Geografia
Ciekawostki o Murano
Wyspa słynąca z produkcji szkła
Murano, podobnie jak Wenecja leży na kilku położonych blisko siebie wysepkach połączonych licznymi mostami. Swój rozwój zawdzięcza przemysłowi szklarskiemu, który rozwijał się tam od XIII wieku. Różnokolorowe wyroby szklane z Murano znane są na całym świecie i stanowią nieodłączny suwenir z podróży na tę wyspę.
1
Murano to grupa siedmiu małych włoskich wysp. Wysepki połączone są mostami, po których bez trudu można się przemieszczać. Sprawia to wrażenie jednej większej wyspy, poprzecinanej kanałami.
2
Murano leży na Lagunie Weneckiej na Morzu Adriatyckim, w zachodniej części Zatoki Weneckiej. Laguna Wenecka została w 1987 roku wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
3
Powierzchnia wysp wynosi 1,17 km2. W 2007 roku zamieszkiwało tam 5,5 tys. mieszkańców.
4
Murano kojarzy się głównie z charakterystycznymi wyrobami szklanymi, będącymi symbolem wyspy od wieków. Swój rozwój wyspa zawdzięcza przemysłowi szklarskiemu.
5
Na Murano i w Wenecji szkło wytwarzano już od VIII wieku. Początkowo wyrobem szkła zajmowali się starożytni Grecy i Rzymianie. Wytwarzane przez nich szkło było chropowate w dotyku i mętne w kolorze. Wenecjanie udoskonalali produkcję, ale szkło twarde i przezroczyste wynaleziono dopiero w XII - XIII wieku.
6
Rzymski historyk Pliniusz opisał historię, z której wynika, że szkło zostało wynalezione przypadkowo przez fenickich marynarzy. Owi marynarze, po silnym sztormie i utracie kilku statków, wylądowali na jednej z piaszczystych plaż dzisiejszej Libii. Rozpalili ognisko, które utrzymywali przez kilka dni, podsycając ogień drewnem z rozbitych statków. Po kilku dniach, gdy pozostałe okręty zostały naprawione, w wygaszonych ogniskach, pod warstwą popiołu zaobserwowali, że piasek pod nim zeszklił się i powstała twarda, przezroczysta tafla. Być może był to właśnie ten moment, w którym wytworzono po raz pierwszy szkło. Ale jak jest prawda? Nie wiadomo.
7
Najwcześniejsze informacje o wytopie szkła zawarte są w tekstach wyrytych na kamiennych tablicach odkrytych w Asyrii. Opisano tam próby uzyskania szkła twardego i przejrzystego. Pierwsze szkło wytapiane przez ludzi było chropowate, mętne i kruche - "uzyskana substancja jest krucha i mężczyzna może ją w palcach kruszyć. Poza tym jest jak by brudna i słońce ledwo przez nią przechodzi" - tak informują teksty zawarte na tablicach. Technikę wytopu szkła udoskonalili Egipcjanie i to oni jako pierwsi zaczęli używać szklanych naczyń.
8
Początki szklarstwa na Murano sięgają 1291 roku, kiedy to władze Republiki Weneckiej zdecydowały o przeniesieniu wszystkich wytwórni szkła na wyspę. Było to podyktowane obawami przed pożarami i zniszczeniem miasta zabudowanego głównie drewnianymi budynkami. Szklarze z Murano stali się wkrótce najbardziej szanowanymi mieszkańcami.
9
Gdy w końcu XIII wieku liczba mieszkańców wyspy przekroczyła 30 tys., Murano posiadało własne władze miejskie, biło monetę i miało osobną Złotą Księgę - Libro d'Oro - będącą spisem miejscowych arystokratów. Szklarze mieli prawo noszenia mieczy, posiadali immunitet sądowy wobec władz Republiki Weneckiej i mogli wchodzić w koligacje z zamożnymi rodami weneckimi.
10
Był jednak jeden warunek tych przywilejów - zakaz opuszczania terytorium republiki przez rzemieślników. Wielu z nich mimo wszystko łamało ten zakaz i przenosiło się w inne rejony kraju, a nawet za granicę, do Anglii czy Niderlandów.
11
Szklarze z Murano przez stulecia posiadali wyłączność na wysokojakościowe przetwarzanie szkła. Udoskonalali technologię otrzymywania szkła kryształowego, szkła emaliowanego (smalto), szkła z pasemkami złota (aventurine), szkła kolorowego (millefiori), szkła mlecznego (lattimo), szklanych imitacji gemm (gemma to kamień szlachetny lub półszlachetny o kształcie okrągłej lub owalnej płytki ozdobionej reliefem. Gemma z reliefem wklęsłym to intaglio, a z wypukłym - kamea).
12
Obok przedmiotów użytkowych produkowano także kostki ze szkła dla mozaik. Współcześni rzemieślnicy z Murano nadal wykorzystują te stare techniki do wytwarzania swoich wyrobów, począwszy od szkła artystycznego i biżuterii szklanej po żyrandole i korki do wina.
13
Na Murano znajduje się jedyne takie we Włoszech i jedno z nielicznych na świecie - muzeum sztuki szklarskiej - Museo Vetrario. Znajdują się tam przykłady wszystkich technik, form, wynalazków i rzadkie okazy z renesansu, które rozwijały się na Murano od czasów antycznych do współczesności.
14
Proces wytwarzania szkła weneckiego jest złożony. Wykorzystuje się w nim technikę lampową (obecnie palnikową) do roztapiania krzemionki, a następnie nadawania kształtu w procesie ochładzania masy w określonym zakresie temperatur. W procesie używane są topniki (odtleniacze), plastyfikatory (np. tlenek sodu). W procesie produkcji stosuje się też sód do uzyskania nieprzejrzystej powierzchni, azotany lub arsen dla wyeliminowania pęcherzy oraz materiały nadające kolor (dodając związków miedzi lub kobaltu uzyskuje się kolor akwamarynowy, roztwory złota, jeśli chce się uzyskać kolor rubinowy).
15
Murano jest także wyspą pełną zabytków architektury. Najpiękniejszym z nich jest kościół Santi Maria e Donato, który został założony w VII wieku i odbudowany w XII. Posiada w nawie wspaniałą mozaikową podłogę z 1141 roku, która łączy abstrakcyjne wzory z wizerunkami zwierząt i ptaków. Pierwotnie kościół poświęcony był Maryi, ale w 1125 roku zmieniono patrona, gdy przywieziono tu z greckiej wyspy Kefalonii relikwie św. Donata.
16
Inne zabytkowe budowle to: kościół San Pietro Martire, kościół Santa Maria degli Angeli, muzeum Palazzo Giustinian, gotyckie Palazzo da Mula, kościół Santa Chiara i latarnia morska z 1934 roku - Faro di Murano.
17
Na Murano urodził się w 1810 roku Francesco Maria Piave. Był on jednym z librecistów Giuseppe Verdiego, autorem tekstów oper, m.in Traviaty i Rigoletto.
18
Urodził się tam także Simone Giuseppe Belotti, znany w Polsce jako Szymon Józef Bellotti - barokowy architekt i sztukator. Działał on w Polsce od lat 60. XVII wieku. Był nadwornym architektem Michała Korybuta Wiśniowieckiego i Jana III Sobieskiego. Od króla otrzymał on ziemię pod Warszawą, na której wybudował dwór nazwany Murano. Nazwa w spolonizowanej w XVIII wieku formie Muranów zachowała się do dziś i jest nazwą dzielnicy Warszawy.
19
Na wyspach Murano wynaleziono także słynne lustro półprzepuszczalne - lustro weneckie. Jest to lustro odbijające część światła, a pozostałą część przepuszczające. Odbita ilość światła jest na tyle znaczna, że powstały obraz wygląda jak w zwykłym lustrze. Powstaje ono przez pokrycie szyby cienką warstwą metalu. Zazwyczaj umieszczone jest ono między dwoma pomieszczeniami. Jedno z nich jest przyciemnione, a drugie jasno oświetlone. Osoby znajdujące się w jasnym pomieszczeniu widzą własne odbicie. Osoby w ciemnym pomieszczeniu widzą natomiast jasne pomieszczenie jak przez szybę.
