Jedno z najstarszych i największych muzeów na świecie
Ten dawny pałac królewski, a obecnie jedno z największych i najczęściej odwiedzanych muzeów na świecie, jest obowiązkowym punktem w programie zwiedzania Paryża. Trudno byłoby, a w zasadzie niemożliwe jest, aby zobaczyć wszystkie zgromadzone tam dzieła sztuki w czasie jednej wizyty - potrzebowalibyśmy na to co najmniej stu dni. Luwr kojarzy się przede wszystkim z Mona Lisą, ale oprócz tego arcydzieła zawiera jeszcze 349 tys. innych dzieł sztuki od czasów najdawniejszych po połowę XIX wieku. Jest też bardzo dobrze zarządzanym przedsiębiorstwem państwowym przynoszącym duże zyski i stał się marką Francji.
1
Luwr jest dawnym pałacem królewskim w Paryżu, a obecnie muzeum sztuki.
Znajduje się w obrębie 1. dzielnicy ( jest to jeden z dwudziestu okręgów Paryża, najmniejszy - jego pow. to 1,826 km2 -najmniej zaludniony), między rue de Rivoli i prawym brzegiem Sekwany oraz ogrodami Tuileries i rue du Louvre.
2
Jest jednym z największych i najczęściej odwiedzanych muzeów na świecie.
W 2018 roku paryskie muzeum odwiedziła rekordowa ilość gości, bo ponad 10 mln. Trzy czwarte turystów muzeum stanowili turyści zagraniczni. Przypuszcza się, że do tej rekordowej frekwencji przyczyniło się nakręcenie w Luwrze teledysku do piosenki "Apeshit" przez ekipę filmową Beyonce i Jay-Z. Władze muzeum zauważyły, że odwiedzający szczególnie interesują się miejscami, gdzie realizowano teledysk - zaczęto nawet organizować specjalne wycieczki śladami teledysku. Wideo Beyonce i otwarcie filii muzeum w Abu Zabi sprawiło, że o Luwrze mówiono na całym świecie, czego konsekwencją był spektakularny wzrost odwiedzających.
3
Muzeum mieści się w Pałacu Luwru - Palais du Louvre.
Pałac, oprócz największego muzeum sztuki na świecie, mieści jeszcze wiele instytucji o charakterze naukowym, m.in. Ecole du Louvre - francuską Grande ecole o statusie uczelni publicznej.
4
Obecny budynek Luwru w swojej architekturze zawiera elementy renesansowe, barokowe, klasycystyczne i eklektyczne.
Jego poszczególne elementy tworzą potężny gmach zbudowany na planie zbliżonym do wydłużonego prostokąta. Składa się z trzech części: wschodniej - najstarszej, z zabudowaniami wokół Cour Carree, południowej z XVII i XVIII wieku i północnej, z pierwszej połowy XIX wieku.
5
Całkowita powierzchnia całego kompleksu wynosi 60 600 m2.
Znajdujące się tam muzeum posiada około 35 tys. dzieł sztuki światowego dziedzictwa od czasów najdawniejszych po połowę wieku XIX. Wśród nich znajdują się takie bezcenne artefakty, jak np. stela z kodeksem Hammurabiego (babiloński zbiór praw, zredagowany i spisany w XVIII w. p.n.e. za panowania króla Hammurabiego, szóstego przedstawiciela I dynastii z Babilonu), Nike z Samotraki (marmurowa rzeźba hellenistyczna z III lub II wieku p.n.e.), Mona Lisa - najsłynniejszy obraz Leonarda da Vinci.
6
Początkowo w miejscu dzisiejszego Luwru, w XII wieku wznosił się w tym miejscu warowny zamek, zbudowany przez króla Filipa II Augusta.
Zamek został wzniesiony poza murami ówczesnego Paryża. Była to budowla warowna z centralnym donżonem ( średniowieczna wieża obronna, najczęściej na planie koła, o znacznej wysokości i dużej grubości murów), w celu zabezpieczenia miasta od północnego zachodu. Fragmenty zamku widoczne są w podziemiach, które stanowią dziś rezerwat archeologiczny będący częścią ekspozycji poświęconej historii Luwru. Nie jest wykluczone, że ta warownia została wzniesiona przez króla Filipa na zrębie wcześniejszej budowli obronnej.
7
W drugiej połowie XIV wieku zamek został przebudowany przez króla Karola V Mądrego na reprezentacyjną rezydencję królewską.
Zamek został włączony do miasta, ponieważ Paryż otoczono nowym pierścieniem murów. Monarcha przeniósł tu swoją siedzibę ze starego zamku położonego na wyspie Cite. Rdzeniem budowy był donżon, który umieszczono w czworobocznym dziedzińcu, wokół którego wzniesiono zabudowania o jednolitej wysokości. Zamek miał plan zbliżony do kwadratu i otoczony był murami, a sam budynek zamku zajmował 1/4 zabudowań wschodniej części obecnego Luwru. Pamiątką po fundacjach króla są m.in. figury pary królewskiej (Karola V i Joanny de Burbon) zdobiącej wejście do zamku.
8
W wieku XVI, za panowania Franciszka I i Henryka II, rozpoczęto przebudowę zamku w stylu francuskiego renesansu.
Początkowo architekt, Pierre Lescot zaplanował budowlę na planie prostokąta z wielkim dziedzińcem (Cour Carree), jednak ostatecznie przyjęto plan kwadratu. Za życia Lescota wzniesiono jedynie część skrzydła zachodniego od strony południowej - jest to najstarsza część obecnego Luwru. Zastosowano tu formy klasyczne połączone z francuską tradycją wysokich dachów z lukarnami. Wzniesiono Wielką Salę (Sala Kariatyd), co było rezultatem sprowadzenia przez Henryka II figury Artemidy (Diana z Wersalu) - Henryk II Walezy otrzymał ją od papieża Pawła IV, następnie ustawił ją w Ogrodzie Królowych w Fontainebleau, a w 1602 roku przeniósł ją do Luwru. Było to pierwsze rzymskie dzieło tego typu sprowadzone do Francji.
9
Za panowania Katarzyny Medycejskiej zrodziła się koncepcja połączenia istniejących zabudowań Luwru z budowanym wówczas pałacem Tuileries.
Koncepcję tę realizowano długo. Za panowania Henryka IV ukończono Małą Galerię (Petit Gallerie) i rozpoczęto budowę Wielkiej Galerii (Grand Gallerie). Za Ludwika XIII wzniesiono Pavillon de I'Horloge, a za panowania Ludwika XIV zamknięto dziedziniec (Cour Carree) zabudowaniami.
10
Za rządów Ludwika XIV Luwr przestał pełnić funkcję rezydencji królewskiej, którą został od 1682 roku pałac w Wersalu. Luwr został przekazany artystom.
Świadomość artystyczna królów francuskich w odniesieniu do Luwru ma już swój początek w okresie gotyckim, kiedy to Karol V Mądry kontynuował zapoczątkowaną na szeroką skalę przez Ludwika IX tradycję sztuki dworskiej. Był on znany z licznych fundacji artystycznych, z których część stanowi zbiory Luwru. Kolekcjonowanie dawnych dzieł oraz mecenat królewski w sztuce francuskiej prowadzone były przez wszystkich Walezjuszów i Burbonów, z Franciszkiem I i Ludwikiem XIV na czele. Franciszek I nabył wiele dzieł sztuki, które stały się rdzeniem muzeum (m.in. Dama z gronostajem Leonarda da Vinci). Wiele dzieł zgromadzono podczas francuskich ekspedycji na tereny starożytnych cywilizacji, a także dzięki prywatnym kolekcjonerom. Zgromadzone dzieła sztuki dały asumpt do utworzenia miejsca, gdzie te zbiory będą mogły być prezentowane
11
W połowie XVIII wieku proponowano monarchom utworzenie galerii publicznej.
Ludwik XV zaakceptował ten projekt i w 1750 roku zaprezentował publiczności ekspozycję złożoną z części królewskich zbiorów. Otwarto salę, która była dostepna do publicznego oglądanai w środy i w soboty. Prezentowano w niej dzieła antyczne i nowożytne, w tym dzieła Andrea del Sarto (włoski malarz renesansowy) i Rafaela (najmłodszy z trójki słynnych artystów włoskiego renesansu, obok Michała Anioła i Leonarda da Vinci).
12
Częścią programu politycznego Ludwika XVI było utworzenie królewskiego muzeum.
Proponowano zaadaptowanie Grande Galerie na salę ekspozycyjną, która miała stać się główną częścią Muzeum Francji. Proponowano także adaptację części pałacu na muzeum ze stałą ekspozycją, ale żaden z tych pomysłów nie uzyskał aprobaty króla.
13
Dopiero podczas Rewolucji Francuskiej dawny pałac królewski oddano społeczeństwu.
W maju 1791 roku Zgromadzenie Narodowe zadeklarowało, że Luwr zostanie "miejscem przynoszącym razem świadectwa wszystkich nauk i sztuk". W sierpniu 1792 roku Ludwik XVI został uwięziony, a wszystkie zbiory królewskie stały się własnością narodu. Ogłoszono nakaz zabezpieczenia zbiorów przed atakami wandalizmu i kradzieży. Po zakończeniu rewolty zdecydowano o wydaniu nakazu udostepnienia zbiorów narodowi i urządzenie ekspozycji.
14
Po Rewolucji Francuskiej wznowiono pracę nad rozbudową Luwru.
Nadworni architekci Napoleona Bonaparte wznieśli północne skrzydło zabudowań łączących pałac Tuileries i Pavillon de I'Horloge. W ten sposób zabudowania Luwru i Tuileries utworzyły wewnatrz przestronny dziedziniec znany jako Place du Carrousel, w obrębie którego wzniesiono łuk triumfalny.
15
Ostatnia faza budowy Luwru łączy się z osobą Napoleona III.
Powstały wtedy zabudowania nazwane Nowym Luwrem. Przylegają one symetrycznie do zachodniego skrzydła z XVI wieku i mają charakter eklektyczny, z przewagą elementów klasycyzujących. Łączą się ze starszymi pawilonami tworząc po trzy pary dziedzińców wewnętrznych. Podczas Komuny Paryskiej spłonął pałac Tuileries, pozostały tylko dwa narożne pawilony de Mersan i Flory. Powstała w ten sposób oś widokowa na zachód w stronę Pól Elizejskich.
16
Elewację Luwru niemal w całości zdobi bogata dekoracja rzeźbiarska z XVI-XIX stuleci.
Najstarsze rzeźby i reliefy zachowały się na zachodniej elewacji od strony Cour du Carree, zaprojektowane przez Lescota. W większości przeważają dzieła rzeźbiarzy z XIX wieku.
17
Inauguracja otwarcia muzeum w Luwrze przypadła na dzień 10 sierpnia 1793 roku, z okazji pierwszej rocznicy końca monarchii francuskiej.
Muzeum otrzymało nazwę Centralne Muzeum Sztuk Pięknych (Museum Central des Arts). Publiczność otrzymała darmowy wstęp przez trzy dni w tygodniu. Zbiory początkowo liczyły 537 obrazów i 184 dzieła rzeźby i rzemiosła artystycznego. Trzy czwarte zbiorów stanowiły skonfiskowane przez rewolucjonistów dobra królewskie i kościelne.
18
W 1794 roku rewolucyjne armie Francji zaczęły sprowadzać do Luwru dzieła z Europy, często rabując lub konfiskując, w celu założenia Luwru jako muzeum i jako znak "społecznej suwerenności".
Tą metodą sprowadzono m.in. Grupę Laokoona (starożytna rzeźba będąca albo dziełem greckim z okresu hellenistycznego, albo rzymskim, będącym kopią hellenistycznego oryginału) i Apolla Belwederskiego (rzymska rzeźba pochodząca prawdopodobnie z II w. będąca kopią greckiego oryginału z IV w. p.n.e.). Nowe władze Republiki ofiarowały 100,000 liwrów (jednostka monetarna do 1795 roku) rocznie na rozwój i modernizację muzeum.
19
W maju 1796 roku nakazano zamknięcie muzeum aż do odwołania ze względu na zły stan budynku.
Ponownie Luwr otwarto 14 lipca 1801 roku, w dwunastą rocznicę zdobycia Bastylii. Zbiory ułożono w porządku chronologicznym, zaaranżowano nowe oświetlenie sal ekspozycyjnych.
20
Za panowania Napoleona I północne skrzydło budynku Luwru zaczęto wyposażać w zbiory dzieł pochodzących ze splądrowanych przez wojska francuskie muzeów i kolekcji prywatnych.
Napoleon I wyznaczył na dyrektora muzeum Dominique Vivant Denona, który 1803 roku zaproponował nazwę dla muzeum "Musee Napoleon". Do sal muzeum zaczął on sprowadzać dzieła malarstwa hiszpańskiego, austriackiego, holenderskiego i włoskiego. Część tych zbiorów pochodziła z kontrybucji wojennych, a część, jak np. Kolekcja Borghese została zakupiona przez Napoleona.
21
Po porażce Napoleona pod Waterloo dawni właściciele dzieł zaczęli ubiegać się o ich odzyskanie.
Administracja Luwru nie przyjmowała tych żądań, część zbiorów ukryto w zbiorach prywatnych władz muzeum i urzędników. Po międzynarodowej interwencji ( głównie brytyjskiej) Luwr zgodził sie oddać znaczną część kolekcji innych państw, ale nie wszystkie dzieła zostały zwrócone prawowitym właścicielom.
22
W okresie Restauracji (1814-1830), Ludwik XVIII i Karol X wzbogacili Luwr o kolejne 135 dzieł o wartości 720 tys. franków.
Nabyto wówczas Wenus z Milo. Po utworzeniu Drugiej Republiki w 1848 roku, nowy rząd zainwestował dwa miliony franków w konserwację zbiorów i i gmachu. W kolejnych latach muzeum wzbogaciło się o kolejne 20 tys. dzieł, oraz Pavillon de Flore, a Grande Galerie została przekształcona według nowego projektu.
23
W czasie walk Komuny Paryskiej planowano zniszczyć Luwr.
Choć w dobie Trzeciej Republiki państwo było osłabione, zbiory Luwru rozrastały się dzięki zakupom i darom. Działające przy muzeum Towarzystwo Miłośników Luwru ofiarowało gotycki obraz Mistrza Piety z Avignon. Francuska ekspedycja działająca w rejonie Morza Egejskiego odkryła w 1846 roku słynną Nike z Samotraki, którą wystawiono w Luwrze po konserwacji dopiero w 1884 roku. Luwr wzbogacił się o 7 tys. dzieł ze zbiorów prywatnych (kolekcje Campany, Duranda, Salta, Lacaze - m.in. "Batszeba w kąpieli" Rembrandta.
24
W 1881 roku powstała Ecole du Louvre kształcąca pracowników muzealnych.
21 sierpnia 1911 roku doszło do kradzieży z Luwru słynnej Mona Lisy. Dokonał tego Włoch, Vincenzo Peruggia, pracownik muzeum, który wyniósł obraz chowając go pod płaszem. Tłumaczył się, że chciał odzyskać obraz włoskiego mistrza dla swojego narodu, ale rzeczywistymi pobudkami były pieniądze - chciał go sprzedać do florenckiej Uffizi.
25
W 1935 roku Luwr wzbogacił się o dzieła podarowane w spadku przez Barona Edmonda de Rothschilda.
Na spadek składało się 4 tys. miedziorytów, 3 tys. rysunków oraz 500 ksiąg ilustrowanych, a także obraz Georges'a de La Tour "Święty Tomasz".
26
W latach 30. przy Luwrze powstała jednostka naukowa skupiająca badaczy różnych dziedzin - Institut Mainini.
Muzeum zmodernizowano i podzielono na sześć działów:
Sztuki Starożytnego Wschodu
Sztuki Starożytnego Egiptu
Sztuki Starożytnej Grecji i Rzymu
Rzemiosła Artystycznego (której podlegało Musee de Cluny)
Rzeźby
Malarstwa
27
W 1939 roku, już pod koniec sierpnia, rozpoczęto pakowanie najważniejszych dzieł Luwru i wywieziono je z Paryża.
Ewakuacja Luwru trwała do końca grudnia 1939 roku i aż do wyzwolenia Francji muzeum było niemalże puste.
28
Po wojnie zbiory stopniowo wracały do Luwru.
Przywracano je według ustalonego wcześniej podziału na sześć działów, w których wyodrębniono jeszcze: w Dziale Sztuki Starożytnego Wschodu - sekcję sztuki islamskiej, a w Dziale Sztuki Starożytnej Grecji i Rzymu - sekcję sztuki starochrześcijańskiej. Natomiast Musee de Cluny stało się niezależną od Luwru jednostką.
29
W celu usprawnienia ruchu turystycznego, w 1983 roku, prezydent Francois Mitterrand przedstawił projekt renowacji pałacu oraz stworzenia podziemnego kompleksu pod głównym dziedzińcem.
W 1988 roku uroczyście otwarto nowe wejście do Luwru - szklaną Piramidę Luwru. Ta dość kontrowersyjna dla wielu budowla, która stała się kolejną osobliwością Luwru, posiada 21,65 m wysokości, a bok podstawy wynosi 35,42 m. W piramidzie znajdują się 603 szklane tafle o kształcie rombu i 70 tafli trójkątnych, co daje łącznie 673 elementy. Krążyła swego czasu plotka, że jest ich 666, co wykorzystał w swojej powieści "Kod Leonarda da Vinci" Dan Brown. Nachylenie ścian wynosi 51 stopni (wzorem proporcji była piramida Cheopsa, której nachylenie wynosi 51 stopni 50'). Cała konstrukcja waży 180 ton. Pod piramidą znajduje się główny hall wejściowy do muzeum, z którego prowadzą trzy podziemne ścieżki do poszczególnych skrzydeł pałacu. Półpiętro każdej z nich zadaszone jest dodatkowo małą piramidką.
30
Obecnie w Luwrze zgromadzonych jest 380 tys. dzieł, z których 35 tys. stanowi stałą ekspozycję zgromadzoną w salach o łącznej powierzchni 60 600 m2.
Znajdują się tam znaleziska archeologiczne, dzieła wszystkich sztuk plastycznych, jak rzeźba, malarstwo, rysunek, grafika, rzemiosło artystyczne, a także detale architektoniczne. Luwr posiada również wielką biblotekę, archiwum, pracownie konserwatorskie, instytucje naukowe o charakterze badawczym i dydaktyczny,.
31
Luwr jest najczęściej odwiedzanym muzeum na świecie.
Dziennie zwiedzajacych jest około 15 tys., z czago 65% stanowią turyści. W 2018 roku padł rekord w ilości osób zwiedzających muzeum, było to 10,2 mln osób.
32
Luwr często pojawia się w literaturze i kinematografii, zarówno w zakresie sztuki, jak i popkultury.
Sale muzeum pojawiły się w filmie "Kod da Vinci". Za nakręcenie kadrów w Luwrze muzeum zarobiło 2,5 mln dolarów. Muzeum było również miejscem, w którym Beyonce nakręciła jeden ze swoich teledysków.
33
W 2008 roku dokonano kolejnych zmaian administracyjno-kuratorskich w muzeum.
Tym razem kolekcję podzielono na osiem działów:
Sztuki Starożytnego Egiptu
Sztuki Bliskiego Wschodu, który mieści sztukę Mezopotamii, Persji, sztukę akadyjską i syryjską
Sztuki Starożytnej Grecji i Rzymu, zawierający sztukę etruską i starochrześcijańską
Sztuki Islamu
Rzeźby
Malarstwa
Rzemiosła Artystycznego
Rysunku i Grafiki
34
Luwr posiada swoją nowoczesną filię w mieście Lens, na północy Francji.
Nowe muzeum nosi nazwę Louvre-Lens i składa się z kompleksu sześciu czworokątnych budynków zwieńczonych szklanym dachem. Kompleks zaprojektowali japońscy architekci. Druga filia Luwru według projektu Jeana Nouvela została otwarta w 2017 roku w Abu Zabi w Zjednoczonych Emiratach Arabskich.
35
Aby obejrzeć całą kolekcję Luwru, zakładając, że jeden eksponat podziwiamy przez 30 sek., musielibyśmy poświęcic na to 100 dni.
