Kultura i sztuka
Ciekawostki o Schodach Hiszpańskich
Jedne z najdłuższych i najszerszych schodów w Europie i jedne z najsłynniejszych w Rzymie
Schody Hiszpańskie w Rzymie należą do najchętniej odwiedzanych przez turystów obiektów zabytkowych tego miasta. Są jednymi z najdłuższych i najszerszych schodów w Europie, ustępują jedynie słynnym Schodom Potiomkinowskim, które są symbolem Odessy. Kiedyś oblegane przez siedzące na nich tłumy, dziś możemy je podziwiać spacerując od Placu Hiszpańskiego do kościoła Trinita dei Monti. Wiosną są dodatkowo atrakcyjne dzięki kolorowym azaliom prezentowanym tam przez władze miasta.
1
Scalinata Trinita dei Monti - zwane Schodami Hiszpańskimi są jednymi z najsłynniejszych w Rzymie. Swoją nazwę zawdzięczają pałacowi Mondaleschi, siedzibie ambasady Hiszpanii przy Stolicy Apostolskiej. Hiszpania miała wówczas duże znaczenie dla Rzymu oraz Watykanu, dlatego schody zyskały miano hiszpańskich.
2
Znajdują się one na Piazza di Spagna - Placu Hiszpańskim, ktory zyskał sobie sławę dzięki monumentalnym schodom i tworzy z nimi nierozłączną całość. Schody Hiszpańskie łączą Piazza di Spagna z XVI-wiecznym kościołem Trinita dei Monti.
3
Schody jako barokowo-rokokowa kompozycja powstały w latach 1723-1725. Ich projektantami byli Francesco de Sanctis i Alessandro Specchi. Trwały długie dyskusje na temat w jaki sposób zurbanizować strome zbocze po stronie Pincio (wzgórze należące do siedmiu głównych wzgórz Rzymu), aby połączyć je z kościołem Trinita dei Monti (kościół św. Trójcy). Wybrano rozwiązanie De Sanctis.
4
Schody wykonano na Rok Jubileuszowy w Roku Świętym 1725 (w tradycji chrześcijańskiej rok szczególnej łaski, przypominający pochodzenie człowieka od Boga). Powstały one na zlecenie kardynała Pierre Guerin de Tencin, ministra Francji przy Stolicy Apostolskiej, za pontyfikatu papieża Innocentego XIII, który wydał bullę ustanawiającą rok 1725 Rokiem Świętym. Bulla ta ogłoszona była w 1724 roku, już po jego śmierci, a uroczystości Jubileuszu obchodzone były podczas pontyfikatu Benedykta XIII.
5
Monumentalne schody znajdujące się na szczycie długiej drogi prowadzącej do Tybru zostały zaprojektowane w taki sposób, aby efekt sceniczny stopniowo narastał w miarę zbliżania się. Zgodnie z założeniami barokowej architektury chodziło o stworzenie długich, głębokich perspektyw, których zwieńczeniem było tło o charakterze monumentalnym.
6
Schody składają się z 135 stopni (niektórzy spieraja się, że jest ich 136, ale liczą oni jako pierwszy stopiń podest do odwadniania). Wykonane są z trawertynu wydobywanego nieopodal Tivoli. W ich górnej części znajdują się rozległe tarasy, z których można podziwiać okolicę. Na ich szczycie znajduje się kościół św. Trójcy, co zostało podkreślone symboliką zawartą w kształcie schodów. Jest to piramida trzech tarasów (nawiązanie do św. Trójcy) rozlewających się jak fala morska. Faliste linie miały podkreślać element ruchu jako symbol życia. Najniższa i najszersza część kompozycji miała symbolizować potęgę Ducha Świętego. Monumentalne schody ozdobione są licznymi tarasami ogrodowymi, które wiosną i latem dekorowane są kwiatami.
7
Co roku na Schodach Hiszpańskich pojawiają się przepiękne azalie. Rada Miasta organizuje coroczną wiosenną wystawę azalii, które są symbolem rzymskiej wiosny. Na schodach pozostają około miesiąca, aż do końca okresu kwitnienia, później przenoszone są do zaprzyjaźnionych szkółek. Na schodach organizowane są też pokazy mody, a w grudniu pojawia się tam szopka bożonarodzeniowa.
8
Na szczycie schodów mieści się XVI-wieczny kościół Trinita dei Mondi, należący do francuskiej Wspólnoty Emmanuel. Kościół powstał na rozkaz Ludwika XII, króla Francjii, będącego właścicielem gruntu (wcześniej znajdowała się tu rozległa winnica). Prace budowlane trwały prawie przez cały XVI wiek. Kościół wybudowano w stylu gotyckim z kamienia z Narbony (miejscowość we Francji). Konsekracji dokonał w 1585 roku papież Sykstus V. Aby połączyć wzgórze Pincio z bazyliką Santa Maria Maggiore nakzano zbudowanie drogi. Po wybudowaniu jej okazało się, że leży ona niżej niż kościół. Aby temu zapobiec, architekt zaprojektował i zbudował dwubieżne schody z dwoma tarasami, prowadzące do kościoła.
9
Przed kościołem znajduje się obelisk Sallustiano, prawie na pewno przywieziony do Rzymu przez Luciusza Domicjiusza Aureliana (cesarz rzymski, jeden z wybitniejszych władców drugiej połowy III wieku). Obelisk pierwotnie umieszczony był w "Ogrodach Salustiana". Wykonany jest z czerwonego granitu, posiada 13,91 m wysokości. Ustawiono go w taki sposób, aby poprawić niezupełnie osiowe położenie kościoła w stosunku do schodów.
10
W przeszłości sprzed kościoła prowadziły w dół, wzdłuż stoku wzgórza, dwie drogi, niedostępne dla karoc, strome i błotniste. Różnica poziomów wyraźnie oddzielała od siebie kościół i położone niżej miasto. Pojawiały się różne projekty połączenia kościoła z Placem Hiszpańskim, ale nie doczekały się realizacji. Dopiero, gdy w 1720 roku Francuzi, jako właściciele gruntów i papież Innocenty XIII, zatwierdzili projekt schodów De Sanctisa, przystąpiono do budowy Schodów Hiszpańskich. Budowa tych schodów (niedaleko ambasady Hiszpanii) miała na celu uczczenie pokoju między Francją a Hiszpanią.
11
Od Placu Hiszpańskiego odchodzi słynna via Margutta, będąca jednym z najbardziej magicznych zakątków Wiecznego Miasta, rozsławiona dzięki "Rzymskim wakacjom" Williama Wylera z udziałem Audrey Hepburn i Gregorego Pecka. Pierwotnie była to ulica skromnych rzemieślników, warsztatów, stajni, a obecnie mieści się tam wiele galerii sztuki i modnych restauracji. Choć znajduje się w centrum miasta, zachowuje swoją ogrodową atmosferę, pachnącą drzewami i winnicami, co czyni ją idealnym wyborem dla artystów, malarzy, rzeźbiarzy i antykwariuszy. Odbywa się tam tradycyjny festiwal sztuki "Stu malarzy z Via Margutta", sponsorowany przez burmistrza i prowincję Rzym i od wielu lat jest polem do odkrywania nowych artystów. Via Margutta staje się na ten czas galerią sztuki prezentującą ponad 1000 dzieł sztuki, w tym obrazy olejne, rysunki i akwarele. Wśród historycznych mieszkańców ulicy byli: Giulietta Masina, Federico Fellini, Renato Guttuso (malarz i polityk), Marina Punturieri (pisarka, aktorka, reżyserka, stylistka) i Amerigo Tot (węgierski rzeźbiarz i okazjonalny aktor).
12
Kolejną ulicą jest via del Babuino, łącząca Piazza del Popolo z Piazza di Spagna - siedziba wielu antykwariatów. Z inicjatywy papieża Piusa V wzniesiono wzdłuż ulicy nową fontannę ozdobioną posągiem przedstawiającym starożytne bóstwo związane ze źródłami i wodą. Posąg nie spodobał się mieszkańcom ulicy z powodu wielkiej brzydoty. Został porównany do małpy i otrzymał przydomek Babuino (pawian). Nazwa ta szybko przyjęła się dla całej ulicy, która nosiła nazwę Via Paolina. Mieszkał tam pod numerem 89 Franciszek Liszt.
13
U podnóża Schodów Hiszpańskich rozpoczyna się Via Condotti - nosi ona nazwę kanału lub kanałów, które doprowadzały wodę do Łaźni Agryppy. Dziś jest to ulica, na której znajdują się najwytworniejsze sklepy i słynna Caffe Greco - być może najsłynniejsza kawiarnia w Rzymie, powstała w 1760 roku (jest to najstarsza kawiarnia w Rzymie i druga najstarsza we Włoszech, po Caffe Florian w Wenecji). Przychodziły do niej znane osoby: Stendhal, Goethe, Byron, Liszt i Keats, aby napić się kawy. Przy Via dei Condotti 11, aż do swojej śmierci w 1937 roku, mieszkał wynalazca radia Guglielmo Marconi.
14
W pobliżu Schodów Hiszpańskich, które odwiedzane są przez ogromne rzesze turystów, otwarto McDonalda. W 1986 roku projektan mody Valentino złożył pozew o zamknięcie lokalu ze względu na "hałas i obrzydliwe zapachy" pod jego sześciopiętrowym palazzo w pobliżu Via Condotti. Ku konsternacji niektórych Rzymian, McDonald's pokonał przeszkody i funkcjonuje.
15
Pośrodku Placu Hiszpańskiego znajduje się barokowa fontanna - Fontana della Barcaccia. Ma formę na wpół zatopionej łodzi, przez burty której przelewa się woda. Fontanna została zamówiona przez papieża Urbana VIII i ukończona w 1627 roku przez Pietro Berniniego i jego syna Gianlorenzo Berniniego. Formę fontanny wybrano by przypomnieć powódź, która zalała Plac Hiszpański w 1598 roku. Istnieje legenda, według której samotna łódka miała w trakcie powodzi dotrzeć z Tybru aż do Placu Hiszpańskiego, gdzie po odejściu wód osiadła.
16
Na południowym krańcu Placu Hiszpańskiego znajduje się Palazzo di Propaganda Fide, siedziba Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów. Pałac został zaprojektowany przez Gian Lorenzo Berniniego, który stworzył fasadę główną, resztę budynku powierzono Francesco Borrominiemu, którego styl preferował papież Innocenty X. W budynku znajduje się kaplica Biblijnych Trzech Króli, zbudowana przez Borrominiego. Pałac jest eksterytorialną własnością Stolicy Apostolskiej.
17
W południowej części Placu Hiszpańskiego, na przeciwko ambasady hiszpańskiej wznosi się XIX-wieczna Kolumna Niepokalanego Poczęcia, która łączy czasy starożytne (kolumna koryncka) z nowożytnymi (statua Maryi na szczycie).
18
Obok północno-wschodniego krańca Placu Hiszpańskiego znajduje się kościół zakonu zmartwychwstańców - Zgromadzenie Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa. Było to polskie zgromadzenie, którego członkowie wywodzili się z otoczenia Adama Mickiewicza. W 1842 roku, w katakumbach bazyliki św. Sebastiana za Murami złożono pierwsze śluby zakonne. Zmartwychwstańcy, poza typowymi zasadami zakonnymi, mieli za zadanie prowadzenie działalności informacyjnej związanej ze sprawą polską. We wnętrzu budynku zachowało się kilka obrazów namalowanych przez polskich artystów, m.in. przez Henryka Siemiradzkiego. Tu spoczywają też doczesne szczątki założycieli zgromadzenia. Kościół rzadko udostępniany jest do zwiedzania.
19
W budynku usytuowanym po prawej stronie wejścia na Schody Hiszpańskie, od czsów króla Jana III Sobieskiego do III rozbioru Polski (1795) mieściła się polska ambasada.
20
W pobliżu kościoła Trinita dei Monti, u zbiegu dwóch ulic, stoi zabytkowy Pałac Zuccari wzniesiony w 1592 roku przez manierystycznego malarza Federico Zuccari. Fasada pałacu ozdobiona jest najciekawszym w całym mieście portalem i oknami w kształcie wielkich paszczy - w dawnym Rzymie miejsce to nazywano Domem Potworów. W domu tym przez 12 lat (1702-1714) mieszkała królowa Marysieńka Sobieska, wdowa po królu Janie III Sobieskim. Pamiątką po tym fakcie jest herb Jana III Sobieskiego, umieszczony pod rokokowym portykiem z sześcioma kolumnami, a obok herb rodowy Marysieńki. Marysieńka, gdy przyjechała do Rzymu, zrobiła ogromne wrażenie bogactwem swego dworu. Jej orszak liczył 300 osób, 30 karet, 500 koni i ponoć nawet kilka wielbłądów. Spacerując ulicami Rzymu szokowała mieszkańców, gdyż towarzyszący jej służący ubrani byli w tureckie stroje.
21
W Pałacu Zuccari gościli też Józef Ignacy Kraszewski i Zygmunt Krasiński, a nieopodal, przy ulicy Sistina pod numerem 123 jest tablica upamietniająca pobyt Cypriana Kamila Norwida.
22
W latach 2015-2016 Schody Hiszpańskie poddano renowacji. Sponsorem tej restauracji był firma Bulgari, ktora przekazała na ten cel 1,5 mln euro. Jubilerzy z Bulgari są emocjonalnie związani ze Schodami Hiszpańskimi, łączą one bowiem Via Sistina, gdzie w 1884 roku otwarto pierwszy sklep tej firmy, z Via Condotti, gdzie obecnie znajduje się ich salon firmowy.
23
Choć istnieje przesąd, zgodnie z którym na tych schodach nie powinno się jeść, bo przynosi to pecha, było to miejsce, na którym, zwłaszcza turyści chętnie się posilali. Zgodnie z obowiązującymi zasadami, nie wolno tego robić, nie wolno też siadać na schodach.
