19 ciekawostek o Marilyn Monroe
Amerykańska aktorka, która na lata zadomowiła się w świadomości widzów jako symbol seksu lat 50. i 60. minionego wieku. ...
Helena Modrzejewska była najwybitniejszą polską aktorką przełomu XIX i XX wieku. Odnosiła sukcesy nie tylko w teatrze polskim, ale też amerykańskim i londyńskim, jako specjalistka od ról szekspirowskich i tragicznych. Do dziś żadnemu polskiemu artyście nie udało się zrobić tak oszałamiającej światowej kariery jak jej.
Zaliczana była do najpiękniejszych kobiet epoki, a swoją czterdziestosześcioletnią karierę sceniczną oparła na strategii unikania skandali - swoją sławę zawdzięczała wyłącznie ciężkiej pracy i talentowi.
Modrzejewska grała w ponad trzystu różnych miastach na świecie, w ponad sześciu tysiącach przedstawień. Wcieliła się w ogromną liczbę postaci, grała zarówno po polsku, jak i po angielsku. Najwięcej grała na scenach warszawskich i nowojorskich.
Urodziła się w Krakowie 12 października 1840 roku jako Jadwiga Benda.
Pochodzenie aktorki nie jest do końca jasne. Jej matką była Józefa Benda, z domu Misel, wdowa po zamożnym krakowskim kupcu Szymonie Bendzie.
Helena uczyła się na pensji, a potem w szkole przyklasztornej u sióstr prezentek. Już jako młoda dziewczyna zaczytywała się w Schillerze i Szekspirze, który chyba do końca życia pozostał jej wielka miłością.
Jako piętnastolatka pracowała w kawiarni swojej matki, przyciągając swoja niezwykłą urodą rzesze klientów (będąc już gwiazdą niechętnie opowiadała o tym okresie swojego życia).
Pomysł na bycie w przyszłości aktorką podsunął jej Gustaw Zimajer.
Był to o piętnaście lat starszy od Heleny mężczyzna imającym się różnych zajęć, m.in. aktorstwa. Zimajer postanowił zrobić z Heleny, która była pod całkowitym jego wpływem, gwiazdę.
W akcie urodzenia chłopca nie figurują dane ojca. Modrzejewska wraz z Zimajerem i synem zamieszkała w Bochni, gdzie żyła bardzo skromnie. Zinmajer zorganizował wówczas grupę teatralną, w której Helena występowała już pod pseudonimem Modrzejewska.
Wkrótce jednak po debiucie na scenie okazało się, że ponownie jest w ciąży. Córkę Marię urodziła w 1862 roku, tuż po odegraniu pięcioaktowej tragedii - występowała cały czas, aż do rozwiązania.
Córka Modrzejewskiej zmarła w dzieciństwie.
Już po dziesięciu dniach od narodzin córki pojawiła się na scenie.
Prasa uznała ją za wielki talent, a jako kobieta o niezwykłej urodzie, przyciągała widzów. Wraz z grupą teatralną objeżdżała kolejne miasta, gdzie podziwiano jej aktorskie kreacje.
Celem Modrzejewskiej był wyjazd do Lwowa, w którym podpisała swój pierwszy kontrakt teatralny. Grywała wtedy w wodewilach, ale pociągały ja role dramatyczne. Ponieważ Zimajer przygotowywał ją do ról chłopców i paziów, zaczęła chodzić w męskich strojach - we Lwowie wcieliła się w rolę Skierki w Balladynie Juliusza Słowackiego.
Ponieważ jednak sprawy w teatrze lwowskim nie potoczyły się po jej myśli, znów zaczęła występować z trupą Zimajera, choć marzyła o scenie krakowskiej i warszawskiej.
Zimajer chciał zdobyć dla Modrzejewskiej kontrakt w teatrach wiedeńskich, ale ze względu na słabą znajomość niemieckiego, nie udało mu się to.
W 1865 roku aktorka opuściła Zimajera, zabrała syna i zaangażowała się w teatrze w Krakowie. Rok później zaczęła występować w Warszawie. Tam po ośmiu latach występów na scenie osiągnęła status gwiazdy.
W 1876 roku Modrzejewska wyjechała z grupą przyjaciół do Kalifornii.
Osiedlili się oni w Anaheim, gdzie prowadzili farmę. Interes jednak nie przyniósł spodziewanych rezultatów i grupa się rozstała. Wśród przyjaciół Modrzejewskiej był tam Henryk Sienkiewicz, który w czasie pobytu na farmie napisał "Szkice węglem".
Modrzejewska z sukcesem zadebiutowała w Stanach Zjednoczonych na deskach California Theatre.
Zadebiutowała w 1877 roku w California Theatre w San Francisco w angielskiej wersji Adrienne Lecouvreur Ernesta Legouve. Zobaczył ją tam agent teatralny Harry J. Sargent, który podpisał z nią kontrakt na trasę po wschodnim wybrzeżu, gdzie zadebiutowała w Nowym Jorku. Następne trzy lata spędziła za granicą, głównie w Londynie (chciała też trochę udoskonalić znajomość języka angielskiego przed powrotem na scenę w Stanach).
Będąc za granicą przyjęła pseudonim Helena Modjeska, który był łatwiejszy do wymówienia przez Amerykanów. Mimo akcentu i niedoskonałej znajomości języka angielskiego odniosła w Ameryce wielki sukces.
W 1883 roku przyjęła obywatelstwo amerykańskie.
Już jako amerykańska obywatelka wyprodukowała w Louisville w stanie Kentucky "Dom lalki" Henrika Ibsena, pierwszą sztukę Ibsena wystawioną w Stanach Zjednoczonych.
W latach 80.i 90. XIX wieku Helena Modrzejewska miała reputację czołowej interpretatorki Szekspira na amerykańskiej scenie. W swojej karierze zagrała dziewięć bohaterek szekspirowskich.
W 1893 została poproszona o wygłoszenie odczytu na kongresie kobiet w Chicago.
Podczas World’s Fair Auxiliary Congress w nienajlepszym świetle przedstawiła sytuację kobiet pod zaborami rosyjskim i pruskim.
W 1868 roku Modrzejewska poślubiła polskiego szlachcica Karola Bozentę Chłapowskiego herbu Dryja.
Był on polskim szlachcicem, dziennikarzem, uczestnikiem powstania styczniowego. Modrzejewską poznał w 1866 roku w Poznaniu, gdy przebywała tam na gościnnych występach. Dwa lata później para wzięła ślub w kościele św. Anny w Krakowie.
Razem wyjechali do Stanów Zjednoczonych, do Kalifornii, gdzie wraz z grupą przyjaciół prowadzili farmę. Mąż towarzyszył Modrzejewskiej także podczas jej występów, pełniąc funkcję impresaria.
Był również członkiem Komitetu Centralnego Dobroczynności, utworzonego przez Związek Narodowy Polski w Ameryce, oraz nadzorował pracę nad biografią żony, tworzoną przez Mabel Collins.
W Stanach Zjednoczonych przyjął pseudonim "Count Bozenta" - Bozenta było łatwiejsze do wypowiedzenia przez Amerykanów niż Chłapowski.
Podczas kolejnego pobytu w Krakowie poznała Stanisława Wyspiańskiego, który narysował jej projekt sukni - kostiumu Laodamii w „Protesilasie i Laodamii”.
W latach 80. XIX wieku władze Krakowa ofiarowały aktorce drewnianą willę z ogrodem. Urządzenie domu Modrzejewska zleciła swojemu przyjacielowi Stanisławowi Witkiewiczowi (ojcu Witkacego, którego Modrzejewska była matką chrzestną), który nadał willi cechy stylu zakopiańskiego. Dom ten stoi obecnie przy ulicy Mazowieckiej. Modrzejewska zatrzymywała się w nim podczas pobytów w Krakowie.
Wyzdrowiała i wkrótce powróciła na scenę, na której występowała jeszcze przez kilka lat. W 1905 roku odbył się jej jubileuszowy występ w Nowym Jorku, po którym występowała jeszcze przez dwa lata, by w 1907 roku zakończyć swoją karierę aktorską.
Później pojawiała się tylko sporadycznie, wspierając cele charytatywne.
Powodem śmierci było kłębuszkowe zapalenie nerek (dawniej choroba Brighta). Jej pogrzeb odbył się w Los Angeles, po czym szczątki artystki przeniesiono na cmentarz Rakowicki w Krakowie.
Uroczystości pogrzebowe w Krakowie przerodziły się w manifestację patriotyczną, a mowę pogrzebową wygłosił Henryk Sienkiewicz.
Rudolf urodził się w Krakowie, ze związku Modrzejewskiej z Zimajerem. Kiedy Rudolf miał sześć lat, ojciec, który wcześniej rozstał się z matką chłopca, porwał go i przez trzy lata trzymał w ukryciu.
W wieku piętnastu lat Rudolf wraz z matką wyemigrował do USA. Jako młody chłopak chciał zostać pianistą - lekcje gry na fortepianie dawał mu Ignacy Paderewski.
Obywatelstwo amerykańskie otrzymał podczas studiów w paryskiej École nationale des ponts et chaussées (Państwowa Szkoła Dróg i Mostów). Po ukończeniu studiów w Paryżu powrócił do Stanów Zjednoczonych i podjął pracę inżyniera. Przyjął łatwiejsze do wypowiedzenia za granicą nazwisko Ralph Modjeski.
Stał się światowej sławy inżynierem, budowniczym linii kolejowych i mostów, pionierem w budownictwie mostów wiszących. Zbudował prawie 40 mostów na największych rzekach Ameryki Północnej. Jego uczniem był m.in. twórca słynnego mostu Golden Gate w San Francisco - Joseph B. Strauss.
Dom ten znajduje się w Kalifornii pod adresem 29042 Modjeska Canyon Road. Zlokalizowany jest w wiecznie zielonym dębowym gaju nad brzegiem Santiago Creek w Modjeska Canyon u podnóża gór Santa Ana, około 11 mil na wschód od jeziora Forest.
Modrzejewska nazwała go "Arden", ponieważ przypominał jej Forest of Arden - las w sztuce Szekspira "Jak wam się podoba". Helena potrzebowała takiego miejsca, aby móc odpocząć od zgiełku, gdy nie występowała na scenie. Tam też przyjmowała swoich przyjaciół i znajomych, m.in. bywał tam Henryk Sienkiewicz.
Do zaprojektowania dużego wiktoriańskiego domu zatrudniła jednego z czołowych amerykańskich architektów, Stanforda White'a. Wraz z mężem zaprojektowała też ogrody z drzewami oliwnymi, palmami, cisami angielskimi, białym bzem i koroną cierniową (głożyna cierń Ziziphus spina-christi). Hodowali też bydło i konie.
Helena Modrzejewska i jej mąż spędzili w Ardenie 18 lat. Obecnie znajduje się tam Muzeum aktorki i siedziba Fundacji Heleny Modrzejewskiej. Modjeska House został uznany za historyczny punkt orientacyjny Kalifornii w 1935 roku.