Nauka
Ciekawostki o anoreksji
Jadłowstręt psychiczny
Anoreksja jest zaburzeniem psychicznym, które dotyka coraz większą ilość młodych osób. Problem tego zaburzenia jest bardzo złożony i jego podłożem jest wiele czynników. Niebagatelna jest presja społeczna wynikająca z promowania określonego wyglądu, który według standardów jest warunkiem udanego, pełnego sukcesów życia. Ostatnio opinia publiczna dostrzegła ten problem i zaczyna promować "normalny" wygląd kobiety. Często dramat tych młodych ludzi, w wielu wypadkach poddanych w dzieciństwie traumie, jest wołaniem o pomoc.
1
Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa), często określany po prostu jako jadłowstręt lub anoreksja jest zaburzeniem odżywiania. Zaburzenie to charakteryzuje się niską wagą, ograniczeniem jedzenia, zaburzeniami obrazu ciała, lękiem przed przybraniem na wadze i przemożnym pragnieniem bycia szczupłym. Próby utraty wagi mogą doprowadzić do zagłodzenia.
2
Anoreksja jest terminem greckim oznaczającym negację apetytu, utratę apetytu. Przymiotnik "nervosa" wskazuje na funkcjonalny i nieograniczony charakter zaburzenia.
3
Mimo dosłownego tłumaczenia tego terminu, uczucie głodu jest bardzo często obecne u osoby posiadającej to zaburzenie. Patologiczna kontrola tego uczucia, potrzeby jedzenia jest źródłem satysfakcji dla pacjenta.
4
Osoby cierpiące na anoreksję często postrzegają siebie jako osoby z nadwagą, chociaż w rzeczywistości mają niedowagę. Osoby te również często zaprzeczają, że mają problem z niską wagą. Mogą się często ważyć, jeść niewielkie porcje i jeść tylko niektóre pokarmy. Niektórzy nadmiernie ćwiczą, zmuszają się do wymiotów lub używają środków przeczyszczających, aby schudnąć i kontrolować swój wygląd.
5
Historia anoreksji rozpoczyna się od opisów postów religijnych datowanych od epoki hellenistycznej do okresu średniowiecza. Uważa się, że na chorobę tę cierpiało wiele znanych postaci historycznych, w tym Katarzyna ze Sieny, Maria, królowa Szkotów.
6
Najwcześniejsze medyczne opisy choroby przypisuje się angielskiemu lekarzowi Richardowi Mortonowi w 1689 roku. Jednak dopiero pod koniec XIX wieku jadłowstręt psychiczny został powszechnie przyjęty przez medyków jako uznany stan.
W 1873 roku Sir William Gull, jeden z osobistych lekarzy królowej Wiktorii, opublikował przełomowy artykuł, w którym użył terminu "jadłowstręt psychiczny" i dostarczył wielu szczegółowych opisów przypadków i sposobów leczenia.
W drugiej połowie XX wieku niemiecko-amerykańska psychoanalityczka Hilde Bruch opublikowała swoją pracę "Złota klatka: zagadka anoreksji nerwowej". Książka ta stworzyła szerszą świadomość anoreksji wśród laików.
Ważnym wydarzeniem wywołującym dyskusję na temat tego zaburzenia była śmierć popularnej piosenkarki Karen Carpenter w 1983 roku. Spowodowała ona, że zaburzenia odżywiania stały się ważnym tematem medialnym. Brat piosenkarki, jej śpiewający partner, założył fundusz na badania nad jadłowstrętem psychicznym. Swoimi doświadczeniami na temat tego zaburzenia zaczęły też dzielić się inne gwiazdy, m.in. Jane Fonda czy Lynn Redgrave.
7
Anoreksja uznawana jest za chorobę o podłożu psychicznym. U osoby chorej zazwyczaj stwierdza się niedożywienie różnego stopnia z wtórnymi zmianami hormonalnymi i metabolicznymi oraz zaburzeniami funkcjonowania organizmu.
8
Wyróżnia się dwa główne rodzaje anoreksji.
- typ restrykcyjny, w którym dominuje głodzenie się
- typ żarłoczno-wydalający, w którym chory objada się w sposób niekontrolowany, indukuje wymioty, stosuje środki przeczyszczające
9
Badania statystyczne wskazują, że w skali globalnej na anoreksję cierpi około 2 mln osób. Zaburzenie występuje od 6 do 12 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Zdecydowanie częściej występuje u rasy białej, szczególnie w fazie dojrzewania. Częściej występuje też u osób homoseksualnych i biseksualnych.
10
O anoreksji można mówić wtedy, gdy w zachowaniu danej osoby pojawiają się określone symptomy. Należą do nich:
- BMI jest równy lub mniejszy od 17,5
- występowanie silnego lęku przed przytyciem lub otyłością, nawet w przypadku niedowagi
- nieistotna staje się waga w granicach normy dla swojego wzrostu, wieku
- waga własnego ciała, wymiary i sylwetka nie są prawidłowo oceniane
- nie zwracanie uwagi na nagły spadek wagi i jego skutki
Osoby z tym schorzeniem często izolują się w czasie posiłków, intensywnie uprawiają sport.
11
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 istnieje kilka kryteriów diagnostycznych anoreksji.
- utrata masy ciała, prowadząca do wagi ciała co najmniej 15% poniżej prawidłowej lub oczekiwanej dla danego wieku i wzrostu
- unikanie przez osobę chorą tuczącego pożywienia, prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, poddawanie się wyczerpującym ćwiczeniom fizycznym, stosowanie leków hamujących łaknienie lub preparatów moczopędnych - ustalanie własnej normy masy ciała
- postrzeganie siebie jako osoby otyłej oraz strach przed przytyciem - obawa przed otyłością staje się natrętną myślą nadrzędną
- zaburzenia endokrynologiczne, które u kobiet przejawiają się zanikiem miesiączkowania, a u mężczyzn utratą zainteresowań seksualnych i potencji. Stwierdzenie podniesionego poziomu hormonu wzrostu oraz zmian metabolizmu tarczycy i zaburzenie wydzielania insuliny
12
Dokładna przyczyna anoreksji nie jest jeszcze poznana. Przypuszcza się, że składają się na nią połączone czynniki biologiczne, psychologiczne i środowiskowe.
13
Jedną z psychologicznych cech potencjalnego anorektyka jest perfekcjonizm w różnych dziedzinach życia i nadmierna koncentracja na własnym ciele. Przyszli anorektycy charakteryzują się wysoką inteligencją, często są prymusami w szkole. Ich działaniom często towarzyszy lęk przed niepowodzeniem. Posiadają zaniżoną samoocenę, są nadwrażliwe, napięte emocjonalnie, lękliwe, nieufne wobec innych, podejrzliwe. Cechuje je negatywny stosunek do własnej osoby, nadwrażliwość na krytykę, poczucie beznadziejności. Niektóre z tych osób mogą posiadać obsesyjno-kompulsywne cechy osobowości, które ułatwiają im rezygnację z jedzenia, mimo odczuwanego głodu albo bardzo ścisłe trzymanie się restrykcyjnej diety. Często uczucie lęku, który im towarzyszy tłumią niejedzeniem.
14
Nie poznano jeszcze dokładnie, które geny odpowiedzialne są za wystąpienie jadłowstrętu psychicznego. Stwierdzono natomiast, że zaburzenie jest wysoce dziedziczne. Badania bliźniąt wykazały, że wskaźnik dziedziczności wynosi od 28 do 58%. Krewni pierwszego stopnia osób z anoreksją mają około 12 razy większe ryzyko zachorowania na tę chorobę.
Badania z 2019 roku wykazały związek genetyczny z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak schizofrenia, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia lękowe i depresja.
15
Duży wpływ na wystąpienie anoreksji mają czynniki środowiskowe. Powszechnie panujący kult piękna i szczupłej sylwetki - promowanie wychudzonych modelek, nadmiernej aktywności fizycznej, przekonanie, że sukces i powodzenie w życiu można osiągnąć jedynie nosząc ubrania o najmniejszym rozmiarze, to wszystko wpływa na świadomość młodych ludzi, a zwłaszcza dziewcząt. Dlatego stosują one restrykcyjne diety, nadmiernie ćwiczą i łykają środki przeczyszczające, aby sprostać tym wymaganiom.
16
Czynnikiem ryzyka anoreksji jest też uraz - istniej związek między traumatycznymi zdarzeniami a diagnozą zaburzeń odżywiania. Około 72% osób z anoreksją zgłasza traumatyczne wydarzenie przed wystąpieniem objawów zaburzeń odżywiania (największy odsetek zgłasza się z problemem bulimii).
Jednym z takich traumatycznych zdarzeń jest wykorzystywanie seksualne w dzieciństwie. Inne to przemoc fizyczna i emocjonalna. Osoby, które doświadczają powtarzającej się traumy, jak i te, które doświadczają traumy popełnionej przez opiekuna lub ukochaną osobę, mają zwiększone nasilenie objawów anoreksji i częstsze występowanie współwystępujących diagnoz psychiatrycznych. Zdarzenia traumatyczne mogą prowadzić do natrętnych i obsesyjnych myśli, a objawem anoreksji jest nasilenie obsesyjnych myśli związanych z jedzeniem. Osoby, które z powodu traumy nie mają kontroli nad swoim ciałem, mogą używać jedzenia jako środka kontroli, ponieważ wybór jedzenia jest wyrazem kontroli. Sprawując kontrolę nad jedzeniem, chory może decydować, kiedy i ile jeść. Ograniczenie ilości jedzenia może być też sposobem komunikowania bólu, którego traumatyzowana osoba doświadcza.
17
Anoreksja występuje najczęściej u młodych osób, nastolatków. Najczęściej występuje u dziewcząt i młodych kobiet, choć ostatnio coraz częściej zaburzenie to obserwowane jest również u młodych chłopców i mężczyzn.
Zaburzenie to może wystąpić w pozostałych grupach wiekowych, choć rzadko występuje u osób po 40. roku życia.
18
Choroba ta powoduje szereg objawów z zakresu funkcjonowania organizmu.
- Utrata tkanki tłuszczowej i mięśni, czego konsekwencją jest wychudzenie i wyniszczenie
- Obniżenie temperatury ciała poniżej 36 stopni Celsjusza
- obniżenie ciśnienia krwi poniżej 120/70 mm Hg
- zasinienia dystalnych części kończyn i obrzęki
- zaburzenia rytmu serca
- uczucie pełności w brzuchu połączone z wzdęciami i zaparciami
- zanik miesiączki
- zmiana wielkości macicy i jajników
- pojawienie się charakterystycznego meszku na skórze całego ciała, tzw. lanugo
- wypadanie włosów
- osteopenia z osteoporozą
- stany zapalne żołądka i jelit
- odwodnienie
- zapalenie dziąseł, próchnica
- nietolerancja na zimno, zmęczenie, bezsenność, żółta skóra
19
Leczenie jadłowstrętu psychicznego obejmuje trzy główne obszary.
- przywrócenie osoby chorej do zdrowej wagi
- leczenie zaburzeń psychicznych związanych z chorobą
- zmniejszenie lub wyeliminowanie zachowań lub myśli, które pierwotnie prowadziły do zaburzeń odżywiania
20
Anoreksja charakteryzuje się dużą śmiertelnością. Posiada najwyższy wskaźnik śmiertelności ze wszystkich zaburzeń psychicznych. Połowa kobiet z tym zaburzeniem osiąga pełne wyzdrowienie, 20-30% może wyzdrowieć częściowo. Około 20% chorych rozwija jadłowstręt psychiczny jako zaburzenie przewlekłe.
Jeśli anoreksja nie jest leczona, mogą pojawić się poważne powikłania: choroby serca i niewydolność nerek, które ostatecznie prowadzą do śmierci.
21
Częstość nawrotów choroby po leczeniu waha się od 9 do 52%, a wiele badań podaje wskaźnik nawrotów wynoszący co najmniej 25%. Nawrót występuje u około 1/3 osób w szpitalu i jest największy w ciągu pierwszych sześciu do osiemnastu miesięcy po zwolnieniu z placówki.
