Ciekawostki o Janie Brzechwie

Większość źródeł podaje, że urodził się on w roku 1900, ale nie jest to prawdą, gdyż Brzechwa osbiście swoim podpisem z 1 września 1945 roku poświadczył datę 15 sierpnia 1898 roku, jako dzień swoich narodzin, gdy składał podanie o weryfikację jako członka ZAIKS-u. Istnieją przypuszczenia, że poeta chciał się odmłodzić zawierając swoje trzecie małżeństwo z kobietą znacznie od siebie młodszą.

Był synem Aleksandra Lesmana, inżyniera kolejowego pracującego w głębi Rosji i Michaliny - nauczycielki języka francuskiego.

I to właśnie starszemu o około dwadzieścia lat kuzynowi zawdzięcza swój pseudonim artystyczny - Brzechwa. Leśmian przekonał go, że "brzechwa" (opierzona część strzały), to piękne określenie.

Pseudonim "Szerszeń" zaczerpnął z tytułu powieści Ethel Lilian Voynich. Rodowe nazwisko Jan Wiktor Lesman zachował jako prawnik.

Bolesław Leśmian żartobliwie mówił o rodzinie: "Sami artyści i ani jednego lichwiarza, od którego można by pożyczyć trochę pieniędzy".

Chyrów był od lat 80. XIX wieku aż do dwudziestolecia międzywojennego siedzibą tego gimnazjum. Mieściło się ono w czworobocznym budynku mogącym pomieścić 600 uczniów. W pomieszczeniach Collegium mieściła się sala teatralna na 1000 osób, kaplica, jadalnia na 500 miejsc, muzeum przyrodnicze, w tym bogata kolekcja ptaków afrykańskich i azjatyckich fundacji hrabiów Dzieduszyckich. Absolwentami tego gimnazjum utworzonego w okresie Austro-Węgier w roku 1883 byli m.in. polscy politycy, wojskowi, artyści i ekonomiści, m.in. Eugeniusz Kwiatkowski, Adam Styka, Kazimierz Junosza-Stępowski, Antoni Wiwulski (twórca pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie), Jerzy Kirchmayer, Heliodor Laskowski, pierwszy biskup gdański Edward O'Rourke, Aleksander Birkenmajer, Mieczysław Orłowicz, Kamil Giżycki, Jan Brzechwa. Jezuicka biblioteka kolegiacka była wówczas jedną z największych w całym województwie lwowskim, liczyła ponad 30 tys. woluminów. Obecnie do Chyrowa przez Sanok prowadzi szlak Dobrego Wojaka Szwejka.

Jednocześnie wstąpił do 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej i jako ochotnik uczestniczył w latach 1920-1921 w wojnie polsko-bolszewickiej, za co został odznaczony.

Jego młodzieńcze wiersze ukazały się także w kijowskich "Kłosach Ukraińskich". Brzechwa dostał nawet nagrodę za wiersz poświęcony zmarłemu w 1916 roku Henrykowi Sienkiewiczowi.

Gdy znalazł się w Warszawie, krewni przypomnieli mu o jego dawnych zamiłowaniach satyrycznych i poradzili, aby spróbował swoich sił w modnych wówczas kabaretach warszawskich. Kabarety stanowiły trybunę satyryczną, w której padały aluzje polityczne, uszczypliwości pod adresem okupanta (rok 1918) i piętnowanie wszystkich bolączek ówczesnych czasów. Teksty kabaretowe, piosenki obiegały cały kraj, były przedmiotem rozmów towarzyskich, powtarzała je ulica, a niektórzy autorzy trafiali za nie za kratki.

Dziewięć z nich Mar odrzucił, a dziesiąty, który według Brzechwy był nieudany i najgorszy, został zaakceptowany. Była to piosenka "Ruckwandererzy" (tak z niemieckiego określano reemigrantów), którą wykonywała Luna Nałęczówna. Autor otrzymała natychmiast honorarium wynoszące 20 marek. Był to początek trwającej piętnaście lat kabaretowej kariery Jana Brzechwy jako autora tekstów podpisywanych Szer-Szeń lub Inspicjent Brzeszczot.