty jest łuską) podawano jako potrawę wigilijną.