Historia

Ciekawostki o Bitwie pod Termopilami

Znaleźliśmy 31 ciekawostek na temat Bitwy pod Termopilami

Termopile - symbol poświęcenia życia na polu bitwy

Jedna z najsłynniejszych inwazji w dziejach starożytnego świata. W wąskim przesmyku termopilskim dumni Spartanie stawili zaciekły opór Persom, choć zdawali sobie sprawę z tego, że ich walka jest skazana na porażkę. Zapłacili za to najwyższą cenę, ale udowodnili, że czasem można wygrać,  przegrywając. Ich wódz Leonidas,  na wieki  stał się symbolem bohaterstwa i mężnego poświęcenia w sytuacji bez wyjścia. 

Bitwa pod Termopilami
1
Po klęsce poniesionej z rąk Greków w bitwie pod Maratonem w 490 r. p.n.e., Persowie zaczęli planować kolejną wyprawę przeciwko greckim miastom – państwom (polis).

Planowanie kolejnej inwazji rozpoczął król Dariusz I, który tym razem postanowił sam stanąć na czele wyprawy (w przegranej bitwie pod Maratonem wojskami perskimi dowodzili Datis z Medii i Artafernes - brat króla Dariusza).

2
Dariusz I przygotowywał się do wyprawy przez 3 lata.

Rozpoczął tworzenie ogromnej armii oraz floty wojennej. Zgodnie z prawem perskim, które nakazywało królowi przed wyruszeniem na ważną wyprawę wskazanie następcy, wyznaczył jako następcę swojego syna Kserksesa. Wkrótce Dariusz podupadł na zdrowiu, i w październiku 486 roku p.n.e. zmarł.

3
Przed śmiercią Dariusz przekazał Kserksesowi zadanie ukarania Greków, szczególnie Ateńczyków, za poparcie dla powstania jońskiego, oraz za pokonanie Persów pod Maratonem.
4
Kserkses przejął władzę pod koniec 486 roku  p.n.e.

Do ataku na miasta greckie zachęcali go Pizystratydzi i tesalscy Aleadzi. Początkowo musiał zająć się stłumieniem rewolty w Egipcie i Babilonie, ale od 484 roku p.n.e. rozpoczął przygotowania do inwazji. Na planowanej trasie przechodu wojsk przez Trację i Macedonię polecił umieścić magazyny z zapasami dla wielkiej armii. Kazał przekopać półwysep Athos, aby okręty nie musiały płynąć zbyt daleko od lądu.  Przez cieśninę Hellespont (dawna nazwa cieśniny Dardanele utworzona od imienia mitycznej Helle) kazał przerzucić most. 

5
Kserkses rozkazał poskromić nieposłuszne morze.

Pierwsza próba zbudowania mostu - z papirusu i lnu - ze względu na sztorm, który pozrywał liny, okazała się całkowicie nieudana. Według podań, Kserkses kazał wymierzyć morzu 300 batów oraz wrzucić do wody kajdany, aby w ten sposób wymusić posłuszeństwo morza. Dopiero druga próba zbudowania mostu (ze statków) okazała się skuteczna.

6
Według Herodota, armia, którą prowadził Kserkses liczyła pięć milionów dwieście osiemdziesiąt trzy tysiące ludzi - w tym zdatnych do boju dwa miliony sześćset czterdzieści tysięcy.

Tak wielka rzesza ludzi (a także towarzyszących im zwierząt), nawet w dzisiejszych warunkach,  byłaby zadaniem logistycznym niemożliwym do wykonania. Dlatego współcześni historycy szacują liczebność armii Kserksesa na 120 - 300 tysięcy zbrojnych (niektórzy dopuszczają liczbę 500 tysięcy). W skład armii wchodzili żołnierze różnych narodowości - Asyryjczycy, Fenicjanie, Babilończycy, Hindusi, Egipcjanie, Żydzi, Arabowie, i inni. Co najmniej 10.000 z nich stanowili tzw. “Nieśmiertelni” - elitarni wojownicy stanowiący równocześnie gwardię królewską. Prowadzona przez Kserksesa flota liczyła 1207 trier (okręty wyposażone w żagle i trzy rzędy wioseł) i 3000 statków transportowych. Armia dysponowała także ciężką konnicą oraz wozami bojowymi.

7
Przemarsz armii Kserksesa do Attyki trwał 5 miesięcy.

Z uwagi na górzysty teren Grecji, mimo zbudowanych mostów i poganiania wojowników batami, perskie siły lądowe posuwały się bardzo powoli. Dotarły do Grecji w 480 roku p.n.e.

8
Powolny przemarsz wojsk perskich pozwalał Grekom na organizację obrony.

Przywództwo militarne w zbliżającym się starciu przejęła Sparta, która stała na czele Związku Peloponeskiego - utworzonego w drugiej połowie VI wieku p.n.e. sojuszu obronnego miast - państw Peloponezu. W Sparcie rozpoczęto organizowanie oporu przeciwko Persom.

9
Dowodzący obroną król Sparty - Leonidas uznał, że miejscem najbardziej odpowiednim do obrony będzie wąwóz Termopile.

Przesmyk termopilski znajdował się na drodze do Aten, które leżały w odległości jedynie 190 kilometrów na południe. Z jednej strony wąwozu termopilskiego znajdowało się strome i niedostępne urwisko skalne, z drugiej strony wcinająca się głęboko w ląd zatoka Morza Egejskiego - Maliakos. W pierwszym przewężeniu, którym biegła droga nadmorska z Tesali do Beocji i dalej do Aten, przesmyk miał zaledwie 14 metrów. Znajdował się tam mur kamienny, który przed bitwą został dodatkowo wzmocniony. W okolicy bramy w murze przesmyk rozszerzał się, ale po przejściu około 1,5 kilometra zwężał się do  zaledwie 2 metrów. Właśnie w tym miejscu król Sparty zamierzał wydać bitwę Persom. Wiedział, że tylko w ten sposób jego armia ma szansę zwyciężyć  dużo większą armię  wroga.

Kserkses zdecydował się pójść tą drogą, ponieważ była to najkrótsza trasa prowadząca do Aten, a ponadto dawała jednocześnie możliwość nieodłączania się nadmiernie od floty. Wprawdzie mógł ominąć Termopile i wybrać drogę przez przełęcz Kytinion, ale trasa ta była dłuższa i nie pozwalała na bliskość floty, nadto umożliwiała Grekom organizację zasadzek.

10
Słabym punktem obrony była górska ścieżka, którą można było obejść przesmyk termopilski.

Leonidas wiedział, że przez porośnięte dębami stoki wąwozu prowadzi ścieżka,  którą można było obejść pozycje obrońców. Persowie nie mogli znać tej ścieżki i król Sparty liczył na to, że jej nie odkryją. Jednak na wszelki wypadek posłał tam Fokijczyków (1000 hoplitów), którzy podjęli się obrony ścieżki - mieli zabijać ewentualnych zwiadowców.



11
Armia grecka w sumie liczyła 7.200 wojowników.

Według Herodota, wojska greckie składały się z 300 hoplitów spartańskich i 1000 lekkozbrojnych periojków, 500 hoplitów z Mantinei, 500 z Tegei, 120 z Orchomenos w Arkadii, 1000 innych Arkadyjczyków, 400 Koryntian, 200 hoplitów z Flejus, 80 z Myken, 700 żołnierzy z Tespiów, 1000 z Malis, 1000 z Fokidy, 400 z Teb oraz „wszystkich” z Lokrydy Opunckiej.

12
Na czele armii greckiej stał Leonidas i jego 300 najdzielniejszych hoplitów.

Zdaniem Herodota, dobierając 300 wojowników, Leonidas zwracał uwagę na stopień opanowania przez nich rzemiosła wojennego, ale także na to, by każdy z nich miał męskiego potomka. Spartanie zdawali sobie sprawę z ogromnej przewagi liczebnej Persów i liczyli się z tym, że wielu z nich zginie.

13
Podstawą armii greckiej byli hoplici.

Była to ciężkozbrojna piechota. Hoplici nosili pancerze zrobione z brązu i charakterystyczne hełmy zakrywające całą głowę i szyję, ze szczelinami na oczy i usta.  Nogi od kolan po kostki zabezpieczone mieli nagolennikami. Do walki używali drewnianej włóczni zakończonej żelaznym grotem oraz dodatkowo miecza wykonanego z brązu lub żelaza. Do ochrony służyła im okrągła drewniana tarcza z podwójnym uchwytem, nazywana hoplonem.  Żołnierze ustawiali się w zwartej formacji, ramię przy ramieniu tak, aby tarcza zachodziła za tarczę osłaniającą hoplitę z prawej strony.

14
W armii perskiej przeważała lekkozbrojna piechota.

Żołnierze wyposażeni byli w prosty, długi miecz (akinakes), krótką włócznię oraz łuk, który wraz ze strzałami schowany był w gorytos (futerał łuczniczy). Persowie polegali przede wszystkim na łucznikach, dlatego nie przywiązywano zbyt dużej uwagi do uzbrojenia, służącego do walki wręcz. Tarcze były wykonane głównie z trzciny, którą łączono z  kawałkiem skóry, co dawało osłonę przed strzałami, ale nie przed cięciami. Większość perskich wojowników nie miała pancerzy, tylko tuniki, które nie chroniły przed ciosami wroga.

“Nieśmiertelni” byli doskonale wyćwiczoną jednostką, składającą się prawie wyłącznie z Persów. Uzbrojeni byli w krótkie włócznie, sztylety i łuki, osłaniali się wiklinową tarczą obciągniętą skórą. Zgodnie z relacją Herodota nosili także zbroje “łuskowane jak u ryb”, a sami błyszczeli od złota i srebra.

15
Na krótko przed bitwą Leonidas zwrócił się o przepowiednię do Wyroczni Apollina w Delfach.

Wyrocznią nazywano miejsce święte, w którym bogowie, za pośrednictwem kapłanów, przepowiadali przyszłość, wyrażali swoją wolę i udzielali rad w sprawach prywatnych i państwowych. Wyrocznia w Delfach sławna była w całej Grecji - powszechnie uważana była za omphalos - pępek świata.  W świątyni Apollina w Delfach przyszłość przepowiadały Pytie - kapłanki wychowywane przy świątyni od dzieciństwa.  Pytia piła wodę ze świętego źródła Kassotis, a następnie siadała na trójnogu ustawionym nad rozpadliną i wdychając wydzielające się z rozpadliny wyziewy, udzielała odpowiedzi. Przepowiednia była traktowana jako wyrocznia Zeusa objawiona za pośrednictwem Apollina.

Na pytanie zadane przez Leonidasa Pytia odpowiedziała, że w zbliżającej się wojnie albo zginie król Sparty albo cały kraj opanują wrogowie. 

Przepowiednia nie powstrzymała Leonidasa przed stawieniem czoła Persom.

16
Kserkses szybko dowiedział się, że Grecy stanęli pod Termopilami.

Wysłał pojedynczego zwiadowcę, który obejrzał obozowisko Spartan i po powrocie zdał mu relację z tego co widział. Kserkses lekceważył niewielką armię grecką - Persowie mieli miażdżącą przewagę liczebną -  nie zwracał także uwagi na ostrzeżenia znajdującego się w jego obozie, wygnanego króla spartańskiego Demaratosa, który doskonale znał wartość bojową hoplitów ze Sparty -  nazywał ich  najdzielniejszymi mężami świata. 

17
Kserkses liczył, że widząc potęgę armii perskiej, Spartanie i ich sojusznicy uciekną.

Odczekał kilka dni, po czym wysłał posłów z żądaniem kapitulacji, tj. żądaniem „ziemi i wody”. Nie jest znana treść odpowiedzi, jakiej udzielił Leonidas, ale na pewno odmówił. Wkrótce nastąpił atak perskiej piechoty.

18
Nie jest znana dokładna data bitwy pod Termopilami.

Historycy wskazują kilka dat bitwy: 21 - 23 lipca, 20 sierpnia,  8 - 10 września 480 roku p.n.e. Większość skłania się jednak do stanowiska, że był to sierpień 480 roku p.n.e.

19
Na rozkaz Kserksesa, jako pierwsze uderzyły oddziały Medów i Elamitów.

Otrzymały zadanie frontalnego ataku na pozycje Greków. Ten pierwszy atak został krwawo odparty przez Greków. Persowie nie byli w stanie przebić się przez linię falangi - musieli atakować Greków od frontu, prowadząc atak wprost na mocno ustawioną grecką falangę. Nie mogli atakować skrzydłami, ich konnica nie miała jak szarżować.  Przy kolejnych atakach wojsk perskich Grecy stosowali taktykę pozorowanego odwrotu. Gdy Persowie atakowali, hoplici cofali się, a za nimi podążali z pełną szybkością perscy piechurzy. Wtedy Grecy robili błyskawiczny zwrot i uderzali na zaskoczonych  Persów, którzy dodatkowo nie mogli użyć łuczników, ponieważ wojska wciąż pozostawały w zwarciu. Konsekwencją były ogromne straty wojsk perskich. Pod koniec pierwszego dnia walki Kserkses rzucił do walki elitarną jednostkę “Nieśmiertelnych”, ale oni również zostali przez helleńskich hoplitów odparci. 

20
Drugiego dnia walk Grek Efialtes zdradził Kserksesowi, że istnieje górska ścieżka, którą można obejść stanowiska Greków i dostać się na ich tyły.

Również następnego dnia, wąski przesmyk termopilski wdawał się nie do pokonania dla armii perskiej, która ponosiła dalsze ciężkie straty. Mimo ogromnej przewagi liczebnej Persowie niczego nie zyskali. Gdy Kserkses zaczął się zastanawiać jak dalsza walka w Termopilach wpłynie na morale jego armii, zgłosił się do niego Grek z Trachis - Efialtes, który licząc na sowitą nagrodę zdradził mu, że istnieje ukryta ścieżka, która pozwala obejść przesmyk termopilski i przedostać się na tyły Greków.

21
Na rozkaz Kserksesa, oddział “Nieśmiertelnych”, pod osłoną nocy ruszył drogą wskazaną przez Efialtesa.

Informacja o drodze, która pozwalała ominąć przesmyk termopilski, stworzyła możliwość zamknięcia w kleszczach greckiej armii. Z obozu Persów “Nieśmiertelni” wyruszyli wraz z Efialtesem jako przewodnikiem. Dowodził nimi Hydarnes (nazywany czasem Młodszym). O świcie kolumna żołnierzy perskich zaskoczyła pozostawionych do obrony ścieżki Flokijczyków. Po krótkiej walce Flokijczycy zepchnięci zostali na pobliskie wzgórze, a  “Nieśmiertelni” szybkim marszem ruszyli w kierunku morza, aby od tyłu zaatakować Greków na przesmyku.

22
Nad ranem trzeciego dnia bitwy, Leonidas od zbiegów i zwiadowców dowiedział się, że Persowie odkryli tajemną ścieżkę.

Armia perska zacieśniła pętlę wokół Greków.  Król Sparty zrozumiał, że walcząc z wrogiem z dwóch stron, nie zdoła utrzymać wąwozu i że dalszy opór jest beznadziejny. 

23
Pomimo okrążenia Leonidas pozostał na polu bitwy, odsyłając większość oddziałów.

Na podstawie przekazu Herodota można przypuszczać, że Leonidas zdając sobie sprawę z beznadziejnej sytuacji armii greckiej i podejrzewając prawdopodobnie, “że sprzymierzeńcy nie są skłonni ani chętni do dzielenia niebezpieczeństw, kazał im się oddalić, mówiąc, że jemu samemu nie wypada odejść”. Niektórzy historycy przypuszczają jednak, że opowieść Herodota o odprawieniu sojuszników miała przykryć fakt, że widząc  beznadziejność dalszej walki, po prostu uciekli.

Z Leonidasem pozostało 300 Spartan, 700 Tespijczyków, 400 Tebian i jedyny cywilny uczestnik bitwy - wróżbita z Akarnanii Megistias. 

24
Leonidas rozkazał żołnierzom walczyć do końca.

Według przekazu Plutarcha (jeden z największych pisarzy starożytnej Grecji, filozof, historyk, orator) Leonidas nakazał swoim żołnierzom, aby zjedli pożywne śniadanie, ze względu na to, że „wieczerzać będą w Hadesie”. Następnie poprowadził swoich wojowników do najwęższego miejsca wąwozu, gdzie czekali na atak Persów. Wiedział, że podejmuje się misji samobójczej, ale postanowił do ostatniej chwili opóźniać przemarsz Persów ku Attyce.  Gdy Persowie przygotowywali do ostatecznego szturmu, Spartanie uderzyli na nich niespodzianie. Atakowali z furią, przebijali się przez kolejne szeregi wroga. Gdy nadeszła wieść, że od tyłu zbliżają się „Nieśmiertelni”, pozostali przy życiu hoplici wycofali się na pagórek Kolonos i tam walczyli do ostatniego żołnierza. Wśród poległych znalazł się także Leonidas, który walczył z żołnierzami ramię w ramię.

25
Na rozkaz Kserksesa ciało Leonidasa zostało zbezczeszczone - pozbawiono je głowy, a następnie ukrzyżowano

Straż Leonidasa ciasno otoczyła jego ciało, ale żołnierzy było zbyt mało i nie mieli już siły, aby kontratakować, ginęli od strzał i włóczni. Miejsce śmierci Leonidasa zostało przykryte płaszczami Spartan.

26
Według Herodota, spośród 300 Spartan, którzy walczyli pod Termopilami dwóch, z uwagi na gwałtowny ból oczu nie brało udziału w bitwie.

Po powrocie do Sparty jeden z nich się powiesił (“zniesławiony, tego zaznał: żaden ze Sparatów nie rozniecił mu ognia ani z nim nie rozmawiał, a dla hańby nazywano go tchórzem”), a drugi chcąc odzyskać dobre imię , w 379 roku p.n.e. uczestniczył w bitwie pod Platejami, w której zginął  wykazując się odwagą.

27
W bitwie pod Termopilami zginęło 4.000 Greków i  20.000 Persów. 


W trakcie bitwy 400 Tebian przeszło na stronę wroga, przypominając Kserksesowi, że ich miasto złożyło Persji hołd - na rozkaz Kserksesa zostali napiętnowani “królewskim znakiem”.

28
Bitwa pod Termopilami nie miała większego wpływu na losy wojny.

Spartanie przegrali, ale zadali duży cios Kserksesowi, pokazując swoją siłę, podnosząc morale grekom i dając czas koalicji na ocalenie swojej floty, która w cieśninie Salamina zwyciężyła flotę perską. Persowie musieli wycofać się z Attyki, a Grecy pod dowództwem nowego króla Sparty Pauzaniasza odnieśli zwycięstwo nad perskim wodzem Mardoniuszem  w bitwie pod Platejami w Beocji. 

29
Bitwa w wąwozie termopilskim przeszła do historii jako symbol poświęcenia, symbol niezwykłego męstwa i odwagi.
30
Według relacji Herodota, po bitwie Grecy wystawili poległym bohaterom kamienny pomnik w kształcie lwa oraz trzy stele z żałobnymi epigramami, które poświęcone były Leonidasowi, Megistiasowi (jedyny cywilny uczestnik bitwy) i pozostałym poległym.
31
Obecnie w wąwozie termopilskim, na kurhanie, w którym pochowano Spartan znajduje się kamienna tablica, na której wyryto napis autorstwa greckiego poety Symonidesa: “Przechodniu, powiedz Sparcie, tu leżym jej syny, prawom jej posłuszni, do ostatniej godziny”.

Wzdłuż drogi koło Termopil stoi pomnik króla Leonidasa upamiętniający jego rolę w historii świata.

Lubisz ciekawostki?

Podobne tematy

29 ciekawostek o Bitwie pod Maratonem
29 ciekawostek o Bitwie pod Maratonem
Najważniejsza bitwa starożytnej Grecji
Wsławiona wyczynem Greka Filippidesa,  który przyniósł do Aten wieść o zwycięstwie, ale do historii przeszła jako najważniejsza bitwa w dziejach staro ...
17 ciekawostek o Homerze
17 ciekawostek o Homerze
Ślepy wędrowiec, autor „Iliady” i „Odysei”
Najstarszy znany z imienia poeta uważany za ojca poezji epickiej. Żaden grecki poeta nie przsewyższył go sławą.  Na jego cześć wznoszono świątynie a w ...
16 ciekawostek o Bitwie Warszawskiej
16 ciekawostek o Bitwie Warszawskiej
Cud nad Wisłą
Bitwa Warszawska zwana często Cudem nad Wisłą miała dla Polski ogromne znaczenie. Dała Polakom szansę na doprowadzenie wojny z bolszewikami do zwycięs ...
20 ciekawostek o bitwie pod Azincourt
20 ciekawostek o bitwie pod Azincourt
Rzeź francuskich elit
Jedna z ważniejszych bitew wojny stuletniej. Zlekceważone przez francuzów nieliczne oddziały angielskie rozgromiły znacznie silniejsze wojska francusk ...
22 ciekawostki o bitwie pod Grunwaldem
22 ciekawostki o bitwie pod Grunwaldem
Pycha kroczy przed upadkiem
Jedna z większych bitew średniowiecznego rycerstwa, która przełamała potęgę zakonu krzyżackiego. Była to bardzo dobrze zaplanowana i zorganizowana kam ...
21 ciekawostek o bitwie pod Wiedniem
21 ciekawostek o bitwie pod Wiedniem
Gwóźdź do trumny tureckiej ekspansji w Europie
Bitwa pod Wiedniem, zwana również Odsieczą Wiedeńską, jest jedną z najistotniejszych bitew w historii nie tylko Polski, ale i Europy. Dzięki taktyczne ...
23 ciekawostki o piramidzie Cheopsa
23 ciekawostki o piramidzie Cheopsa
Pamiątka sprzed 4500 lat
Została zbudowana w pocie czoła stu (lub trzystu dwudziestu) tysięcy pracowników. Była niewyobrażalnym zadaniem inżynieryjnym i logistycznym. Do niekt ...
22 ciekawostki o Koloseum
22 ciekawostki o Koloseum
Krwawa perła starożytnego świata
Odwiedzane przez ponad pięć milionów turystów rocznie, Koloseum stanowi jeden z najważniejszych zabytków starożytnego świata. W starożytności było mie ...

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy