Państwa
Ciekawostki o Ukrainie
Drugie pod względem wielkości państwo w Europie
Ten dwukrotnie większy od Polski kraj jest naszym wschodnim sąsiadem. Jest on bardzo bliski Polakom, gdyż łączy nas wspólna, wielowiekowa historia, a niektóre miasta, jak Lwów, Chocim czy Kamieniec Podolski na zawsze zapisały się nie tylko na kartach naszej historii, ale i w sercach wielu Polaków.
1
Ukraina leży w Europie Wschodniej. Graniczy od północy z Białorusią, od zachodu z Polską i Słowacją, od południa z Rumunią, Mołdawią oraz Morzem Czarnym i Morzem Azowskim, a od północnego wschodu i wschodu z Rosją.
2
Powierzchnia kraju wynosi 603 700 km2 - Ukraina zajmuje 45 pozycję w świecie pod względem powierzni. Liczba luności wynosi 37 289 000, a gęstość zaludnienia to 62 osoby/km2.
3
Ukraina jest republiką parlamentarną. Jest demokratycznym państwem unitarnym - wszystkie jednostki administracyjne wchodzące w skład państwa są tak samo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, które określają ich ustrój i właściwości.
4
Stolicą Ukrainy jest Kijów leżący nad Dnieprem Kijów jest też największym miastem Ukrainy i siódmym pod względem liczby ludności w Europie - mieszka tam niecałe 3 mln osób. Ma status miasta wydzielonego i jest ośrodkiem administracyjnym obwodu kijowskiego. Jest największym ośrodkim przemysłowym i kulturalno-naukowym kraju. Do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku był jednym z najważniejszych ośrodków polskości na dawnych wschodnich ziemiach przedrozbiorowej Polski.
5
Według raportu Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Ukraina ma najniższy w Europie wskaźnik PKB na osobę, nieprzekraczający 3 tysięcy dolarów. Posiada też drugi, po Rosji, najgorszy w Europie wskaźnik jakości życia.
6
Określenie "ukraina" jako nazwa pospolita pojawiło się w średniowieczu i oznaczało pierwotnie nazwę granicznych regionów geograficznych. Do końca XVI w. termin ten nie posiadał charakteru oficjalnego i oznaczał jedynie "pogranicze", "krańce państwowe", "ugranicze".
7
Na przełomie XVI i XVII w. nazwę "Ukraina", już jako nazwę własną, zaczęto używać w odniesieniu do terenów leżących nad środkowym i dolnym Dnieprem (Naddnieprzem). Urzędowo nazwa "Ukraina" została użyta po raz pierwszy za czasów Rzeczypospolitej w roku 1590 w tytule konstytucji sejmowej według projektu Jana Zamoyskiego "Porządek ze strony Niżowców i Ukrainy".
8
Według danych archeologicznych, na terenach współczesnej Ukrainy człowiek pierwotny pojawił się 300 tys. lat temu. Neandertalczycy zasiedlali ten teren 140-120 tys. lat temu. Z okresu późnego paleolitu znaleziono ponad 800 stanowisk ze śladami człowieka z Cro-Magnon. Pomiędzy 10 000 a 8000 lat p.n.e. wyodrębniły się trzy obszary plemion mezolitycznych: nadbrzeżny (wybrzeża Morza Czarnego i Azowskiego, Krym), lasostepowy (środkowy bieg Dniepru, dorzecze Dońca) i leśny (obecne północne rejony Ukrainy). Prawdopodobnie tereny Ukrainy są też ojczyzną języka praindoeuropejskiego.
9
W wiekach VIII-VI p.n.e. na Krymie oraz u ujścia Bohu i Donu powstały pierwsze kolonie greckie, z których wykształciło się najstarsze znane państwo obejmujące swym zasięgiem Ukrainę - tzw. "Królestwo Bosporańskie", nazwane od Cieśniny Kerczeńskiej (Bosfor Kimmeryjski). W I wieku n.e. na terenie kolonii greckich Morza Czarnego prowadził działalność apostolską św. Andrzej, którego obecność w Kijowie jest przedmiotem legendy. Mówi ona o postawieniu przez niego krzyża na jednym ze wzgórz, gdzie obecnie stoi cerkiew św. Andrzeja.
10
W późniejszych wiekach na południowym obszarze dzisiejszej Ukrainy pojawiły się plemiona Gotów (Goci zamieszkiwali na Krymie do 1778 roku). Później pojawiły się liczne plemiona azjatyckie (Hunowie, Awarowie, Protobułgarzy, Madziarzy).
11
W V lub VI wieku w dorzeczu Dniepru i Dźwiny rozpoczął się napływ Słowian. Słowianie załozyli Ruś Kijowską, potężne państwo, które około XII wieku zaczęło się rozdrabniać na dzielnice a po najeździe mongolskim centralna i wszchodnia część znalazły się pod panowaniem chanatu Złotej Ordy.
12
W kolejnym okresie tereny Ukrainy stały się obiektem ekspansji Wielkiego Księstwa Litewskiego, Chanatu Krymskiego, Wielkiego Księstwa Moskiewskiego i Królestwa Polskiego. Po połączeniu się Litwy i Polski większa część współczesnej Ukrainy znalazła się w obrębie państwa polsko-litewskiego. W wyniku szeregu powstań kozackich i wojen z Rosją, obszar ten został w 1667 roku podzielony pomiędzy Rosję a Polskę mniej więcej wzdłuż biegu Dniepru.
13
W wyniku rozbiorów prawie cała Ukraina (z wyjątkiem Rusi Czerwonej, Zakarpacia i Bukowiny, które zostały przyłączone do Austrii) znalazła się w obrębie Imperium Rosyjskiego. W okresie I wojny światowej, po obaleniu caratu w Rosji i po rewolucji październikowej, w Kijowie proklamowano powstanie Ukraińskiej Republiki Ludowej, która wkrótce ogłosiła niepodległość.
14
W wyniku I wojny światowej powstały dwa państwa ukraińskie: Zachodnioukraińska Republika Ludowa i Ukraińska Republika Ludowa. Zachodnioukraińska Republika Ludowa po klęsce w wojnie z Polską została włączona do państwa polskiego. Po wojnie polsko-bolszewickiej, w której Ukraińska Republika Ludowa walczyła po stronie polskiej, tereny na wschód od rzeki Zbrucz stały się częścią Ukrainy sowieckiej, która od 1922 roku weszła w skład ZSRR. Stan taki istniał praktycznie do 1991 roku, kiedy to ZSRR upadł, a Ukraina ogłosiła niepodległość.
15
Po wybuchu II wojny światowej, po agresji ZSRR na Polskę, pod okupacją Armii Czerwonej znalazły się tereny polskich województw: stanisławowskiego, tarnopolskiego, wołyńskiego i wschodniej części lwowskiego. Sowieci dokonali aneksji tych ziem, narzucili mieszkańcom obywatelstwo ZSRR i rozpoczęli proces sowietyzacji terenów okupowanych oraz rozpoczęli systematyczne represje przez NKWD. Wynikiem tych represji było wymordowanie kilkudziesięciu tysięcy więźniów przetrzymywanych w więzieniach na terenach okupowanych. Największe masakry miały miejsce we Lwowie, Drohobyczu, Czortkowie, Łucku, Równem i w wielu innych.
16
Po ataku Niemiec na ZSRR w 1941 roku, na Ukrainie zginęło i zostało zamordowanych około siedmiu milionów ludzi różnej narodowości. W 1944 roku Stalin zdecydował o deportacji całego narodu Tatarów krymskich (twierdził, że kolaborowali z III Rzeszą) do Uzbekistanu. W miejsce Tatarów przybyli osadnicy rosyjscy. Przeprowadzono wówczas też akcję zmiany nazw miejscowości na rosyjskie. Akcja deportacyjna objeła również Czeczenów, Inguszy, Kałmuków, Niemców Nadwołżańskich.
17
Według Nikity Chruszczowa, Stalin rozważał deportację wszystkich Ukraińców na Syberię. Odstąpił od tego planu tylko ze względu na skalę przedsięwzięcia.
18
Na mocy uzgodnień w Teheranie i Jałcie w 1945 roku, do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej zostały włączone tereny Wołynia i Galicji Wschodniej ze Lwowem. W latach 1944-1949 z USRR do Polski w nowych granicach przymusowo wysiedlono około 790 tys. Polaków, a w latach 1955-1959 wysiedlono jeszcze kolejnych 76 tys. Z Polski do USRR wysiedlono około 480 tys. Ukraińców.
19
Po wojnie Ukraina, obok Rosji i Białorusi, była jedną z trzech republik związkowych ZSRR, która posiadała prawo głosu w ONZ. Była członkiem założycielem ONZ i członkiem większości organizacji wyspecjalizowanych ONZ. Była jedną z trzech republik radzieckich będących podmiotem prawa międzynarodowego.
20
26 kwietnia 1986 roku w ukraińskiej elektrowni atomowej w Czarnobylu doszło do jednej z największych na świecie katastrof atomowych. Z otaczających elektrownię terenów w promieniu 30 km ewakuowano ponad 350 tys. ludzi, tworząc zamkniętą strefę ochronną. Ponoć nielegalnie strefę tę zamieszkuje około 700 osób.
21
W 1991 roku Ukraina uzyskała niepodległość od ZSRR. W 1996 roku wprowadzono do obiegu hrywnę - oficjalną walutę Ukrainy. Dwukrotnie, w 2008 i 2013 roku hrywna została wybrana najpiękniejszą walutą na świecie.
22
W 2016 roku Ukraina przystapiła do DCFTA, której celem jest modernizacja i rozwój gospodarki Ukrainy, sprawowanie rządów i praworządności zgodnie ze standardami Unii Europejskiej oraz zwiększanie integracji z rynkiem wewnetrznym UE. W 2017 r. Unia Europejska zatwierdziła ruch bezwizowy dla obywateli ukraińskich. Ukraińcy mogą podróżować do strefy Schengen w celach turystycznych, rodzinnych i biznesowych. Musza jednak posiadać paszport biometryczny.
23
Flagą Ukrainy jest prostokąt podzielony na dwa pasy: niebieski i żółty. Godłem Ukrainy jest Tryzub (Trójząb), który po raz pierwszy pojawił się na monetach bitych przez Włodzimierza I Wielkiego (władca ruski z dynastii Rurykowiczów, książę Nowogrodu, wielki książę kijowski i władca Rusi Kijowskiej).
24
Wśród różnych narodowości tworzących społeczeństwo Ukrainy, 77,8 % stanowią Ukraińcy. Drugą grupę stanowią Rosjanie - 17,3%, a nastepnie Białorusini, Mołdawianie, Tatarzy krymscy. Polaków na Ukrainie jest około 0,3%.
25
67% społeczeństwa posługuje się językiem ukraińskim. Język ukraiński dominuje w życiu codziennym zachodniej części kraju. Na Ukrainie środkowej i w Kijowie jest on używany na równi z rosyjskim. Na Ukrainie wschodniej, południowej oraz na Krymie wyraźnie przeważa język rosyjski. Na całym obszarze Ukrainy prawie 30% obywateli posługuje się językiem rosyjskim, jako swoim ojczystym. Wśród tej ludności, podczas kryzysu krymskiego, pojawiły się tendencje separatystyczne.
26
Na Ukrainie wolność wyznania gwarantowana jest przez konstytucję. Ponad 83% mieszkańców Ukrainy deklaruje się jako chrześcijanie. Chrześcijaństwo zostało wprowadzone na Rusi w 988 roku przez wielkiego księcia kijowskiego i władcę Rusi Kijowskiej, Włodzimierza I Wielkiego. Ponad 61% ludności to prawosławni. Nie wyznający żadnej religii stanowią 19,5%. Największą mniejszością religijną są grekokatolicy, którzy stanowią 8,5%.
27
Ukraina posiada 460 miast. Do największych należą: Kijów, Charków i Odessa, które liczą ponad 1 mln mieszkańców (Kijów nawet około 3 mln).
28
Gospodarka Ukrainy ma najniższy w Europie Wskaźnik Wolności (miernik restrykcyjności przepisów oraz zakres stosowania przymusu przez aparat władzy w sferze gospodarki), a jednoczesnie jeden z najgorszych na świecie. Opiera się ona głównie na przemyśle metalurgicznym, spożywczym, maszynowym, wydobywczym.
29
Krajobraz Ukrainy składa się głównie ze stepów i wyżyn. Na zachodzie kraju rozciągają się Karpaty, a na Krymie - Góry Krymskie. Najwyższym szczytem Ukrainy jest Howerla o wysokości 2061 m, znajdujący się w Beskidach Wschodnich - najwyższy szczyt Beskidów.
30
Dominującym typem gleb na Ukrainie są czarnoziemy zajmujące około 60% kraju. Stanowi to blisko 40% światowych zasobów tego typu gleb.
31
24 lutego 2022 o godzinie 3:45 nad ranem wojska rosyjskie zaatakowały zbrojnie Ukrainę. Rosja na czele z prezydentem Putinem wypowiedziała Ukrainie wojnę.
