Ludzie

Ciekawostki o Stefanie Żeromskim

Znaleźliśmy 26 ciekawostek na temat Stefana Żeromskiego

Jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy

Stefan Żeromski był prozaikiem, publicystą, dramaturgiem, jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy w historii. Odegrał znaczącą rolę w życiu literackim i społecznym początków XX wieku. W jego twórczości widoczne jest zaangażowanie w problematykę społeczną, a także preferowanie wartości, które są uniwersalne i ciągle aktualne.

Stefan Żeromski
1
Stefan Żeromski urodził się w 1864 roku w Strawczynie, wsi w województwie świętokrzyskim.
Jego ojciec, Wincenty Żeromski herbu Jelita, pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej i zajmował się dzierżawą folwarków w Kieleckiem. Wspierał Polaków walczących w powstaniu styczniowym w 1863 roku (w czasie powstania, w bitwie pod Czarncą zginął Gustaw Saski, brat cioteczny Stefana). Stefan dzieciństwo spędził w jednym z nich, w Ciekotach w Górach Świętokrzyskich.
2
Rodzice Żeromskiego wcześnie zmarli, a on młode lata przeżywał w biedzie.
W młodości nabawił się gruźlicy, z którą zmagał się przez całe życie.
3
Edukację rozpoczął jako dziewięciolatek w szkole podstawowej w Psarach, do której uczęszczał przez rok.
Następnie uczył się w Męskim Gimnazjum Rządowym w Kielcach. Utrzymywał się z udzielania korepetycji. W gimnazjum spotkał wybitnego nauczyciela, Antoniego Gustawa Bema (historyka literatury, publicystę i krytyka, zwolennika pozytywizmu, świetnego pedagoga), który wpłynął na jego dalsze życie. Żeromski wspominał o nim w Dziennikach i uwiecznił w "Syzyfowych pracach" jako profesora Sztettera.
4
Z okresu gimnazjalnego pochodzą pierwsze próby literackie Żeromskiego.
Pisał wiersze, dramaty i przekłady z literatury rosyjskiej. Zadebiutował w 1882 roku w "Tygodniku Miód i Powieści" przekładem wierszy Lermontowa i w "Przyjacielu Dzieci" wierszem "Piosenka rolnika".
5
Kłopoty finansowe i rozwijająca się gruźlica spowodowały, że gimnazjum ukończył bez matury.
Wyjechał do Warszawy i rozpoczął tam naukę w Instytucie Weterynarii, w uczelni, która nie wymagała posiadania matury. Tam też zetknął się z ruchem socjalistycznym. Działał m.in. w tajnej akcji oświatowej wśród rzemieślników i robotników i w studenckim kółku Kielczan.
6
Ze względów finansowych porzucił szkołę weterynaryjną po dwóch latach i zaczął zarabiać na życie jako guwerner szlacheckich dzieci, m.in. w Łysowie.
W 1890 roku objął posadę w Nałęczowie, uzdrowisku do którego przyjeżdżali znani pisarze i dziennikarze. Nałęczów stał się pierwowzorem Cisów, które później opisał w "Ludziach bezdomnych".
7
W tym okresie publikował swoje utwory na łamach "Tygodnika Powszechnego", "Głosu" i "Nowej Reformy".
Opublikował tam korespondencję zatytułowaną "Spod Stopnic", podpisując ją pseudonimem Iksmoreż. Swoje utwory publikował również pod innymi pseudonimami: Józef Katerla (tak brzmiało panieńskie nazwisko matki), Maurycy Zych, Stefan Omżerski.
8
Pracując w Nałęczowie, dzięki Bolesławowi Prusowi, poznał swoją przyszłą żonę Oktawię z Radziwiłłowiczów Radkiewiczową.
Z Oktawią ożenił się jesienią 1892 roku. Wcześniej na krótko wyjechał do Zurychu, Wiednia, Pragi i Krakowa.
9
Dzięki staraniom żony i jej rodziny otworzyła się przed Żeromskim perspektywa osiedlenia się w Szwajcarii, w Rapperswilu.
Znajdowało się tam Muzeum Narodowe Polskie założone przez Władysława Platera, w którym pisarz objął posadę zastępcy bibliotekarza. Pracował nad skatalogowaniem dzieł dotyczących Adama Mickiewicza i Tadeusza Kościuszki.
10
W Rapperswilu Żeromski nawiązał nowe znajomości z pisarzami i działaczami politycznymi i społecznymi.
Byli to m.in: Gabriel Narutowicz, Julian Marchlewski, Edward Abramowicz.
11
W Rapperswilu Żeromski zaczął pisać "Syzyfowe prace", które wydał dopiero po powrocie do kraju w 1897 roku.
Wcześniej ukazały się zbiory jego opowiadań.
12
Ze Szwajcarii powrócił do Warszawy, gdzie otrzymał posadę pomocnika bibliotekarza w Bibliotece Ordynacji Zamoyskich.
W 1899 roku na świat przyszedł syn pisarza - Adam. W tym samym roku ukazali się "Ludzie bezdomni".
13
Na przełomie XIX i XX wieku Żeromski rozważał zamieszkanie w Kielcach, do których często jeździł i prowadzenie tam działalności kulturalnej.
Być może pod wpływem Żeromskiego, Leon Rygier (poeta młodopolski, prozaik, publicysta, pierwszy mąż Zofii Nałkowskiej) założył tygodnik postępowo-demokratyczny "Echa Kieleckie", w którym ukazywały się przedruki "Ech leśnych" i "Zemsta jest moją..."
14
Po opublikowaniu "Popiołów" i odniesionym sukcesie wydawniczym, Żeromski mógł porzucić pracę w Bibliotece Ordynacji Zamoyskich i przenieść się z rodziną do Zakopanego.
Oddał się całkowicie pracy pisarskiej i działalności społecznej. Od wybuchu rewolucji 1905 roku w Królestwie Polskim działał w organizacjach demokratycznych i socjalistycznych, zbliżył się do PPS-u. Ruchowi rewolucyjnemu poświęcił kilka swoich utworów: "Sen o szpadzie", "Nagi bruk", "Nokturn" i dramat "Róża".
15
Zamieszkał ponownie w Nałęczowie, gdzie zbudował Chatę - dom góralski według projektu Stanisława Witkiewicza.
W Chacie prowadzono ochronkę i tajną szkołę. Z jego inicjatywy, w Nałęczowie powstała robotnicza grupa teatralna pod kierunkiem rzeźbiarza i publicysty Józefa Gardeckiego. Grupa ta wystawiła III część Dziadów - zakazaną wówczas sztukę. Wśród widowni był Bolesław Prus. Żeromski zainicjował też założenie Uniwersytetu Ludowego, organizował kursy dokształcające dla uczniów szkoły rzemieślniczej.
16
Na trzy lata wyjechał z rodziną do Paryża, a po powrocie do kraju zamieszkał w Zakopanem.
W Zakopanem uczestniczył w zjeździe, na którym powołano Polski Skarb Wojskowy (organizacja niepodległościowa).
17
W 1913 roku Żeromski powtórnie się ożenił z poznaną w Paryżu malarką, Anną Zawadzką.
Para wyjechała do Florencji, gdzie na świat przyszła ich córka Monika.
18
Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się do Legionów Polskich, ale nigdy nie brał udziału w walce.
Powrócił do Zakopanego, gdzie z Janem Kasprowiczem i Medardem Kozłowskim stworzył Organizację Narodową. Działał w pracach Naczelnego Komitetu Zakopiańskiego, był prezydentem Rzeczypospolitej Zakopiańskiej.
19
W 1918 roku zmarł na gruźlicę dziewiętnastoletni syn Żeromskiego, Adam.
Ojciec zadedykował mu tekst publicystyczny o tematyce społeczno-politycznej "Początek świata pracy".
20
W pierwszych latach niepodległości Żeromski powrócił do Warszawy i kupił dom w Konstancinie - willę Świt.
W 1920 roku został prezesem Związku Zawodowych Literatów Polskich. Razem z Janem Kasprowiczem uczestniczył w akcji plebiscytowej na Warmii i Mazurach.
21
Żeromski czterokrotnie nominowany był do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1921, 1922, 1923, 1924), niestety nie otrzymał jej.
W 1924 roku nagrodę tę otrzymał Władysław Reymont.
22
W 1925 roku został założycielem i pierwszym prezesem polskiego oddziału PEN Clubu.
Za powieść "Wiatr od morza" otrzymał Państwową Nagrodę Literacką.
23
Żeromski przez rok, aż do swojej śmierci mieszkał na Zamku Królewskim w Warszawie.
Prezydent Stanisław Wojciechowski, jako wyraz szacunku dla zasług artysty, przydzielił mu trzypokojowe mieszkanie na drugim piętrze Zamku Królewskiego. Był to 120-metrowy apartament, w którym pisarz spędził z rodziną ostatni rok swojego życia. W apartamencie tym odbywały się spotkania kulturalne z udziałem wybitnych ludzi tamtych lat: Reymontem, Lorentowiczem, Limanowskim, Tuwimem czy Stryjewskim. Bezpośrednio pod mieszkaniem pisarza znajdowały się sale stanisławowskie. Nad królewskim pierwszym piętrem z salą tronową, balową i pokoikiem ambasadorów mieścił się pokój żony i córki.
24
W 1925 roku pisarz ciężko zachorował na serce.
Zmarł w swoim pokoju 20 listopada 1925 roku. Jego śmierć wywołała żałobę narodową, pogrzeb był wielką manifestacją. Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie. Pożegnalne utwory poświęcili mu m.in: Władysław Broniewski, Mieczysław Jastrun, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Antoni Słonimski, Julian Tuwim, Leopold Staff.
25
W 1928 roku otwarto w Nałęczowie, w Chacie, muzeum poświęcone Żeromskiemu. Powstał tam też pomnik pisarza, według projektu Stanisława Witkiewicza, dłuta Andrzeja Żurawskiego.
Został mu też przyznany tytuł członka honorowego Towarzystwa Dziennikarzy Polskich we Lwowie i Filister honoris causa polskiej korporacji akademickiej "Pomerania".
26
Utwory Żeromskiego przekładane były na kilkanaście języków, wiele trafiło na scenę.
Powstały też liczne filmy: Syzyfowe prace, Popioły, Wierna rzeka, Rok 1863, Dzieje grzechu, Przedwiośnie.
Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

24 ciekawostki o Janie Kochanowskim
24 ciekawostki o Janie Kochanowskim
Reformator polskiej literatury
Był jednym z najbardziej wybitnych polskich twórców, którego twórczość odcisnęła się w znacznym stopniu na twórczości literatury polskiej. Polszczyzna ...
21 ciekawostek o Aleksandrze Fredro
21 ciekawostek o Aleksandrze Fredro
Hrabia herbu Bończa
Aleksander Fredro uznawany jest za najwybitniejszego komediopisarza w historii literatury polskiej. Pisał komedie obyczajowe, głównie z życia szlacht ...
30 ciekawostek o Tove Jansson
30 ciekawostek o Tove Jansson
Nie tylko mama Muminków
Tove Jansson była fińską pisarką, malarką, ilustratorką i rysowniczką komiksów. Świat poznał ją przede wszystkim jako autorkę książek o Muminkach, cho ...
28 ciekawostek o Marii Konopnickiej
28 ciekawostek o Marii Konopnickiej
Kochliwa buntowniczka
Maria Konopnicka była wybitną pisarką okresu realizmu. Pisała wiersze, nowele, poematy, baśnie, które od zawsze stanowiły element kanonu lektur szkoln ...
47 ciekawostek o Stanisławie Wyspiańskim
47 ciekawostek o Stanisławie Wyspiańskim
Czwarty wieszcz
Stanisław Wyspiański nazywany czwartym wieszczem polskim był wielkim dramatopisarzem, poetą, świetnym portrecistą, twórcą witraży. Urodził się w Krako ...
37 ciekawostek o Agacie Christie
37 ciekawostek o Agacie Christie
Autorka najpoczytniejszych w historii kryminałów
Swoje młodzieńcze zainteresowanie matematyką, która była dla niej rozszyfrowywaniem zagadek, zamieniła na pisanie powieści, w których sama te zagadki ...
23 ciekawostki o Margaret Atwood
23 ciekawostki o Margaret Atwood
Ikona współczesnej kultury
Margaret Atwood jest jedną z najpoczytniejszych pisarek na świecie. Jej twórczość to ambitna, oryginalna literatura o kobietach, wiele z jej utworów m ...
31 ciekawostek o Bolesławie Prusie
31 ciekawostek o Bolesławie Prusie
Człowiek skomplikowany
Był pisarzem okresu pozytywizmu. Bardzo cenionym, uznanym za jednego z najwybitniejszych i najważniejszych pisarzy w historii literatury. Wrażliwy, sk ...

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy