20 ciekawostek o Amazonce
W 1500 roku europejscy odkrywcy natknęli się na jeden z najbardziej niezwykłych cudów na naszej planecie: Amazonkę. Ten majestatyczny wodny ekosystem ...
Zajmuje większość wschodniej części kontynentu południowoamerykańskiego i jego centrum geograficzne, a także różne wyspy na Oceanie Atlantyckim.
Posiada archipelag Fernando de Noronha, oraz kilka małych wysp i atoli na Atlantyku - Abrolhos, Atol das Rocas, Penedos de Sao Pedro e Sao Paulo, Trindade i Martim Vaz.
Wody oceanu oblewają terytorium kraju od północnego wschodu i południowego wschodu. Północna część wybrzeża jest rozczłonkowana, występują tam estuaria rzek. Znajduje się tam ujście Amazonki oraz największa wyspa rzeczna tego ujścia - Marajo - jest to jednocześnie największa wyspa otoczona przez słodką wodę.
W północnej części wybrzeża, w wielu miejscach, występują rafy koralowe.
Duża część terenu leży na wysokości od 2000 m do 800 m. Główny obszar wyżynny zajmuje większą część południa kraju. Północno-zachodnie części płaskowyżu składają się z szerokiego, pofałdowanego terenu z niskimi zaokrąglonymi wzgórzami.
W południowo-wschodniej części kraju występują pasma górskie osiągające wysokość do 1200 m. Pasma te obejmują góry Mantiqueira, Espinhaco i Serra do Mar.
Najwyższym szczytem Brazylii jest Pico da Neblina o wysokości 2995,3 m n.p.m., w Serra da Neblina, części Wyżyny Gujany.
Są to wodospady rzeki Iguazu na granicy argentyńskiej prowincji Misiones i brazylijskiego stanu Parana. Na obszarze Brazylii znajduje się jedynie 20% obszaru wodospadu, 80% leży na terytorium Argentyny.
Wodospad ma charakter schodowy, jego szerokość wynosi około 2 km i składa się z 275 odrębnych progów skalnych. Największa kaskada zwana Diabelską Gardzielą znajduje się na granicy argentyńsko-brazylijskiej. Woda w tym miejscu spada z 82 m - jest to wysokość większa niż wodospad Niagara (50 m).
Posiada najbardziej znane gatunki roślin (55 000), ryb słodkowodnych (3 000) i ssaków (ponad 689). Zajmuje trzecie miejsce na liście krajów z największą liczbą gatunków ptaków (1832) i drugie z największą liczbą gatunków gadów (744).
Brazylia jest drugim po Indonezji krajem z najbardziej endemicznymi gatunkami.
Naukowcy szacują, że całkowita liczba gatunków roślin i zwierząt w Brazylii może zbliżyć się do czterech milionów, głównie bezkręgowców. Brazylia ma największą liczbę zarówno kręgowców lądowych, jak i bezkręgowców ze wszystkich krajów na świecie. Posiada wiele tysięcy gatunków, z których wiele (jeśli nie większość) jest wciąż nieodkrytych.
Większe ssaki tam występujące to mięsożerne: pumy, jaguary, oceloty, rzadkie psy krzaczaste (Bush dog) i lisy oraz roślinożerne: pekari, tapiry, mrówkojady, leniwce, oposy i pancerniki.
Północne lasy deszczowe obfitują w wiele gatunków małp Nowego Świata.
Rozległe wycinanie lasów narodowych, zwłaszcza Amazonii, zarówno oficjalne, jak i nieoficjalne, co roku niszczy obszary wielkości małego kraju, a także różnorodność gatunków roślin i zwierząt.
Ponad jedna piąta lasów deszczowych Amazonii w Brazylii została całkowicie zniszczona, a ponad 70 ssaków jest zagrożonych (wylesienie i kłusownictwo). W Lesie Atlantyckim wykarczowano prawie 93% lasu. Spośród 202 zagrożonych zwierząt w Brazylii, 171 znajduje się w Lesie Atlantyckim.
Jest także dziewiątą co do wielkości gospodarką na świecie i ósmą pod względem parytetu siły nabywczej. Charakteryzuje się wieloma bogatymi zasobami naturalnymi.
Jest znaczącym eksporterem m.in. soi, rudy żelaza (drugi największy światowy eksporter), celulozy, kukurydzy, wołowiny, mięsa drobiowego, śruty sojowej, cukru, kawy, tytoniu, bawełny, soku pomarańczowego, obuwia, samolotów, samochodów, części samochodowych, złota, etanolu, półwyrobów żelaznych.
Jest największym producentem różnych towarów rolnych, a także posiada duży sektor spółdzielczy, który dostarcza 50% żywności kraju. Największa na świecie spółdzielnia zdrowotna UNIMED znajduje się w Brazylii i odpowiada za 32% rynku ubezpieczeń zdrowotnych w tym kraju.
Tama Itaipu (zapora na rzece Parana, położona na granicy Brazylii i Paragwaju) jest największą na świecie elektrownią wodną pod względem wytwarzania energii.
Pierwszy samochód z silnikiem etanolowym został tam wyprodukowany w 1978 roku, a pierwszy silnik samolotowy zasilany etanolem w 2005 roku.
W 2020 roku Brazylia była drugim co do wielkości krajem na świecie pod względem produkcji energii z biomasy (produkcja energii z biopaliw stałych i odpadów odnawialnych).
Brazylijski Kościół katolicki jest największą narodową wspólnotą wiernych na świecie. Obecnie katolicy stanowią tam około 63% społeczeństwa, ale liczbę regularnie praktykujących szacuje się na 19-25%.
Ostatnio obserwowany jest odpływ wiernych do wspólnot pochodzących głównie z USA, takich jak Świadkowie Jehowy, mormoni (około 1 mln) adwentyści, czy różne kościoły o charakterze ewangelikalnym (np. zielonoświątkowcy).
Miejsce, w którym żeglarze zeszli na ląd nazywa się obecnie Porto Seguro (bezpieczny port) i znajduje się w stanie Bahia. Pierwszymi białymi, którzy zostali przymusowo osiedleni byli dwaj skazańcy pozostawieni tam przez Cabrala, aby się zasymilowali z tubylcami.
Pierwsi portugalscy osadnicy przybyli do Santa Cruz w 1501 roku. Byli wśród nich biedacy, ale też szlachta, której przydzielano ogromne połacie ziemi - wiele z tych olbrzymich posiadłości to obecne brazylijskie stany.
Brazylia była skolonizowana przez Portugalię przez 300 lat.
Wówczas państwo czerpało ogromne zyski z eksploatacji rdzenia drzewa Caesalpinia echinata i Caesalpinia brasiliensis, które zawierało czerwony barwnik o nazwie brazylina, wykorzystywany w tkactwie.
Potrzebną siłę roboczą pozyskiwano spośród schwytanej ludności tubylczej. Zakładano też plantacje trzciny cukrowej przywiezionej do Brazylii z Madery i Wysp Zielonego Przylądka. Indianie, którzy nie nadawali się do ciężkiej fizycznej pracy masowo ginęli, dlatego zaczęto sprowadzać do Brazylii czarnoskórych niewolników z Afryki.
Ważnym misjonarzem był Józef Anchieta, który swoją misję pełnił w Brazylii przez 44 lata. Został ogłoszony Apostołem Brazylii, w 1980 roku papież Jan Paweł II potwierdził tytuł i beatyfikował Anchiete, a w 2014 roku papież Franciszek włączył go w poczet świętych.
Od 1965 roku w Brazylii 9 czerwca (Dzień Anchiety) wspomina się jego dorobek ewangelizacyjny.
Portugalia oficjalnie uznała Brazylię 29 sierpnia 1825 roku. Monarchia zaś została obalona 15 listopada 1889 roku przez wojskowy zamach stanu i dzień ten jest teraz świętem narodowym - Dniem Republiki.
Na przełomie XIX i XX wieku do Brazylii przybyło ponad pięć milionów imigrantów z Europy i Azji.
Jest to trzecie (po Sao Paulo i Rio de Janeiro) najbardziej zaludnione miasto kraju. Brasilia została stolicą 21 kwietnia 1960 roku. Miasto zbudowane jest na planie nawiązującym do lecącego kondora lub samolotu.
Architektura Brasilii, charakteryzująca się futurystycznymi budynkami ze stali, szkła, marmuru i betonu, uznawana jest za przykład arcydzieła modernizmu XX wieku i została wpisana na międzynarodową listę dziedzictwa kultury UNESCO.
