Zwierzęta
Ciekawostki o owadach
Najliczniejsza gromada zwierząt
Różnorodność owadów jest olbrzymia. Istnieją zarówno takie, których rozmiary podajemy w mikrometrach jak i takie, których długość ciała jest większa niż psów czy kotów. Ponieważ są jednymi z najwcześniej powstałych zwierząt, przystosowały się do życia w niemal każdym środowisku. Miliony lat ewolucji rozdzieliły je tak bardzo, że łączy je tylko kilka anatomicznych cech.
1
Owady to bezkręgowce zaliczane do stawonogów. Są najliczniejszą gromadą zwierząt na świecie, mogą stanowić nawet 90% tego królestwa. Dotychczas odkryto ponad milion gatunków a nieopisanych może nadal pozostawać od 5 do nawet 30 milionów.
2
Mają kilka anatomicznych cech wspólnych, które umożliwiają ich łatwą identyfikację. Każdy owad ma ciało złożone z trzech segmentów: głowa, tułów i odwłok. Ich ciało pokryte jest chitynowym pancerzem. Poruszają się za pomocą trzech par odnóży, mają oczy złożone i jedną parę czułków.
3
Najstarsze skamieniałości owadów pochodzą sprzed 400 milionów lat. Największy rozkwit różnorodności owadów miał miejsce w permie (299 - 252 mln lat temu). Niestety zdecydowana większość wyginęła podczas wymierania permskiego, największego masowego wymierania jakie kiedykolwiek wydarzyło się na ziemi. Nie jest znana dokładna przyczyna wymierania, wiemy natomiast, że trwało od 60 do 48 tysięcy lat. Musiał to być zatem bardzo gwałtowny proces.
4
Owady, które przetrwały zagładę pod koniec permu rozwinęły się w triasie (252 - 201 mln lat temu). To właśnie w triasie powstały wszystkie rzędy obecnie żyjących owadów. Rodziny owadów, które istnieją do dziś wykształciły się głównie w jurze (201 - 145 mln lat temu). Z kolei przedstawiciele rodzajów dzisiejszych owadów zaczęły powstawać w okresie wymierania dinozaurów 66 mln lat temu. Wiele owadów z tego okresu jest świetnie zachowanych w bursztynie.
5
Żyją w wielu różnych środowiskach. Owady można spotkać i w wodzie, na lądzie i w powietrzu. Niektóre żyją w odchodach, padlinie czy drewnie.
6
Rozmiary owadów są bardzo różne, wahają się od niecałych 2 mm do ponad pół metra. Rekordzista, mierzący 62,4 cm jest przedstawicielem straszyków. Okaz ten można podziwiać w chińskim muzeum w Chengdu. Straszyki są jednymi z największych owadów na ziemi. Dla kontrastu najmniejszym owadem jest pasożytnicza ważka Dicopomorpha echmepterygi, której samice (a są o ponad połowę większe od samców) mierzą 550 μm (0,55 mm).
7
WIelkość obecnie żyjących owadów wydaje nam się w “sam raz”. Gdybyśmy przenieśli się w czasie o około 285 milionów lat wstecz, moglibyśmy doznać szoku. W tym czasie Ziemię zamieszkiwały olbrzymie ważkopodobne owady, z których największa była Meganeuropsis permiana. Owad ten posiadał rozpiętość skrzydeł 71 cm i długość ciała 43 cm. Kopalny okaz można podziwiać w Museum of Comparative Zoology na uniwersytecie Harvarda.
8
Owady oddychają za pomocą tchawek, do których powietrze doprowadzane jest przez przetchlinki. Tchawki to uwypuklenia ścian ciała owadów, które następnie rozgałęziają się na system rurek rozmieszczonych wewnątrz organizmu. Na zakończeniach tych rurek znajdują się wypełnione cieczą tracheole, przez które odbywa się wymiana gazowa.
9
Wszystkie owady mają oczy złożone, jednak niektóre mogą posiadać dodatkowe oczy proste. Może ich być maksymalnie 3, i są to oczka, narządy zdolne do rozpoznawania natężenia światła jednak niezdolne do projekcji obrazu.
10
Układ krwionośny owadów jest otwarty. Oznacza to, że nie mają one żył, lecz hemolimfa(pełniąca funkcje krwi) jest wtłaczana tętnicami do jam ciała(hemoceli) okalających narządy wewnętrzne. Tam następuje wymiana gazowa i substancji odżywczych pomiędzy hemolimfą a narządem.
11
Większość owadów rozmnaża się płciowo i przez składanie jaj. Są one zapładniane wewnętrznie za pomocą zewnętrznych narządów płciowych. Budowa narządów płciowych może się bardzo różnić między poszczególnymi gatunkami. Zapłodnione jaja są następnie składane przez samice za pomocą narządu zwanego pokładełkiem.
12
Są również owady jajożyworodne. Przykładem takich owadów są chrząszcze Blaptica dubia i muchy Glossina palpalis (tse-tse).
13
Część owadów przechodzi przeobrażenie niezupełne a część zupełne. W przeobrażeniu niezupełnym występują trzy stadia rozwojowe: jajo, larwa i postać dorosła (imago). W przeobrażeniu zupełnym występują cztery stadia: jajo, larwa, poczwarka i postać dorosła. Przeobrażenie zupełne występuje u błonkówek, chruścików, chrząszczy, motyli i muchówek.
14
Niektóre owady przystosowały się do samotnego życia podczas gdy inne tworzą ogromne społeczności, często zhierarchizowane. Najczęściej samotnikami są ważki, rzadziej chrząszcze. Do owadów żyjących w grupach zaliczamy pszczoły, osy, termity czy mrówki.
15
Żaden z owadów nie jest w stanie zabić człowieka swoim ukąszeniem, nie oznacza to jednak, że takie ukąszenie nie będzie bardzo bolesne. Najbardziej jadowitym owadem jest mrówka Pogonomyrmex maricopa żyjąca na południowym zachodzie USA i w Meksyku. Dwanaście ukąszeń tej mrówki potrafi zabić 2 kilogramowego szczura. Dla człowieka nie są śmiertelne ale ich ugryzienie powoduje potężny ból trwający do czterech godzin.
16
Najliczniejszymi spośród owadów są chrząszcze. Dotychczas opisano ponad 400 tysięcy gatunków tych owadów, stanowią więc około 40% wszystkich owadów i 25% wszystkich zwierząt. Pierwsze chrząszcze pojawiły się na ziemi pomiędzy 318 a 299 mln lat temu.
17
W nowożytności (od 1500 roku) wyginęło przynajmniej 66 gatunków owadów. Większość tych wymarłych gatunków zamieszkiwała wyspy oceaniczne. Czynniki stanowiące największe zagrożenie dla owadów to sztuczne oświetlenie, pestycydy, urbanizacja i sprowadzanie gatunków inwazyjnych.
