Kultura i sztuka
Ciekawostki o buddyzmie
Nauka Przebudzonego
Buddyzm jest systemem filozoficznym i religijnym, który powstał w Indiach około 500 roku p.n.e. Jego twórcą był Siddhartha Gautama z rodu Śakjów, znany jako Budda Siakjamuni. W ciągu pięciu wieków jego nauki rozprzestrzeniły się z terenu Indii na dużą część Azji, by w XX wieku dotrzeć na Zachód. Obecnie buddyzm jest czwartą religią na świecie, skupiającą około 500 milionów wyznawców.
1
Buddyzm jest religią (systemem filozoficzno-etycznym), w której pojęcie Boga osobowego odgrywa drugorzędne znaczenie (lub nawet żadne). Jest to system nonteistyczny, który nie afirmuje ani nie neguje istnienia boga.
2
Ostatecznym celem wszystkich buddystów jest osiągnięcie oświecenia i wyzwolenia z kręgu kolejnych wcieleń. Buddyzm nie kładzie nacisku na filozoficzne spekulacje, ale na bezpośrednie doświadczenie, które zdobywa się w trakcie różnych praktyk, pozwalających zrozumieć naturę rzeczywistości i umysłu.
3
Założycielem i twórcą podstawowych zasad tego systemu był Siddhārtha Gautama (Budda Śakjamuni) żyjący prawdopodobnie w latach 563-483 p.n.e. Prawdopodobnie był on synem księcia z rodu Śākyów, władcy jednego z państw-miast w północnych Indiach. Jednak jego pochodzenie społeczne i szczegóły z jego życia trudne są do udowodnienia. Niektóre historie dotyczące jego życia mogły zostać wymyślone i później wprowadzone do buddyjskich tekstów.
4
Termin "buddyzm" jest zachodnim neologizmem i został stworzony stosunkowo niedawno przez zachodnich uczonych. Wcześniej na Wschodzie na określenie tych praktyk używano nazwy dharma, sasana lub buddahasasana.
5
Buddyzm opiera się na Czterech Szlachetnych Prawdach, które są podstawą buddyzmu, oraz na Ośmiorakiej Ścieżce, która ma prowadzić do ustania cierpienia. Cztery Szlachetne Prawdy powstały w wyniku doświadczenia przez Buddę Siddhartha Gautama "Przebudzenia" (Oświecenia). Przebudzenie realizuje się po długotrwałej praktyce medytacyjnej, albo nagle. "Przebudzony" to w sanskrycie "buddha" i takie imię obrał Gautama, kiedy rozpoczął głoszenie swoich nauk.
6
Budda nauczał przez 45 lat. Nie zostawił po sobie żadnych bezpośrednich przekazów, całą swoją wiedzę przekazał uczniom, którzy po jego śmierci ją spisali lub przekazywana była ustnie.
Swoje nauki głosił przemierzając północne Indie. Najpierw przekazywał głównie nauki Therawady (najdłużej istniejąca szkoła buddyjska spośród wczesnych szkół buddyjskich, a jej nauczyciele wywodzili swą naukę bezpośrednio od Buddy), które służyły uwalnianiu się z własnego cierpienia. Na nich opierają się nauczania Wielkiej Drogi, które podkreślają znaczenie mądrości i współczucia, pozwalające pomagać sobie i innym. Na końcu Budda przekazał nauki Wadżrajany (związane z praktyką tantr), które służyły rozpoznaniu natury umysłu.
7
Sto lat po śmierci Buddy buddyzm rozprzestrzenił się aż po Iran i Azję Centralną. W XI i XII w. buddyzm Therawady (tzw. buddyzm południowy) znany był w krajach Azji południowo-wschodniej ( Sri Lanka, Tajlandia, Birma, Wietnam, Indonezja Kambodża, Laos, Bali). Natomiast buddyzm Mahajany i Wadżrajany (tzw. buddyzm północny) pojawił się w Chinach, Japonii, części Wietnamu, Korei, w Tybecie, a na początku XVI wieku, także w Mongolii.
8
W tym czasie, gdy buddyzm rozwijał się w innych krajach, paradoksalnie w Indiach zaczął zanikać. Związane to było z islamską agresja na Indie. Do 1100 roku buddyzm został całkowicie wyeliminowany z Kaszmiru. Nauczyciele i praktykujący uciekali m.in. do Tybetu i do tych krajów, które otworzyły się na buddyzm. W ciągu stu lat muzułmanie opanowali Indie, ale nauki buddyjskie przetrwały w innych krajach, a książki palone przez wyznawców islamu zostały przetłumaczone na inne języki w krajach azjatyckich.
9
Wpływ buddyzmu na kulturę krajów, które go przyjęły (starożytne Indie, Japonia, Tybet, Chiny) był ogromny. Nauki buddyjskie rozprzestrzeniały się dzięki kupcom przemieszczającym się po różnych krajach, a buddyjski uniwersytet w Nalandzie stał się ośrodkiem życia umysłowego Indii na wiele stuleci. Nauki buddyzmu często wspierane były przez władców danych krajów, jak np. cesarzy chińskich.
Pisma buddyjskie zostały skodyfikowane, co miało ogromny wpływ na szerzenie się tych nauk poza Indiami i stanowiło podstawę dla studiów filozofii buddyjskiej.
10
W XIX wieku tekstami buddyjskimi zajmowali się uczeni brytyjscy, francuscy, niemieccy i rosyjscy. Zdarzało się, że pod wpływem studiów nad tymi tekstami wielu Europejczyków porzucało swoją religię i przechodziło na buddyzm i w ten sposób powstały pierwsze wspólnoty buddyjskie w Europie.
Wraz z wypędzeniem lamów (duchowy nauczyciel w buddyzmie tybetańskim) z Tybetu przez Chińczyków, nauki buddyjskie przedostały się na Zachód. W zachodnim społeczeństwie w latach 60. nastąpiły zmiany w sposobie myślenia, postrzeganiu świata, rozpoczęły się poszukiwania sensu i treści życia. Buddyzm odpowiadał na wiele pytań zadawanych wówczas przez ludzi zachodniej kultury, co spowodowało, że tysiące ludzi w XX wieku zaczęło praktykować buddyzm i dołączać do buddyjskich wspólnot.
Obecnie największe duchowe otwarcie na nauki buddyjskie ma miejsce w zachodniej części świata - w Azji zainteresowanie buddyzmem zmniejsza się, zwłaszcza po zniszczeniu kultury Tybetu przez chińską inwazję w latach 50. i 60.
