Ludzie

Ciekawostki o Ignacym Janie Paderewskim

Znaleźliśmy 34 ciekawostki na temat Ignacego Jana Paderewskiego

Wybitny pianista, wielki patriota

Ignacy Jan Paderewski był polskim pianistą i kompozytorem, który większą część swojego artystycznego życia spędził poza granicami kraju. Koncertował w najwspanialszych salach koncertowych całego świata i wszędzie spotykał się z ogromnym uznaniem swoich słuchaczy, a także krytyków.

Był człowiekiem niezwykle hojnym, fundatorem wielu szlachetnych inicjatyw, dyplomatą i politykiem. Przede wszystkim jednak był orędownikiem sprawy polskiej, dla której porzucił na czas jakiś muzyczną pasję, aby stanąć na czele polskiego rządu w niepodległej ojczyźnie.

Był również wielkim, wybitnym pianistą i patriotą.

Ignacy Jan Paderewski
1
Ignacy Jan Paderewski żył w latach 1860-1941.
Był pianistą i kompozytorem, mężem stanu i politykiem, który został rzecznikiem niepodległości Polski.
2
Urodził się we wsi Kuryłówka na Podolu (obecnie w Ukrainie).

Pochodził ze zubożonej szlachty bez ziemi. Jego rodzicami byli: Jan Paderewski, zarządca dużego majątku ziemskiego i Poliksena Nowicka, córka polskiego zesłańca, Zygmunta Nowickiego, filomaty, przyjaciela Adama Mickiewicza.

Matka zmarła po kilku miesiącach od urodzenia syna i została pochowana w Kuryłówce. Ignacym i jego starszą siostrą Antoniną zajmował się ojciec.

3
Ignacego adoptowała ciotka.

Po śmierci żony Jan Paderewski wraz z dziećmi przeprowadził się pod Żytomierz.

Dowiedz się więcej ...
4
Paderewski od najmłodszych lat przejawiał zdolności muzyczne.
Często i chętnie grał na starym rodzinnym fortepianie. Uczył się też historii, geografii, języka francuskiego i literatury polskiej. W edukacji pomagał mu były powstaniec listopadowy, Michał Babiński, który wywarł duży wpływ na wychowanie Ignacego.
5
W wieku dwunastu lat wyjechał do Warszawy.
Tam zapisał się do Instytutu Muzycznego, gdzie studiował grę na fortepianie pod kierunkiem m.in. Rudolfa Strobla, pianisty i pedagoga muzycznego. Edukację w zakresie przedmiotów teoretycznych zdobywał pod kierunkiem ucznia Hectora Berlioza - Gustawa Rogulskiego.
6
Uczelnię ukończył z wyróżnieniem i otrzymał w niej posadę nauczyciela kursu średniego fortepianu.

Cały czas pracował nad swoim warsztatem, twierdząc, że jeszcze wiele musi się nauczyć - potrafił ćwiczyć przez 12 godzin dziennie.

Aby się utrzymać, grał na przyjęciach, komponował i wykonywał własne utwory, dawał też lekcje gry na fortepianie.

7
W 1880 roku Paderewski poślubił koleżankę z konserwatorium, Antoninę Korsakówną.

Rok później urodził im się syn Alfred obarczony ciężkim upośledzeniem (choroba Heinego-Medina). Antonina nigdy nie doszła do siebie po porodzie i wkrótce zmarła. Paderewski postanowił poświęcić się muzyce. Syna zostawił pod opieką matki chrzestnej Alfreda, Heleny Górskiej, a sam wyjechał do Berlina na studia kompozycji muzycznej u Friedricha Kila i Heinricha Urbana.

Syn Paderewskiego zmarł w 1901 roku w wyniku powikłań związanych z chorobą krążenia.

8
Przypadkowe spotkanie z legendarną polską aktorką Heleną Modrzejewską rozpoczęło jego karierę pianisty-wirtuoza.

Modrzejewską spotkał w 1884 roku w Krakowie. Aktorka zafascynowana była jego talentem. Zaaranżowała publiczny koncert i wspólny występ w krakowskim Hotelu Saski, aby zebrać fundusze na dalsze kształcenie pianistyczne w Wiedniu.

Paderewski studiował u Teodora Leszetyckiego, który polecił go później na posadę nauczyciela gry na fortepianie w Strasburgu.

 

9
Paderewski ożenił się ponownie w 1899 roku.

Jego wybranką była Helena Maria von Rosen. Ślub został zawarty wkrótce po uzyskaniu unieważnienia jej pierwszego małżeństwa ze skrzypkiem solistą orkiestry Opery Warszawskiej, Władysławem Górskim.

Dowiedz się więcej ...
10
Wkrótce po ślubie Paderewski kupił willę Riond-Bosson niedaleko Morges w Szwajcarii, nad Jeziorem Genewskim.

Tam odzyskiwał siły po światowych trasach koncertowych. Tam też razem z żoną eksperymentowali z nowymi technikami uprawy i hodowli kurczaków rasowych, z których 300 sztuk przekazali Warszawskiemu Towarzystwu Rolniczemu. Helena Paderewska założyła też szkołę rolniczą w Julinie, w północno-wschodniej Polsce, w której uczyła dziewczęta hodowli drobiu i technik ogrodniczych.

Para kupiła też dworek w Kąśnej Dolnej koło Tarnowa, ale nie mieszkała tam na stałe.

11
W 1887 roku Paderewski zadebiutował na koncercie w Wiedniu.

Wkrótce zyskał wielką popularność. Koncertował w paryskiej Salle Erard w 1888 roku i londyńskiej St. James'Hall w 1890 roku (koncertował m.in. przed królową Wiktorią). Podczas pobytu w Paryżu zaprzyjaźnił się z francuskim kompozytorem, wirtuozem fortepianu i organów, Charlesem Camille Saint-Saëns .

Odbył trasę koncertową po całej Anglii, zyskując wielkie uznanie publiczności i krytyki, która początkowo była sceptyczna określając go mianem "kowala fortepianu" (dzięki impetowi z jakim uderzał w klawisze fortepianu).

Paderewski zapragnął koncertów w Ameryce, gdzie rozwijająca się nowa wielkomiejska arystokracja chętnie finansowała różne instytucje kultury. Wielkie fortuny Rockeffelerów, Fricków, Carnegiów i in. finansowały działalność kulturalną wszelkiego rodzaju, co powodowało, że najlepsi artyści chcieli tam występować, mając na uwadze swoją własną korzyść finansową.

12
Pierwsza amerykańska trasa Paderewskiego odbyła się w 1891 roku.

Okazała się ona wielkim sukcesem, po którym Paderewski zaczął regularnie koncertować w Ameryce. W swojej pięćdziesięcioletniej karierze pianisty przemierzył kontynent amerykański ponad trzydzieści razy.

Podróżował koleją, we własnym wagonie z kilkoma instrumentami, aby móc ćwiczyć i komponować podczas długich podróży. Był to też pewien rodzaj ekstrawagancji, która miała na celu wytworzenie zainteresowania publiczności jego osobą.

Każdy jego przyjazd do docelowej stacji witany był przez tłumy fanów, które eskortowały go do sali koncertowej.

13
Paderewski bardzo szanował swoją publiczność i był dla niej niezwykle hojny.

Zgadzał się na wielokrotne bisy, występował charytatywnie (Targi Światowe w Chicago w 1893 roku), także na imprezach lokalnych.

Był niezwykle pracowity, harmonogram jego koncertów był bardzo napięty - w trakcie jednej z amerykańskich tras dał 60 koncertów w ciągu 90 dni.

W 1902 roku jego opera "Manru" miała swoja premierę w Metropolitan Opera. W tym samym czasie Paderewski występował w Carnegie Hall, kilka przecznic dalej - obie sale wypełnione były po brzegi.

14
Opera "Manru" była jedynym dziełem scenicznym Paderewskiego i jedyną operą skomponowaną przez Polaka, która została wystawiona w Metropolitan Opera.

Libretto tej opery, autorstwa Alfreda Nossiga, powstało na podstawie powieści "Chata za wsią" Józefa Ignacego Kraszewskiego.

Dowiedz się więcej ...
15
Paderewski koncertował po całym świecie.
W 1904 roku w towarzystwie drugiej żony, papugi i fortepianu Erarda koncertował w Australii i Nowej Zelandii. Był pierwszym pianistą, który dal solowy występ w nowej trzytysięcznej Carnegie Hall.
16
W 1909 roku odbyła się premiera jego Symfonii h-moll "Polonia".

Szczególną popularnością cieszyły się jego miniatury fortepianowe. Jego Menuet G-dur, op.14 nr 1, napisany w stylu Mozarta, stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych kompozycji fortepianowych wszech czasów.

Paderewski pozostawił po sobie spuściznę ponad 70 dzieł orkiestrowych, instrumentalnych i wokalnych. Wszystkie jego kompozycje przywołują romantyczny obraz Polski. Zawierają nawiązania do tańców polskich i muzyki góralskiej.

Miłość Paderewskiego do ojczyzny znajduje odzwierciedlenie w tytułach jego kompozycji, m.in. Fantazja polska op. 19 czy Symfonia h-moll "Polonia" z cytatem z Mazurka Dąbrowskiego.

17
Artysta był niezwykle zamożnym człowiekiem, który wspierał liczne cele charytatywne.

Hojnie dzielił się swoim majątkiem z rodakami, a także z obywatelami i fundacjami z całego świata. Założył fundację dla młodych amerykańskich muzyków i studentów Uniwersytetu Stanforda, kolejną w Konserwatorium Paryskim, fundusz stypendialny w Ecole Normale, wspierał studentów Konserwatorium Moskiewskiego i Petersburskiego, a także uzdrowisko w Alpach dla Legionu Brytyjskiego.

W czasie Wielkiego Kryzysu wspierał bezrobotnych muzyków w Stanach Zjednoczonych i Szwajcarii, publiczną kasę ubezpieczeniową dla muzyków w Londynie oraz pomagał żydowskim intelektualistom w Paryżu.

Wspierał sierocińce i Ośrodek Położniczy w Nowym Jorku.

18
Dzięki jego fundacji powstało wiele sal koncertowych i pomników.
Były to m.in.: Łuk Waszyngtona w Nowym Jorku, pomnik Debussy'ego i Edouarda Colonne w Paryżu, pomnik Liszta w Weimarze, pomnik Beethovena w Bonn, pomnik Chopina w Żelazowej Woli, pomnik Kościuszki w Chicago i Washington Arch w Nowym Jorku.
19
W 1910 roku Paderewski ufundował w Krakowie Pomnik Grunwaldzki dla upamiętnienia 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem.
Odsłonięcie pomnika doprowadziło do wielkich manifestacji patriotycznych.
20
W 1913 roku artysta zamieszkał w Stanach Zjednoczonych.

Kupił tam posiadłość o powierzchni 810 hektarów - ranczo San Ignacio, niedaleko Paso Robles, w regionie Środkowego Wybrzeża Kalifornii.

Dziesięć lat później zasadził tam winorośl Zinfandel. Kiedy winogrona zaczęły dawać plon, zostały przetworzone na wino w pobliskiej York Mountain Winery, która jest jedną z najbardziej znanych winnic między Los Angeles a San Francisco. Wina Paderewskiego były bardzo cenione, znalazły się w pierwszej dziesiątce najlepszych kalifornijskich win.

21
W czasie I wojny światowej Paderewski stał się aktywnym członkiem Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu, który wkrótce został przyjęty przez Ententę jako przedstawiciel sił tworzących państwo polskie.

Paderewski został rzecznikiem komitetu. Wkrótce wraz z żoną utworzył Polski Fundusz Pomocy w Londynie i Stowarzyszenie Białego Krzyża w Stanach Zjednoczonych.

Namawiał polskich imigrantów do przyłączenia się do polskich sił zbrojnych we Francji. W swoich wystąpieniach publicznych i w radiu apelował bezpośrednio do Amerykanów, aby pamiętali o losach jego narodu. Organizowanie spotkań, wystąpień i zbiórek pieniędzy zajmowało mu tak wiele czasu, że na kilka lat zrezygnował z koncertowania.

22
Paderewski zajął się działalnością dyplomatyczną.

W przededniu przystąpienia Ameryki do I wojny światowej, w styczniu 1917 roku, główny doradca prezydenta USA Woodrowa Wilsona, zwrócił się do Paderewskiego o przygotowanie memorandum w sprawie polskiej.

Pod koniec wojny Paderewski odwiedził Poznań, w którym po jego publicznym wystąpieniu 27 grudnia 1918 roku polscy mieszkańcy miasta rozpoczęli zbrojne powstanie przeciwko Niemcom - Powstanie Wielkopolskie.

23
W niepodległej Polsce Ignacy Paderewski został premierem kraju i ministrem spraw zagranicznych RP.

Nominację przyjął z rąk naczelnika Piłsudskiego. Paderewski wraz z Dmowskim reprezentował Polskę na Konferencji Pokojowej w Paryżu w 1919 roku i zajmował się sprawami dotyczącymi roszczeń terytorialnych i praw mniejszości.

Podpisał Traktat Wersalski uznający niepodległość Polski zdobytą po I wojnie światowej.

24
Ignacy Paderewski pozostał w rządzie dziesięć miesięcy (styczeń 1919 - grudzień 1919).

Okres jego rządów przyniósł pewne osiągnięcia: demokratyczne wybory do parlamentu, ratyfikację traktatu wersalskiego, ustawę o ochronie mniejszości etnicznych, stworzenie publicznego systemu oświaty.

Krytykowano uległość Paderewskiego wobec zachodnich mocarstw i było to powodem opuszczenia przez niego rządu RP. Reprezentował on jeszcze Polskę za granicą w 1920 roku na prośbę jego następcy na stanowisku premiera Władysława Grabskiego na Konferencji w Spa, gdy Polska była zagrożona wojną polsko-sowiecką.

25
W 1922 roku Paderewski wycofał się z polityki i powrócił do muzyki.

Jego pierwszy po długiej przerwie koncert odbył się w Carnegie Hall. Koncertował również w Madison Square Garden, gdzie na widowni zgromadziło się 16 tys. widzów. Dochód z koncertu przeznaczył na bezrobotnych amerykańskich muzyków. Podróżował po całych Stanach Zjednoczonych w prywatnym wagonie kolejowym.

W tym czasie otrzymał też m.in. tytuł szlachecki od króla Jerzego V.

26
Po zamachu stanu w Polsce w 1926 roku Paderewski stał się aktywnym działaczem opozycji wobec rządów sanacyjnych.

Koalicja członków opozycji spotykała się w szwajcarskiej posiadłości artysty - została nazwana Front Morges od nazwy miejscowości. Jednym z jej głównych założycieli był generał Władysław Sikorski.

Front Morges postulował m.in. wybór Paderewskiego na prezydenta Polski.

27
W styczniu 1934 roku zmarła żona Paderewskiego, Helena.

Pod koniec życia Helena Paderewska poważnie chorowała. Paderewski odwołał swoje zimowe tournee po Stanach Zjednoczonych, aby spędzić ten czas z żoną. Helena zmarła w posiadłości Riond-Bosson w Tolochenaz koło Morges w Szwajcarii.

Została pochowana na cmentarzu w Montmorency pod Paryżem obok syna Ignacego Paderewskiego - Alfreda. Będący w żałobie Paderewski powiedział ponoć, że chce być w przyszłości z nimi pochowany.

28
W 1936 roku Paderewski zgodził się wystąpić w filmie prezentującym jego talent i sztukę.

Film prezentował rzadki materiał filmowy przedstawiający jego grę na fortepianie.

W listopadzie 1937 roku Paderewski zgodził się przyjąć ostatniego studenta fortepianu, którym był Witold Małcużyński, laureat III miejsca na Międzynarodowym Konkursie Chopinowskim.

29
Do życia publicznego pianista powrócił po inwazji na Polskę w 1939 roku.

Został przewodniczącym Rady Narodowej RP na emigracji w Londynie. Ponownie wyjechał do USA i zwrócił się o pomoc do Ameryki za pomocą radia. Jego radiowe  wystąpienia nadawało ponad 100 stacji radiowych w Stanach i Kanadzie. Jego działania doprowadziły do uzyskania przez rząd Sikorskiego kredytów na uzbrojenie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Niemcy umieścili nazwisko Paderewskiego w tzw. Czarnej Księdze, która zawierała listę wrogów III Rzeszy.

30
W 1941 roku amerykańskie miasta świętowały 50. rocznicę jego pierwszej amerykańskiej trasy koncertowej.

Zorganizowano Tydzień Paderewskiego z ponad 6000 koncertów na jego cześć. Osiemdziesięcioletni już wówczas artysta ponownie uruchomił swoją Polską Fundację Pomocy i dał kilka koncertów.

Ponownie zaplanował też koncert w Madison Square Garden, ale odmówił pojawienia się na scenie upierając się, że ten koncert już się odbył - wydaje się, że zapamiętał koncert, który odbył się tam w latach 20.

31
Podczas swojego tournee w czerwcu 1941 roku Paderewski zachorował na zapalenie płuc.

Pomimo oznak poprawy stanu zdrowia, artysta zmarł w pokoju hotelowym Hotelu Buckingham Nowym Jorku w wieku osiemdziesięciu lat. Sekcja zwłok wykazała, że artysta cierpiał od wielu lat na raka jelita grubego, który dał przerzuty do płuc. Ciało artysty zostało czasowo złożone w krypcie USS Maine Mast Memorial na Cmentarzu Narodowym w Arlington w stanie Wirginia, niedaleko Waszyngtonu.

W 1992 roku, po upadku komunizmu w Polsce, jego szczątki zostały przeniesione do Warszawy i umieszczone w archikatedrze św. Jana. Pośmiertnie został odznaczony orderem wojennym Virtuti Militari.

Jego serce umieszczone jest w rzeźbie z brązu w Narodowym Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej niedaleko Doylestown w Pensylwanii, zwanego "amerykańską Częstochową".

32
W 1941 roku wydawca muzyczny Boosey&Hawkes zamówił u 17 wybitnych kompozytorów solowe utwory fortepianowe na album upamiętniajacy 50. rocznicę amerykańskiego debiutu Paderewskiego w 1891 roku.

Album ten stała się pośmiertnym hołdem złożonym całemu życiu i twórczości Paderewskiego - Homage to Paderewski.

Helena Paderewska pozostawiła pamiętnik z działalności politycznej męża w latach 1910-1920, który nie został opublikowany za ich życia, ale został odkryty przez archiwistę w Instytucie Hoovera w 2015 roku, a następnie opublikowany.

Muzeum Polskie w Chicago otrzymało po śmierci Paderewskiego darowiznę w postaci osobistych rzeczy pianisty. Zarówno Paderewski jak i jego siostra Antonina Paderewska Wilkońska byli entuzjastycznymi zwolennikami i hojnymi sponsorami Muzeum. Antonina była wykonawcą testamentu brata.

33
Jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc w Muzeum Polskim  w Chicago jest sala Ignacego Paderewskiego.

Sala ta zawiera przedmioty osobiste pianisty, jak i przedmioty podarowane przez Buckingham Hotel, gdzie Paderewski spędził ostatnie miesiące swojego życia.

Dla zwiedzających salę tę otwarto 3 listopada 1941 roku. Wielu zwiedzających wierzy, że jest ona nawiedzana przez ducha Ignacego Paderewskiego, a obsługa muzeum odnotowuje incydenty z tym związane. Istnieją również relacje ludzi, którzy uważają, że mieli styczność z duchem artysty. Dochodzenie w tej sprawie prowadzi Towarzystwo Poszukiwania Duchów.

Ważnym eksponatem w tej sali jest fortepian mistrza.

34
Paderewskiego wielbiły kobiety.

Często zwracały się do mistrza z prośbą o pukiel jego włosów. Pewnego razu przyjaciel Paderewskiego stwierdził, że jeśli będzie wysyłał tak dużo włosów swoim wielbicielkom, to niebawem wyłysieje. Na co mistrz odparł - nie ja, tylko mój pies.

Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

23 ciekawostki o Janie Zamoyskim
23 ciekawostki o Janie Zamoyskim
Polityk, jeden z najwybitniejszych mężów stanu w historii Polski
Jan Zamoyski był jednym z najwybitniejszych mężów stanu w historii Polski. Dobrze wykształcony polityk, żarliwy patriota, dzięki któremu Habsburgowie ...
53 ciekawostki o Winstonie Churchillu
53 ciekawostki o Winstonie Churchillu
Brytyjski polityk, przywódca, pisarz i malarz
Winston Churchill, człowiek wielu talentów, był politykiem, strategiem, doskonałym mówcą, dwukrotnym premierem Zjednoczonego Królestwa, a także laurea ...
18 ciekawostek o Kamali Harris
18 ciekawostek o Kamali Harris
Wiceprezydent elekt USA
Kamala Devi Harris, polityczka i prawniczka pełniąca rolę senatora Kalifornii, prokuratora generalnego Kalifornii, prokurator okręgowej San Francisco ...
39 ciekawostek o Romanie Dmowskim
39 ciekawostek o Romanie Dmowskim
Główny ideolog polskiego nacjonalizmu
Był zaciekłym przeciwnikiem Józefa Piłsudskiego, mężem stanu, który odegrał znaczącą rolę w procesie odzyskiwania niepodległości przez Polskę. Był pol ...
35 ciekawostek o Donaldzie Tusku
35 ciekawostek o Donaldzie Tusku
Gdańszczanin, Kaszub, Europejczyk
Najdłużej urzędujący premier w historii III Rzeczpospolitej. Jeden z twórców i wieloletni lider Platformy Obywatelskiej, a wcześniej polityk Kongresu ...
32 ciekawostki o Rafale Trzaskowskim
32 ciekawostki o Rafale Trzaskowskim
Prezydent Warszawy
Rafał Trzaskowski, politolog, były wykładowca akademicki nie ma długiego stażu w polityce. Pochodzi z artystycznej rodziny. Studiował w we Francji i W ...
58 ciekawostek o Józefie Piłsudskim
58 ciekawostek o Józefie Piłsudskim
Dziadek
Był niewątpliwie główną postacią w dziejach Polski międzywojennej - Naczelnik państwa, pierwszy Marszałek Polski. Przez jednych uwielbiany, przez inny ...

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy