Ciekawostki o wanilii

Storczykowate (Orchidaceae) obejmuje około 30-40 tys. gatunków bylin, zgrupowanych w 880 rodzajach. Storczykowate wraz z astrowatymi (Asteraceae) należą do najbogatszych w gatunki rodzin roślin wyższych. W Polsce w stanie dzikim występuje około 50 gatunków z 24 rodzajów i wszystkie one podlegają ochronie gatunkowej. Stosunkowo nieliczni przedstawiciele rodziny mają znaczenie użytkowe, jak np. wanilia płaskolistna (Vanilla planifolia). Bardzo rozpowszechniona jest uprawa wielu gatunków jako roślin ozdobnych.

Największe zróżnicowanie gatunków storczyków występuje w strefie międzyzwrotnikowej, a zwłaszcza w tropikach na kontynentach amerykańskich i w Azji południowo-wschodniej po Nową Gwineę. W tropikach amerykańskich rośnie 350 rodzajów i około 10 tys. gatunków. Tylko w Malezji jest 4,5 gatunków, a na Nowej Gwinei - 2,3 tys. Im dalej od równika, tym zróżnicowanie gatunkowe jest mniejsze.

Wanilia płaskolistna naturalnie występuje w Ameryce Południowej i Środkowej, m.in. w Gwatemali, Belize, Kostaryce, Panamie, Kolumbii, Wenezueli, Ekwadorze, Peru, Brazylii.

Dopiero gdy na wyspie Reunion (wyspa na Oceanie Indyjskim, położona około 700 km na wschód od Madagaskaru) odkryto sposób ręcznego zapylania kwiatów, a Madagaskar posiadł tę umiejętność, stał się waniliowym królestwem, a region Sawa - waniliowym wybrzeżem.

Jest lianą (pnączem o zdrewniałej łodydze) osiągającą od 10-15 m długości.

Nowe korzenie (stolony) pojawiają się systematycznie w kątach liści i wrastają w korę drzewa stanowiącego podporę storczyka.

Zielonkawo-żółte kwiaty są duże i pachnące, o woskowym połysku. Płatki kwiatowe mają długość od 5 do 7 cm. Kwiaty wanilii są obupłciowe (androginia), zawierają zarówno organy męskie jak i żeńskie, ale do samozapylenia nie dochodzi, gdyż odseparowane są błoną. Kwiatostany wanilii maja kształt kłosa składającego się z 10-20 kwiatów.

Owocem jest zielona, przypominająca strąk torebka nasienna.

Kwiat otwiera się zaledwie na jeden dzień. Otwiera się o wschodzie słońca i można zapylić go tylko przez kilka godzin - w innym wypadku obumiera. Na Madagaskarze, z którego pochodzi ponad 80% światowej produkcji wanilii, zapylaniem kwiatów wanilii zajmują się kobiety, zwane swatkami. Potrafią one zapylić nawet 1000 kwiatów dziennie, a doświadczony pracownik nawet do 2000. Od momentu zapylenia do zbiorów mija około 9 miesięcy.

Zebrane niedojrzałe strąki, ktore nie posiadają ani zapachu ani smaku, wkłada się do gorącej wody, podgrzewa się, a później schładza, aby uruchomić odpowiednie enzymy. Po wyjęciu z wody, laski wanilii otula się tkaninami, umieszcza w gorącym i wilgotnym pomieszczeniu na około tydzień, aby mógł przebiegać proces fermentacji. Strąki zaczynają brązowieć. Następnie suszone są w promieniach słońca. Dzięki naturalnym procesom, strąki tracą nawet połowę swojej masy, stają się lśniące i pokrywają się charakterystycznymi zmarszczkami. Na każdą noc laski otulane są tkaninami, aby mogły zatrzymać w sobie ciepło nagromadzone w ciągu dnia. Proces ten trwa 1,5 miesiąca, a po nim wanilia nabiera mocy aromatu. Po suszeniu na słońcu, następuje etap suszenia w cieniu przy swobodnym dostępie powietrza.