Historia
Ciekawostki o Bitwie Warszawskiej
Cud nad Wisłą
Bitwa Warszawska zwana często Cudem nad Wisłą miała dla Polski ogromne znaczenie. Dała Polakom szansę na doprowadzenie wojny z bolszewikami do zwycięskiego końca i ocalenie niepodległości. Posiadała także wymiar moralny. Po raz pierwszy od zmierzchu I Rzeczpospolitej, Wojsko Polskie odniosło samodzielne, wielkie zwycięstwo nad siłami zbrojnymi potężnego do niedawna zaborcy, który krwawo stłumił trzy powstania narodowe Polaków. Powstała II Rzeczpospolita, która mogła wreszcie samodzielnie prowadzić politykę wewnętrzną i zagraniczną, niezależnie od interesów obcych mocarstw. A młode pokolenie mogło wychowywać się w polskiej tradycji i patriotyzmie. Zwycięska Bitwa Warszawska pokazała męstwo polskiego żołnierza, ale przede wszystkim umiejętność planowania i prowadzenia sztuki wojennej.
1
Bitwa Warszawska była operacją wojskową stoczoną w dniach 13-25 sierpnia 1920 roku. Rozegrała się pomiędzy oddziałami sowieckiej Armii Czerwonej, a armiami Wojska Polskiego, zgrupowanymi nad Wisłą. Była to decydująca bitwa wojny polsko-bolszewickiej.
2
Bitwę tę często określa się mianem Cudu nad Wisłą. Twórcą tego sformułowania był Stanisław Stroński, filolog romanista, publicysta i polityk związany z ruchem narodowym. Utworzył je przez analogię do Cudu nad Marną - dramatycznego położenia Francji w czasie I wojny światowej we wrześniu 1914 roku, kiedy to nieoczekiwane odparcie wojsk niemieckich z przedpola Paryża nazwano Cudem nad Marną.
3
Określenie to rozpowszechniła Endecja, aby zminimalizować rolę marszałka Piłsudskiego w zwycięstwie nad bolszewikami w 1920 roku. W debacie publicznej po raz pierwszy terminu Cud nad Wisłą użył Wincenty Witos, natomiast przeciwnicy polityczni Piłsudskiego chętnie go wykorzystywali, aby umniejszyć zasługi marszałka. Określenie to nabrało też konotacji religijnych, gdyż Kościół, równie nieprzychylny marszałkowi, bardzo chętnie mówił o bitwie - cud, i dzień 16 sierpnia (rozstrzygający dzień bitwy) połączył z obchodzonym dzień wcześniej świętem maryjnym - Wniebowzięciem NMP.
4
Gdy wyszło na jaw, że głównym architektem polskiego zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej był gen. Tadeusz Rozwadowski, szef Sztabu Generalnego, propaganda przeciwników marszałka straciła moc. Nazywaniu tego wydarzenia Bitwą Warszawską czy Cudem nad Wisła sprzeciwiają się niektórzy uczeni, gdyż uważają, że to wcale nie Warszawa była celem sowietów, na miasto nie spadł ani jeden pocisk. Profesor Lech Wyszczelski zaproponował, aby bitwę tę nazwać bitwą na przedpolach Warszawy, gdyż działania wojenne toczyły się na przestrzeni 450 km.
5
Niewypowiedziana wojna polsko-rosyjska toczyła się już od 14 lutego 1919 roku, kiedy to w rejonie miasteczka Mosty nad Niemnem doszło do pierwszego starcia z oddziałami Armii Czerwonej. Zamiarem obu stron było przejęcie kontroli nad obszarem opuszczanym przez wojska niemieckie Naczelnego Dowódcy Wojsk na Wschodzie (Ober-Ost). Strona polska występując w obronie obszarów kresowych, wysuwała racje historyczne, kulturowe i etniczne, gdyż terytoria te w dużej mierze zamieszkiwali Polacy. Chodziło też o zabezpieczenie suwerenności odrodzonego państwa polskiego.
6
Początkowo działania wojskowe przyniosły Wojsku Polskiemu sukcesy - zajęto duże obszary litewsko-białoruskie. Jesienią 1919 roku Józef Piłsudski wstrzymał ofensywę, aby nie wspierać "białych generałów" w wojnie z bolszewikami, gdyż nie uznawali oni odrodzonej Polski w granicach byłego zaboru rosyjskiego. Po klęsce wojsk kontrrewolucyjnych na przełomie 1919/1920 r. Piłsudski zmienił swój plan idei federacyjnej na inkorporację ziem, które niegdyś znajdowały się w granicach Rzeczpospolitej.
7
Przed wznowieniem działań bojowych doszło jeszcze do zawarcia z Ukrainą układu politycznego, zgodnie z którym uznano roszczenia terytorialne Polski na wschód po rzeką Zbrucz. 25 kwietnia 1920 roku rozpoczęła się polska ofensywa na wschód, której celem było zdobycie jak największych obszarów przed Armią Czerwoną. W wyniku działań bojowych siły polskie opanowały duże obszary prawobrzeżnej Ukrainy łącznie z Kijowem. Będąca dotąd w odwrocie Armia Czerwona, po przeprowadzeniu reorganizacji, przystąpiła do kontruderzenia na Ukrainie, a następnie na całym polsko-rosyjskim froncie.
8
Szczególnie dała się Polakom we znaki Armia Konna Siemiona Budionnego, która po przełamaniu frontu polskiego doprowadziła do generalnego odwrotu wojsk polskich. Konnica Budionnego została zatrzymana dopiero w bitwie pod Brodami w dniach od 29 lipca do 2 sierpnia 1920 roku. Wojska rosyjskie Frontu Północnego pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego parły na Warszawę z myślą przeniesienia rewolucji na Zachód przez terytorium Polski.
9
Wojska bolszewickie podjęły próbę sforsowania Wisły pod Włocławkiem oraz w Płocku, aby zaatakować Warszawę od zachodu. Na tym obszarze miały miejsce najcięższe walki, które stoczyły wojska polskie. Pierwsza Armia gen. Franciszka Latinika walczyła pod Radzyminem, a 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego pod Modlinem i nad Wkrą. Zadaniem obu polskich armii było związanie jak największych sił rosyjskich, w celu stworzenia korzystnych warunków do wykonania manewru okrążającego przez formującą się Grupę Manewrową, która miała rozerwać rosyjski Front Północny Michaiła Tuchaczewskiego.
10
Na głównym, warszawsko-modlińskim kierunku działań, siły rosyjskie liczyły 19 dywizji strzelców, 2 brygady strzelców, 2 dywizje kawalerii i oddział zbiorczy Grupy Mozyrskiej. Siłom tym Polacy przeciwstawili 15 dywizji piechoty, 2 dywizje kawalerii i 2 brygady piechoty. Nie było żadnych odwodów. Polskie Naczelne Dowództwo opracowało plan bitwy, którego szczegóły dopracował Piłsudski z gen. Tadeuszem Rozwadowskim. Zdecydowano o koncentracji ponad 6 dywizji nad Wieprzem w rejonie Puław. Na siły polskie złożyło się w sumie 29 dywizji piechoty i 3 dywizje kawalerii tj. około 190 000 żołnierzy. Pomiędzy Dęblinem a Kockiem zgrupowane były siły Grupy Manewrowej z 4. Armii. Położenie polskich sił było korzystne dla przebiegu całości planu bitwy. Wojska nieprzyjaciela tymczasem rozrzucone były na dużej przestrzeni.
11
Wielka Bitwa Warszawska rozpoczęła się 13 sierpnia 1920 roku. Składała się ona z trzech faz:
- walk obronnych na przedmościu warszawskim na przedpolach Radzymina
- bitwy obronnej i manewru zaczepnego 5. Armii gen. Władysława Sikorskiego nad Wkrą
- uderzenia 16 sierpnia Grupy Manewrowej znad Wieprza i pościg
12
Działania zaczepne wojsk na linii Wkry rozpoczęła 5. Armia gen. W. Sikorskiego 14 sierpnia 1920 roku. Miała przed sobą siły sowieckie 4 i 15. Armii. Doszło do zażartej walki pod Modlinem, w której wyróżniła się m.in. 18. Dywizja Piechoty gen. Franciszka Krajowskiego. Następnego dnia 17. Dywizja Piechoty wyruszyła z Modlina i wzdłuż osi na Nasielsk zaszła nieprzyjaciela od flanki (skrzydła) - Rosjanie po ciężkiej walce zostali wypchnięci za Wkrę. Kontynuując natarcie 16 sierpnia, 5. Armia gen. Sikorskiego zdobyła Nasielsk, Serock, Pułtusk, Ciechanów, Przasnysz oraz Mławę. Pobita sowiecka 15. Armia wycofała się ku Narwi, zagrażając odcięciem wojsk bolszewickich, które dotarły już do Wisły.
13
Wielkim sukcesem polskiej Armii było zdobycie Ciechanowca, gdzie dzięki zdobyciu rosyjskiej radiostacji, sowieci stracili łączność 4. Armii z Michaiłem Tuchaczewskim, którego stanowisko dowodzenia znajdowało się w Mińsku Białoruskim. O świcie 16 sierpnia 1920 roku Grupa Manewrowa składająca się ze związków taktycznych 3. i 4. Armii pod dowództwem J. Piłsudskiego rozpoczęła natarcie znad Wieprza na Grupę Magurską ( była ona rozciągnięta w marszu z Brześcia nad Bugiem ku Wiśle na wysokości Maciejowic). Nagłe uderzenie zaskoczyło Rosjan, którzy do końca nie zdawali sobie sprawy z powagi sytuacji. Armia polska okrążała i niszczyła sowiecką Armię Frontu Północnego, a ich sukces zależał od szybkości piechoty polskiej (w dniach od 16 do 25 sierpnia czołowe jednostki 2. Armii przeszły około 300 km).
14
Efektem bitwy na przedpolach Warszawy było rozbicie wojsk Tuchaczewskiego, atakujących stolicę. Choć wojska bolszewickie zostały pokonane, Północny Front rosyjski nie został do końca rozbity. Straty rosyjskie wynosiły 25 tys. zabitych i rannych oraz 66 tys. wziętych do niewoli. 45 tys. czerwonoarmistów zostało internowanych po przekroczeniu granicy niemieckiej. Zdobyto też 231 dział, 1023 ciężkie karabiny maszynowe i wiele innego sprzętu.
Straty polskie: 4,5 tys. zabitych, 22 tys. rannych i około 10 tys. zaginionych.
15
O zwycięstwie Polaków na przedpolach Warszawy zdecydowało męstwo oręża polskiego i zasada ekonomii sił. Po stronie rosyjskiej brakło koordynacji w dowodzeniu. Ale bolszewicy, mimo klęski pod Warszawą, nadal byli groźni. Siemion Budionny dowodzący 1. Armią Konną, pod koniec sierpnia 1920 roku wdarł się na Zamojszczyznę próbując przyjść z pomocą Tuchaczewskiemu. 31 sierpnia pod Komarowem doszło do największej bitwy kawaleryjskiej, w której pomimo posiadanej przewagi, 1 Armia Konna została zmuszona do odwrotu. Ostatecznie bitwa niemeńska i bitwy na południowo-wschodnich rubieżach państwa polskiego przesądziły o zakończeniu wojny o polską granicę wschodnią.
16
W wyniku Bitwy Warszawskiej 15 października 1920 roku, delegacje polskie i sowieckie zawarły w Rydze zawieszenie broni. W marcu 1921 roku na jego mocy zawarto traktat pokojowy. Traktat ten na osiemnaści i pół roku, do 17 września 1939 roku, uregulował stosunki polsko-sowieckie i wytyczył polską granicę wschodnią.
