Kultura i sztuka

Ciekawostki o judaizmie

Znaleźliśmy 24 ciekawostki na temat judaizmu

Jedna z trzech głównych religii abrahamowych

Judaizm jest najstarszą religią monoteistyczną na świecie - jego początki sięgają 2000 lat przed naszą erą. Opiera się on na wierze w jedynego Boga, stanowi zespół wierzeń, wartości etycznych i postaw, wynikających z obyczajów i tradycji narodu żydowskiego. Żydzi uważają judaizm za wyraz przymierza, które Bóg zawarł z nimi jako narodem przez siebie wybranym na świadka. W religii tej swoje korzenie ma chrześcijaństwo i islam.
Judaizm
1
Judaizm jest religią monoteistyczną, której podstawą jest wiara w jedynego Boga, stwórcy świata i jego opiekuna.
Bóg ten zawarł wieczne przymierze z ludem Izraela, któremu obiecał ochronę i pomoc w zamian za przestrzeganie ustanowionych przez niego praw.
2
Jest pierwszą religią abrahamową.
Religie abrahamowe (abrahamiczne) są religiami, których korzeniami są starożytne przekazy żydowskiej świętej księgi Tory o Abrahamie - patriarsze biblijnym.
Dowiedz się więcej ...
3
Judaizm jest religią narodową (etniczną) Żydów.

Religia etniczna jest systemem wierzeń wyznawanych przez konkretną grupę etniczną, wykształconych w jej obrębie i ściśle związanych z jej tradycją , kulturą i specyfiką zamieszkiwanego terenu.

Judaizm wykształcił się z judaizmu biblijnego (jahwizmu), który kształtował się od II wieku p.n.e. do roku 70 n.e., w którym została zburzona świątynia jerozolimska. Przeszedł wówczas głęboką reorientację, po której stanowi teraz religię narodową Żydów.

4
Wywodzi się on z wierzeń Hebrajczyków, którzy prawdopodobnie wchodzili w skład koczowniczych plemion Habiru przybyłych do Syropalestyny (zbiorcza nazwa ziem wchodzących w skład dzisiejszego Izraela, Palestyny, Jordanii, Syrii i Libanu) zza Eufratu.
Hebrajczycy, uznając Abrahama za swego przodka, przechowywali tradycję o jego wędrówce z mezopotamskiego Uhr do Kanaanu i przymierzu zawartym przez niego z Bogiem, który obiecał mu liczne potomstwo i władanie krajem Kanaanu. Symbolem tego przymierza stało się obrzezanie.
5
Przechowywanie tradycji dotyczyło także potomków Abrahama.
Syna Izaaka, wnuka Jakuba (zwanego też Izraelem) i  dwunastu prawnuków (Rubena, Symeona, Lewiego, Judy, Issachara, Zabulona, Gada, Dana, Naftalego, Asera, Józefa i Beniamina), od których miało pochodzić 12 plemion izraelskich.
6
Tradycja Hebrajczyków mówi również o niewoli potomków Izraela w Egipcie, o nowym przymierzu Jahwe z Mojżeszem, o plagach, które Bóg zesłał na Egipt i o ucieczce z Egiptu dzięki wsparciu Boga.
Przekaz mówi też o wędrówce przez pustynię, ustanowieniu kapłaństwa (spośród synów Lewiego - lewitów), oraz o zdobywaniu Ziemi Obiecanej pod wodzą Jozuego. Mówi także o utworzeniu zjednoczonej monarchii izraelskiej.
7
Zjednoczone królestwo Izraela powstało około 1030 p.n.e., a jego pierwszym królem został Saul.
Za panowania drugiego króla, Dawida, Izraelici zdobyli Jerozolimę, ustanawiając ją swą państwową i religijną stolicą.
Dowiedz się więcej ...
8
Historycznie judaizm dzieli się na judaizm biblijny i judaizm rabiniczny (talmudyczny).
Judaizm biblijny rozwinął się od około X w. p.n.e., gdy Salomon wzniósł Świątynię Jerozolimską, a w niej umieszczono Arkę Przymierza. Ważną rolę w utrwalaniu judaizmu odegrali prorocy nawołujący Izraelitów do dochowania wierności przymierzu zawartemu z Bogiem. Dzięki prorokom i strzegącym tradycji kapłanom, zniszczenie Świątyni przez Babilończyków i niewola babilońska nie spowodowały upadku judaizmu, ale jego przekształcenie się w religię, praktykowaną niezależnie od terytorium, na którym żyli jej wyznawcy.
9
Po wyzwoleniu się z niewoli została zbudowana Druga Świątynia, a judaizm, jako religia oparta na Prawie, stał się podstawą życia kraju.
Jego wyznawcy wypełniali religijne obowiązki, jak np. obrzezanie, odpoczynek siódmego dnia tygodnia, czyli szabat, przestrzeganie rygorów pokarmowych i czystości rytualnej. Istniała w nich także nadzieja na odtworzenie królestwa Izraela.
10
W okresie od IV do II w. p.n.e. w judaizmie współistniało kilka ugrupowań różniących się m.in stosunkiem do dominacji politycznej Rzymu, do autorytetu i do praw przekazywanych przez tradycję ustną.
Ugrupowania te to: Machabeusze, a później m.in. saduceusze, faryzeusze, esseńczycy, zeloci. Dokonała się również ostateczna kodyfikacja dwóch pierwszych części Biblii hebrajskiej - Tory oraz ksiąg historycznych i prorockich (Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela i in). Oprócz Tory pisanej istniała też jej interpretacja i rozwinięcie zwane Torą ustną - według tradycji judaizmu obie Tory stanowią jedność i wywodzą się od Mojżesza. Kodyfikacja tradycji ustnej nastąpiła przez spisanie Miszny (najstarsza część Talmudu).
11
Zburzenie przez Rzymian w 70 roku Drugiej Świątyni zapoczątkowało okres judaizmu rabinicznego, którego istotnymi cechami są dyscyplina i rytuał w życiu codziennym, synagoga jako ośrodek kultu, modlitwy w miejsce ofiar.
Zburzenie Świątyni spowodowało rozproszenie Żydów (diaspora żydowska - galut). Rabini (pojawili się w miejsce kapłanów, dawnych "uczonych w Piśmie"), znawcy i nauczyciele Tory ustalili kanon Biblii hebrajskiej i zasady funkcjonowania judaizmu bez Świątyni.
12
Judaizm rabiniczny, zwany również talmudycznym nazwę swoja przyjął od Talmudu, czyli zbioru nauk rabinów, zarówno w formie komentarza do Miszny, jak i komentarza do Biblii, spisanego w V-VII w.
Judaizm w formie talmudycznej został przyjęty za obowiązujący właściwie przez wszystkich Żydów (Talmudu nie uznali Karaimi). Judaizm rabiniczny stał się podstawą wszystkich późniejszych kierunków w judaizmie.
13
W średniowieczu judaizm rozwijała się w dwóch głównych nurtach: sefardyjskim i aszkenazyjskim.
  • Nurt sefardyjski rozwijał się w środowiskach żydowskich basenu Morza Śródziemnego, które podlegały wpływom cywilizacji arabsko- muzułmańskiej, z centrum w muzułmańskiej Hiszpanii.
  • Nurt aszkenazyjski rozwijał się w środowiskach żydowskich podlegających wpływom cywilizacji łacińsko-chrześcijańskiej, które istniały głównie na terenie Francji i Niemiec, a od XVI w. przesunęły się głównie na tereny Polski, gdzie powstały największe skupiska Żydów.
14
Dzieje judaizmu wiążą się zarówno z próbami jego racjonalistycznego wyjaśnienia, a jednocześnie mistycznymi spekulacjami dotyczącymi Tajemnic Stworzenia.
Racjonalistyczne podejście do zagadnienia reprezentuje "Podręcznik błądzących" Mojżesza ben Majmona - synteza myśli żydowskiej i filozofii Arystotelesa. Podstawowym dziełem mistycznym judaizmu jest Sefer Jecira - starożytny żydowski traktat dotyczący stworzenia świata, stanowiący inspirację dla mistyków żydowskich.
15
Najbardziej znaną szkołą mistycyzmu żydowskiego stała się Kabała (duchowa mistyczno-filozoficzna szkoła judaizmu), ze swoją księgą Zohar (mistyczny komentarz do Tory, Pieśni nad Pieśniami i Księgi Rut) - dzieło powstałe w XIII w. w Hiszpanii.
Wśród mistyków żydowskich należy wymienić Izaaka Lurię żyjącego w XVI w., oraz twórcę chasydyzmu Baal Szem Towa w wieku XVIII. Nadzieje mesjańskie znalazły odzwierciedlenie w ruchach sabataistów i frankistów, pochodzących od nazwisk "mesjaszy" Sabbataja Cwi oraz Jakuba Franka ( o nim Olga Tokarczuk napisała "Księgi Jakubowe"). "Mesjasze" ci dokonali jednak konwersji religijnej, pierwszy na islam, drugi na chrześcijaństwo.
16
Judaizm jest religią tylko jednego narodu -Żydów, ale w przeszłości istniały nieżydowskie narody i grupy etniczne, które wyznawały tę wiarę.
Byli to mieszkańcy różnych podbitych, bądź przesiedlonych przez Asyrię (starożytne państwo semickie) krajów Bliskiego Wschodu, m.in. Babilonii. Nieżydowscy osiedleńcy przyjmowali judaizm, a po przemieszaniu się z pozostałymi na tych terenach Żydami dali początek nowej grupie etnicznej - Samarytanom.
17
Wśród judaistycznych narodów posiadających własne państwo byli tureckojęzyczni Chazarowie wyznający judaizm rabiniczny.
Spośród innych nieżydowskich narodów wyznających judaizm można wymienić Arabów, którzy aż do wystąpienia Mahometa wyznawali rodzime kulty, chrześcijaństwo, a także judaizm. Wyznawczynią judaizmu była pierwotnie pierwsza żona Mahometa - Chadidża. Judaizm rozpowszechniony był także w Etiopii. Inną grupą wyznawców judaizmu jest część zamieszkujących Kaukaz irańskojęzycznych Tatów, określanych mianem Żydów górskich.
18
Istnieje kilka współczesnych odmian judaizmu.
Należą do nich:
  • Chasydyzm - dziś najsilniej występuje w Stanach Zjednoczonych i Izraelu. Według Chasydów najważniejsze w religii jest wypełnianie rytuałów, pobożność oraz radość służenia Bogu. Ich charyzmatycznym przywódcą jest cadyk.
  • Judaizm ultraortodoksyjny (haredim) - nastawiony negatywnie do wszystkich zmian i postępu kulturalnego, a jego członkowie wyznają zasadę "Wszystko co nowe jest przez Torę zakazane"
  • Ortodoksja nowoczesna (neoortodoksja) - ten rodzaj judaizmu zmierza do pogodzenia judaizmu ortodoksyjnego ze współczesną kulturą, nauką i społeczeństwem
  • Judaizm reformowany (postępowy) - uznaje tradycję za historyczną i podlegającą reformom. Odrzuca mesjanizm narodu żydowskiego, a jego wyznawcy uznają jedynie żydowskie wyznanie za narodowość. Najliczniejsze grupy judaizmu reformowanego występują na terenie USA i Wielkiej Brytanii, najmniej licznie występuje w Izraelu.
  • Judaizm konserwatywny - łączy w sobie pośrednio elementy judaizmu ortodoksyjnego i reformowanego, opowiadając się za utrzymaniem języka hebrajskiego w liturgii, przestrzeganiem szabatu oraz koszernego menu.
  • Falasza - reprezentują ten odłam potomkowie zjudaizowanych osadników pochodzenia etiopskiego. Wyznają zasady judaizmu bez języka hebrajskiego w liturgii (stosują etiopski język gyyz)
  • Judaizm karaimski - odrzuca Talmud, a Mojżesz uznawany jest za największego proroka
  • Judaizm mesjanistyczny (judeochrześcijaństwo) - łączy stosowanie prawa żydowskiego z chrześcijańskim
  • Judaizm liberalny - odmiana judaizmu reformowanego
  • Judaizm humanistyczny - teistyczna forma judaizmu
19
Prawo żydowskie - halacha - ("droga, zachowanie") stanowi autentyczną i autorytatywną wykładnię Prawa Mojżeszowego (Tory), ukazując jak stosować Prawo do konkretnych sytuacji życiowych.
Prawo żydowskie reguluje życie wyznawców tej religii w sposób bardzo szczegółowy. Jego podstawą jest Tora, zinterpretowana w części halachicznej Talmudu. Halacha dotyczy przepisów kultowo-liturgicznych, pokarmowych (koszerność) i różnych aspektów życia codziennego, obowiązujących Żydów ortodoksyjnych. Tradycyjnie mówi się o 613 przykazaniach (micwot), na które składa się 248 nakazów i 365 zakazów.
20
Istnieje kilka najważniejszych żydowskich świąt obchodzonych w określonych momentach cyklu rocznego, stanowiących podstawę rytuału i określających znaczenie dni świątecznych.
Należą do nich
  • Rosz ha-Szana - Nowy Rok
  • Jom Kipur - Dzień Pojednania
  • Sukkot - Święto Szałasów
  • Chanuka - Święto Odnowienia
  • Purim - Święto Losów
  • Pesach - Święto Wiosny lub Przaśników, Macy, Wolności
  • Szawuot - Pięćdziesiątnica - Święto Pierwszych Owoców
21
Jedną z najważniejszych modlitw w judaizmie jest Kadisz.
Jest ona składnikiem wszelkich żydowskich modłów zbiorowych. Jest formułą liturgiczną w języku aramejskim, wysławiającą Imię Boże, wyrażającą poddanie się jego woli oraz wzywającą do rychłego nadejścia królestwa Bożego. Kadisz często mylnie nazywany jest modlitwą za zmarłych.
22
Podstawowym symbolem religii judaistycznej jest Gwiazda Dawida (Magen David), zwana także Tarczą Dawida.
Jest to sześciopromienna gwiazda (heksagram) złożona z dwóch nachodzących na siebie trójkątów równoramiennych (najczęściej równobocznych) obróconych względem siebie. Wierzchołki Gwiazdy Dawida w przypadku trójkątów równobocznych leżą na okręgu w punktach odpowiadających parzystym godzinom na tarczy zegara. W żydowskich naukach ezoterycznych znana jest pod tradycyjną nazwą pieczęci Salomona.
23
Drugim symbolem judaizmu jest menora - siedmioramienny świecznik.
Jest to jeden z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych symboli używanych w żydowskiej sztuce kultowej. Jest traktowana jako symbol judaizmu, a jej wizerunek został wykorzystany w herbie państwa Izrael. W tradycji judaistycznej menora była świętym, złotym, siedmioramiennym świecznikiem ustawionym w Pierwszym Przybytku (Przybytek Mojżeszowy, przenośna świątynia starożytnych Izraelitów), a także używanym później w Świątyni Jerozolimskiej.
24
Charakterystycznym, rozpoznawalnym symbolem wiary żydowskiej jest jarmułka - popularne nakrycie głowy.
Noszenie jarmułki nie jest wymogiem Prawa (Tory), nie wywodzi się z Biblii, ani z Talmudu, jest zwyczajem, którego początków należy doszukiwać się w kulturze Bliskiego Wschodu, gdzie nakryta głowa jest oznaką szacunku. Noszenie jarmułki wymagane jest bezwzględnie podczas modlitwy i studiowania Tory.
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

17 ciekawostek o prawosławiu
17 ciekawostek o prawosławiu
Chrześcijaństwo powszechne
Prawosławie jest jednym z głównych odłamów chrześcijaństwa, opierającym swoją doktrynę na Piśmie Świętym i Tradycji Kościoła Wschodniego. Jest chrześc ...
53 ciekawostki o islamie
53 ciekawostki o islamie
Mahometanizm
Choć islam obecnie jest drugą po chrześcijaństwie największą pod względem liczby wyznawców religią monoteistyczną, wiele wskazuje na to, że w przyszło ...
28 ciekawostek o buddyzmie
28 ciekawostek o buddyzmie
Nauka Przebudzonego
Buddyzm jest systemem filozoficznym i religijnym, który powstał w Indiach około 500 roku p.n.e. Jego twórcą był Siddhartha Gautama z rodu Śakjów, zna ...
34 ciekawostki o Betlejem
34 ciekawostki o Betlejem
Miasto, w którym urodził się Jezus Chrystus
Betlejem to biblijne miejsce narodzin Jezusa Chrystusa, a zlokalizowana w nim Bazylika Narodzenia Pańskiego jest chrześcijańskim miejscem kultu na ter ...
19 ciekawostek o Masadzie
19 ciekawostek o Masadzie
Izraelskie Termopile
Starożytna twierdza położona nad Morzem Martwym była miejscem krwawych walk pomiędzy żydowskimi powstańcami a Rzymianami. Postawa zelotów podczas obro ...
27 ciekawostek o Jerozolimie
27 ciekawostek o Jerozolimie
Święte miasto judaizmu, chrześcijaństwa i islamu
Nazywana Złotym Miastem, Miastem Świętym, Miastem Dawida, Miastem Pokoju ale niestety także miastem konfliktów. Jerozolima to najważniejszy dla Żydów ...
14 ciekawostek o Morzu Martwym
14 ciekawostek o Morzu Martwym
Najgłębsza na świecie depresja.
W najniższym miejscu na ziemi można się unosić na powierzchni słonej wody i wylegiwać w leczniczym błocie. W chrześcijańskich pielgrzymach, którzy prz ...
20 ciekawostek o Negewie
20 ciekawostek o Negewie
Pustynia skalista w Izraelu
Pustynia Negew w Izraelu to wielka pustynna wyżyna, zajmująca znaczny obszar południowej części kraju. Jest to pustynna kraina, choć nietypowa, bo kam ...

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy