Znaleźliśmy 23 ciekawostki na temat Jana Zamoyskiego
Polityk, jeden z najwybitniejszych mężów stanu w historii Polski
Jan Zamoyski był jednym z najwybitniejszych mężów stanu w historii Polski. Dobrze wykształcony polityk, żarliwy patriota, dzięki któremu Habsburgowie nie przejęli tronu Polski. Nigdy nie działał pochopnie, ale z wielką rozwagą podejmował decyzje, które miały kluczowe znaczenie. Był człowiekiem tolerancyjnym, religijnym, lecz bez ostentacji. Wybudował Zamość i utworzył Ordynację Zamojską, która istniała do 1944 roku.
1
Jan Sariusz Zamoyski był polskim szlachcicem, magnatem i ordynatem Zamościa.
Pełnił funkcję sekretarza królewskiego, zastępcy kanclerza, kanclerza wielkiego koronnego i hetmana wielkiego koronnego. Pełniąc jednocześnie funkcję Wielkiego Hetmana (głównego dowódcy sił zbrojnych) i Kanclerza Wielkiego Koronnego, był jednym z najpotężniejszych ludzi w Polsce końca XVI wieku.
2
Żył w latach 1542-1605.
Urodził się 19 marca 1542 roku w Skokówce, we dworze obronnym, zwanym zameczkiem (obecnie dwór nie istnieje). W 1580 roku na gruntach Skokówki Jan Zamoyski założył Zamość. Z tą miejscowością związany jest herb Gminy Zamość z wizerunkiem gryfa z kamiennym mostem symbolizującym jej bliski partnerski związek z miastem. Pierwotna nazwa Zamościa brzmiała "Zamoście". Dziś Sokówka jest podmiejskim osiedlem.
3
Ojcem Jana Zamoyskiego był kasztelan chełmski, Stanisław Zamoyski, a matką Anna Herbutówna z Miżyńca.
Rodzina Zamoyskich w 1551 roku przyjęła wyznanie kalwińskie.
4
Naukę rozpoczął Jan w Krasnymstawie.
Jednak już w wieku trzynastu lat został wysłany za granicę, gdzie przez cztery lata przebywał na dworze królewskim w Paryżu. W tak młodym wieku uczęszczał na wykłady na Sorbonie i College de France. W 1559 roku na krótko powrócił do kraju, by później udać się na Uniwersytet w Strasburgu.
5
Po paru miesiącach przeniósł się na Uniwersytet w Padwie - uczelnię założoną w 1222 roku przez uczonych i profesorów, którzy opuścili Uniwersytet Boloński w poszukiwaniu wolności akademickiej.
Studiował tam prawo i w 1564 roku otrzymał doktorat. W czasie pobytu za granicą dokonał konwersji na katolicyzm.
6
Od początków studiów Zamoyski zainteresowany był polityką.
Mocno angażował się w politykę uniwersytecką, a w 1563 roku został wybrany rektorem akademii padewskiej. Mniej więcej w tym czasie napisał po łacinie swoje dzieło "De Senatu Romano Libri II" ("O Senacie Rzymskim Księgi Dwie"). Była to broszura o starożytnym Rzymie, w której doszukiwał się odniesień zasad konstytucyjnych republiki rzymskiej do Korony Królestwa Polskiego.
7
Zamoyski powrócił do Rzeczpospolitej w 1565 roku, będąc pierwszą osobą, która otrzymała list z wyróżnieniem od Senatu Republiki Weneckiej.
Ponieważ w kręgu jego zainteresowań polityka zajmowała główne miejsce, dlatego znalazł się na dworze królewskim Zygmunta II Augusta, gdzie został sekretarzem królewskim, a wkrótce stał się jego ulubionym sekretarzem. Król powierzał mu ważne zadania, m.in. dowodził królewskim oddziałem wysłanym w celu usunięcia szlacheckiego rodu Starzechowskich z ziem królewskich, które bezprawnie zajęli. Otrzymał też zadanie reorganizacji archiwum Kancelarii Królewskiej na Wawelu. W trakcie trwającej trzy lata pracy w archiwum, Zamoyski czytał i segregował dokumenty, poznając system polityczny i gospodarczy państwa oraz sposoby tworzenia majątków magnackich.
8
Zamoyski był czterokrotnie żonaty.
Pierwszą żoną była Anna Ossolińska, z którą ożenił się w 1571 roku. Niestety wkrótce żona i ich nowo narodzony syn zmarli. Następną wybranką Jana Zamoyskiego była Krystyna Radziwiłłówna, kolejną Gryzelda Batorówna, a ostatnią żoną została Barbara Tarnowska, z którą miał jedynego syna Tomasza Zamoyskiego.
9
Był zdecydowanym przeciwnikiem magnaterii, która chciała zaoferować tron polski Habsburgom.
Jako zwolennik Henryka II Walezego, popierał go w elekcji w 1573 roku, a po jego potajemnej ucieczce z Krakowa do Francji, którą szlachta polska uznała za abdykację, forsował pomysł umieszczenia na tronie polskim Anny Jagiellonki. Był zwolennikiem Stefana Batorego, który poprzez małżeństwo z Anną Jagiellonką w 1576 roku został królem Polski.
10
Zamoyski był w bardzo dobrych relacjach z Batorym, był jego powiernikiem i doradcą, osobistym zaufanym króla.
Stał się jednym z najpotężniejszych ludzi w całej Rzeczypospolitej, a także jednym z najbogatszych polskich magnatów. Król mianował go kanclerzem wielkim oraz hetmanem wielkim koronnym. Wspierał politykę Batorego skierowaną przeciwko Habsburgom i imperium osmańskiemu. Podobnie jak Batory dążył do umocnienia władzy królewskiej i osłabienia magnaterii.
11
Choć nie miał doświadczenia wojskowego (dokształcał się bezpośrednio przed wyprawą), wziął udział w wojnie z Rosją w latach 1579-1581.
Brał udział w wyprawie, podczas której zdobył Wieliż i Zawołocze. W zastępstwie króla dowodził całą armią polską podczas oblężenia Pskowa. Przyczynił się do ujęcia i stracenia banity Samuela Zborowskiego, co było powodem spadku jego popularności u szlachty, która nawet wytoczyła mu sąd sejmowy sprawdzający legalność jego działań.
12
Po śmierci Batorego pomógł Zygmuntowi III Wazie w zdobyciu tronu polskiego.
Pokonał w bitwie pod Byczyną siły wspierające kandydata Habsburgów, arcyksięcia austriackiego Maksymiliana III Habsburga, kiedy to jego zwolennicy siłą próbowali zdobyć Kraków. Arcyksiążę został uwięziony na zamku w Krasnymstawie, następnie w Zamościu. Jednym z warunków zwrócenia mu wolności było zrzeczenie się pretensji do tronu polskiego. Zamoyski był sygnatariuszem podpisanego traktatu.
13
Mimo tego Zamoyski nie zgadzał się z polityką Zygmunta III Wazy, który dążył do zdobycia władzy absolutnej oraz tronu szwedzkiego poprzez współpracę z Habsburgami.
Nie zdołał wprawdzie zdetronizować króla, ale dostał wolną rękę podczas interwencji w Mołdawii, dzięki czemu udało mu się rozciągnąć wpływy Rzeczypospolitej aż po Dunaj.
14
Brał udział w wojnie przeciwko najazdowi szwedzkiemu w latach 1600-1601.
Dowodząc siłami polskimi udało mu się odnieść wiele zwycięstw, ale kampania okazała się dla niego zbyt surowa, dlatego zrezygnował z dowództwa.
15
Swój polityczny testament Jan Zamoyski wygłosił przed sejmem 1 lutego 1605 roku, na cztery miesiące przed swoją śmiercią.
Zalecał w nim wcielenie w życie modelu wzrostu, polegającego na ściąganiu do Polski zagranicznych rzemieślników i rozwijaniu rodzimej produkcji, odtwarzaniu u siebie zaawansowanych produktów z wykorzystaniem zagranicznych technologii z krajów bardziej rozwiniętych.
16
Jan Zamoyski był człowiekiem bardzo majętnym.
Swojemu spadkobiercy, którym był jego jedyny syn Tomasz pozostawił 11 miast, ponad 200 wsi oraz jako dzierżawca dóbr królewskich 12 miast i 612 wsi. Jego roczny dochód szacowany był na 200 tys. złotych.
17
W 1580 roku założył miasto Zamość.
Aby utrzymać pozycję rodu i zapobiec rozdrobnieniu majątku, w 1589 roku utworzył Ordynację Zamoyską, którą zarządzało po nim kolejno 15 ordynatów i która przetrwała do 1944 roku.
18
Zamoyski dbał o racjonalne wydawanie pieniędzy.
Oferował rzemieślnikom tanie kredyty, sprowadzał kupców, budował huty żelaza i szkła oraz cegielnie.
19
W 1595 roku ufundował Akademię Zamoyską - świecką uczelnię organizowaną przez Szymona Szymonowica dla studentów z Polski i Litwy.
Posiadał własne wojsko, w skład którego wchodziło 4000 piechoty (głównie węgierskiej) oraz 2000 jazdy.
20
Jan Zamoyski był bardzo tolerancyjny w sprawach religii.
Pochodził z domu, gdzie praktykowano kalwinizm, sam zmienił wyznanie na katolickie. Jego trzy żony były protestantkami. Był jednym z twórców unii brzeskiej (połączenie Cerkwi prawosławnej z Kościołem łacińskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów). Przychylnie był nastawiony do kościołów wschodnich, czego wyrazem była możliwość osiedlania się w Zamościu Ormian czy Greków.
21
Nie lubił ostentacyjnej pobożności.
Przed swoją śmiercią zalecił, aby na jego nagrobku nie było żadnych symboli religijnych.
22
Jan Zamoyski spoczął w katedrze Zmartwychwstania Pańskiego i św. Tomasza Apostoła w Zamościu.
Katedrę tę ufundował założyciel miasta, a autorem jej projektu jest włoski architekt Bernardo Morando. Wykonana z czarnego marmuru płyta nagrobna Jana Zamoyskiego znajduje się w kaplicy Zamoyskich pw. Przemienienia Pańskiego (Ordynacka).
23
Jan Zamoyski był autorem wielu cytatów, które do dziś funkcjonują, jako niezmiernie aktualne.
"Takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie... Nadto przekonany jestem, że tylko edukacja publiczna zgodnych i dobrych robi obywateli"
"Spójrzmy tylko na królestwo nasze, jedno z pierwszych w Europie, spójrzmy na jego siły i środki obronne, na jego dostatki, bogactwa, na wszystko, co ludziom jest potrzebne. Czegóż nam brakuje? Oto rządu silnego i ustalonego ładu prawnego, a wtedy wszystko będziemy mieli i stać będziemy silni i pewni siebie"
