Zwierzęta
Ciekawostki o ślimakach
Zwane są również brzuchonogami
Ślimaki zaliczamy do mięczaków, są jednymi z najbardziej licznych gatunkowo zwierząt na świecie. Pod względem różnorodności gatunkowej ustępują jedynie owadom. Pomimo, że wywodzą się ze środowiska wodnego, udało im się skolonizować również lądy. Na słowo ślimak przychodzi nam najczęściej do głowy muszla, która jest uważana za ich nieodłączną cechę. Nic bardziej mylnego, istnieje całe mnóstwo ślimaków, które muszli nie posiadają wcale. Większość z nich zamieszkuje oceany ale i na lądzie można je z łatwością spotkać. Największym lądowym ślimakiem jest właśnie ślimak bezmuszlowy, który na dodatek żyje również w Polsce.
1
Pojawiły się na Ziemi dość wcześnie, jeszcze w kambrze choć obecnie debatuje się nad tym czy organizmy z tego okresu należy zaliczyć do ślimaków. Organizmy te posiadały szczątkowe i prymitywne muszle. Przez następne 80 milionów lat trwała ich powolna ewolucja by w ordowiku rozkwitnąć i wykształcić wiele różnych form. Pierwsze ślimaki zasiedlały morza i oceany. Osobniki zbliżone anatomicznie do obecnie żyjących powstały w triasie a dopiero w kredzie, 150 milionów lat temu zaczęły kolonizować ląd.
2
Nie jest znana dokładna liczba gatunków ślimaków. Według szacunków jest ich około 85 tysięcym lecz rzeczywista liczba zawiera się pomiędzy 50 a 120 tysiącami gatunków. W zapisie kopalnym wyróżniono dotychczas przynajmniej 15 tysięcy wymarłych gatunków.
3
Najwięcej przedstawicieli ślimaków to zwierzęta morskie, jest ich około 30 tysięcy gatunków. Około 24 tysięcy żyje w środowisku lądowym a około 5 tysięcy w wodach słodkich. W Polsce żyje około 200 gatunków lądowych, 6 gatunków morskich i około 50 gatunków słodkowodnych.
4
Muszla ślimaków pełni cztery podstawowe funkcje. Jest pancerzem chroniącym miękkie ciało ślimaka przed zagrożeniami zewnętrznymi, chroni go przed nadmierną utratą wody, stanowi przyczep dla mięśni oraz magazyn wapnia.
5
Ich muszle mogą być prawo lub lewoskrętne. U 90% ślimaków występuje muszla prawoskrętna, pozostałe wykształcają muszle lewoskrętne lub prawo i lewoskrętne w obrębie tego samego gatunku. Istnieją też ślimaki z muszlami w kształcie płytki lub niewielkiego stożka a także o muszli dwudzielnej.
6
Większość ślimaków jest roślinożerna ale są też gatunki mięsożerne i padlinożerne. Lądowe odżywiają się głównie roślinami choć zdarzają się wśród nich drapieżniki. Drapieżne ślimaki lądowe polują na inne wolno poruszające się organizmy tak więc ich łupem padają inne ślimaki lub dżdżownice.
7
W otworze gębowym ślimaków znajduje się tarka (radula), służąca do zeskrobywania i rozdrabniania pokarmu. Jest to chrzęstna struktura pokryta bardzo dużą ilością malutkich chitynowych ząbków. Jest wprawiana w ruch za pomocą mięśni. Występuje zarówno u roślinożernych jak i mięsożernych ślimaków. Budowa raduli niekoniecznie musi być powiązana z gatunkiem ślimaka i często jest uwarunkowana dietą. Ząbki mogą przyjmować spiczasty kształt gdy ślimak żeruje na tkance glonów a gdy odżywia się epifitami (roślinami rosnącymi na innych roślinach) ząbki są zwykle tępo zakończone.
8
Istnieją jednak ślimaki, które raduli nie posiadają. Jedynym takim przedstawicielem lądowych ślimaków jest Careoradula perelegans (careo po łacinie znaczy brakujący). Pośród morskich ślimaków jest więcej gatunków nie posiadających tego organu, zalicza się do nich wszystkich przedstawicieli rodziny Tethydidae oraz wszystkich przedstawicieli rodzaju Clathromangelia.
9
Większość drapieżnych ślimaków to gatunki żyjące w morzach i oceanach. Polują one na jamochłony lub inne ślimaki. Padlinożercy żywią się martwymi skorupiakami, mięczakami lub rybami.
10
Jedne z piękniejszych i bardziej okazałych ślimaków to nagoskrzelne. Są to ślimaki bezmuszlowe o bardzo kolorowym ubarwieniu i symetrycznej budowie ciała. Część z nich żeruje na parzydełkowcach, których toksyny nie wyrządzają ślimakowi szkody. Zamiast tego zjedzone parzydełka są transportowane układem pokarmowym ślimaka i umiejscowione w tylnej części jego grzbietu, gdzie pełnią rolę ochronną. Ślimaki te mogą również kamuflować się by uniknąć pożarcia lub produkować specjalny śluz, który jest uwalniany w momencie dotknięcia ślimaka. Niektóre z nagoskrzelnych są w stanie wytwarzać dźwięki słyszalne dla ucha ludzkiego. Wszyscy przedstawiciele nagoskrzelnych są obojnakami jednak nie są w stanie samodzielnie się zapłodnić.
11
Ślimaki mogą oddychać za pomocą skrzeli lub prymitywnych płuc. Zdecydowana większość morskich ślimaków wyposażona jest w skrzela, część słodkowodnych ślimaków również nimi oddycha. Pozostałe gatunki słodkowodne i większość gatunków lądowych wykorzystuje do oddychania prymitywne płuco zbudowane z silnie ukrwionej jamy płaszczowej.
12
Układ krwionośny ślimaków jest otwarty. Oznacza to, że hemolimfa (odpowiednik krwi) wpompowywany jest do jam ciała oplatających narządy wewnętrzne. Nośnikiem tlenu jest hemocyjanina i zawarta w niej miedź. Hemocyjanina ma kolor niebieski.
13
Ślimaki mogą rozmnażać się płciowo jak i obojnaczo. Większość ślimaków morskich posiada dwie płcie a lądowe są hermafrodytami. Gatunki morskie składają jaja zapładniane zewnętrznie, z których wykształcają się larwy: są to albo trochofory albo weligery. U ślimaków lądowych zachodzi rozwój prosty i z zapłodnionych wewnętrznie jaj rozwijają się osobniki dorosłe.
14
Najważniejszym zmysłem ślimaków lądowych jest węch. Narządy węchowe umiejscowione są na końcówkach ślimaczych czułków. Gatunki morskie z kolei częściej wykorzystują chemoreceptory.
15
Oczy ślimaków lądowych zlokalizowane są na czułkach. Umiejscowienie ich jednak różni się pomiędzy gatunkami, niektóre mają je na czubkach a inne przy podstawie czułków. Nie jest to najistotniejszy zmysł ślimaków lądowych dlatego, że są one w większości aktywne nocą. Złożoność oka może się bardzo różnić pomiędzy gatunkami, jedne mają proste oczka, które nie są w stanie pokazać obrazu a jedynie natężenie światła a inne posiadają oczy złożone wyposażone w soczewkę.
16
Niektóre ze ślimaków wodnych mogą całkowicie zregenerować utracone oczy. Należą do nich słodkowodne z rodziny Ampullariidae czy morskie z rodzaju Strombus.
17
Największym lądowym ślimakiem jest pomrów czarniawy. Występuje w całej Europie, również na terenach Polski gdzie został zawleczony w XVI wieku. Ślimak ten może osiągnąć 20 cm długości.
18
Największym morskim ślimakiem jest Syrinx aruanus. Jest to ślimak muszlowy, który może dorastać do 91 cm długości i osiągać wagę 18 kg. Zamieszkuje wody wokół Australii, gdzie poluje na wieloszczety.
19
Od roku 1500 wymarły 444 gatunki ślimaków. Obecnie 18 gatunków żyje jedynie w niewoli a 69 jest “prawdopodobnie wymarłych”.
