Ciekawostki o cudowronkach

Wróblowate to największy rząd ptaków, obejmujący około 6200 gatunków, czyli ponad połowę wszystkich występujących dziś gatunków ptaków. Przystosowały się one do życia w większości siedlisk lądowych na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy. Wśród innych ptaków wyróżniają się charakterystyczną budową podniebienia, krtani oraz stóp. Są to z reguły małe lub średnie ptaki o bardzo zróżnicowanych kształtach, ubarwieniu i trybie życia.

Największa ich ilość spotykana jest na Nowej Gwinei, jedynie rodzaj Lycocorax i Semioptera są endemitami Moluków. Dwa gatunki Ptiloris (ozdobnik) są natomiast endemitami Australii. Jeden z nich występuje wyłącznie w Nowej Gwinei, drugi w Nowej Gwinei i Australii. Wiele gatunków cudowronek zajmuje bardzo ograniczone siedliska, np. długoogon większy, występuje tylko w średnich górach Nowej Gwinei (1000-2000 m), a latawiec krasnogrzbiety to endemit indonezyjskich wysp Batanta i Waigeo.

Prawie wszystkie zamieszkują drzewa, ale spotkać je można również bliżej podłoża lasu. Fałdowrony, a szczególnie fałdowron czarny, mogą mieszkać zarówno w lasach, jak i na otwartej sawannie. Większość rajskich ptaków żyje w środowisku, w którym obecny jest człowiek.

U cudowronek występuje silny dymorfizm płciowy - samice są mniej kolorowe, w ich upierzeniu dominują szarości. Celem takiego niepozornego ubarwienia jest możliwość wkomponowania się w otoczenie, nie rzucanie się w oczy. Młodsze samce przypominają samice, a osiągnięcie pięknych barw wymaga od nich czasu, bo około 7 lat. Dzięki temu łatwiej im się ukryć przed drapieżnikami, a i dorosłe samce nie traktują ich jak konkurentów.

Mogą posiadać też na głowie bardzo duży grzebień. U wielu gatunków spotkać można też tarcze piersiowe i wachlarze na głowie.

Są tak ciemne, że praktycznie całkowicie pochłaniają światło (99,95%). Naukowcy porównują je do czrnej dziury, która również posiada takie właściwości. Ta czerń z piór niewiele ustępuje najbardziej czarnemu materiałowi, jaki człowiek stworzył w laboratorium, zwanemu vantablack (stworzyli go brytyjscy badacze z National Physical Laboratory).

Większość samców tokuje samotnie, przygotowując sobie arenę na ziemi oczyszczonej z patyczków lub w koronach drzew. Niektóre (Latawiec złotogrzbiety) obrywają liście z gałęzi, aby ich taniec godowy był dobrze widoczny. Częstym elementem takiego tańca jest "stawanie na głowie", z pochyleniem dzioba jak najniżej i unoszeniem rozłożonego ogona najwyżej, jak się da. Rozkładają też skrzydła, puszą piersi i wykonują efektowne obroty. Wydają przy tym różne dźwięki: głośne śpiewy, poświstywanie, buczenie.

Samice mogą więc wybierać. Niestety samica później pozostaje sama, cały trud wychowania potomstwa spada na samicę.

Z jaj wykluwają się wówczas hybrydy (dość rzadkie zjawisko u zwierząt żyjących na wolności). Ornitolodzy, w przypadku rajskich ptaków, doliczyli się ponad 20 typów takich krzyżówek.

Najdłuższym gatunkiem jest długoogon większy, który osiągać może nawet do 110 cm długości, z czego większość stanowi ogon. Najmniejszym pod względem długości jest latawiec królewski, mierzący 16-19 cm. Ogony samców są z reguły dłuższe niż ogony samic.

U niektórych gatunków zostały tak zmodyfikowane, że samce za ich pomocą mogą generować charakterystyczne dźwięki.

U niektórych (ozdobniki, długoogony) przypomina on dziób kruka, u innych jest cienki i mały (astrapie). Wielkość dzioba jest zależna od płci, ale zdażają się przypadki, że to samice mają większe dzioby (najczęściej wystepuje to u gatunków owadożernych).

Zarówno samice jak i samce mają takie samo ubarwienie, nie różnią się wyglądem, żyją w stałych związkach i razem wychowują potomstwo.

Są wśród nich takie (płaskonosy czarny i ognisty), które żywią się tylko owocami, ale są i typowi mięsożercy. Pomagają im w poszukiwaniu pokarmu zakrzywione dzioby, którymi wyszukują bezkręgowców ukrytych w korze drzew. Owadożerne ozdobniki potrafią swym mocnym dziobem stukać w martwe pnie jak dzięcioły. Owocożercy częściej przebywają w koronach drzew, a owadożercy żerują w niższych partiach.

Np. fałdowron stalowy i fałdowron zielonkawy jedzą głównie figi, a sześciopiór białoczelny - jagody.

Nasiona wydalane są razem z odchodami i kiełkują w wilgotnej glebie - czyni to cudowronki genialnymi siewcami dżungli.

Śpiewają w celu przywołania partnerki, zaznaczenia terytorium lub zaalarmowania w razie niebezpieczeństwa.

Nie wiadomo do końca, ile jaj składa samica cudowronka, wydaje się, że od 1-3. Jaja wysiadywane sa przez 16-22 dni, a młode opuszczają gniazdo po 16-30 dniach. Samica sama opiekuje się potomstwem, samiec nie bierze też udziału w budowaniu gniazda.

Na przełomie XIX i XX wieku Europejki chętnie ozdabiały swoje kapelusze kolorowymi piórami tych ptaków.

Zagrożenie takie istnieje jedynie wobec trzech gatunków. Rajskie ptaki dość wcześnie objęto ochroną. Dzięki brytyjskiemu Królewskiemu Towarzystwu Ochrony Ptaków i amerykańskiemu Audubon Society już w 1908 roku zakazano polowań na te ptaki w celach eksportowych. Wcześniej w samym Londynie sprzedawano do 40 tys. wypchanych ptaków rocznie. W 1917 roku w Anglii zakazano importu piór rajskich ptaków. Później Nowa Gwinea zabroniła polowań, a w końcu Indonazja zakazała handlu ptakami i piórami. Same cudowronki wyposażone są w instument ochrony przed ludźmi, którym jest istniejąca wśród tych ptaków poligamia. Ptaki, które odławiano, były pięknie ubarwione (dzieje się tak w 5-7 roku życia), a dojrzałość płciową zyskują już w drugim roku, dlatego nie nękane przez człowieka, mogły się rozmnażać. W związku z tym cudowronki przetrwały ponad 500 lat kontaktów z cywilizacją Zachodu.

W tamtych czasach nikt w Europie nie widział żywego cudowronka. Linneusz posiadał jedynie skórki i wypchane egzemplarze, które dostarczono mu z Nowej Gwinei. Egzemparze te nie posiadały nóg. Kilkadziesiąt lat później Europejczycy odkryli, że zabobonni Papuasi po upolowaniu ptaka odcinali mu nogi i zakopywali je jako ofiarę dla bogów. I tak Linneusz dał się nabrać.