Państwa
Ciekawostki o Palestynie
Państwo częściowo uznawane, leżące na terytorium historycznej Palestyny
Palestyna jest jednym z państw Bliskiego Wschodu. Znajduje się na terytorium historycznej krainy o tej samej nazwie, które dzieli z Izraelem. Jest podmiotem międzynarodowym o nieustalonym statusie, uznanym jedynie przez niektóre państwa. W skład państwa wchodzi Zachodni Brzeg Jordanu i Strefa Gazy. Tereny te są przedmiotem ciągłego konfliktu między Palestyną a Izraelem. Stolicą kraju jest miasto zbudowane przez arabskich chrześcijan - Ramallah.
1
Palestyna jest de jure (według prawa) suwerennym Państwem w południowo-zachodniej Azji - jest jednym z krajów Bliskiego Wschodu. Oficjalnie jest państwem rządzonym przez Organizację Wyzwolenia Palestyny (OWP).
2
Leży na terenie historycznej Palestyny - regionu geograficznego, części Bliskiego Wschodu. Współcześnie Palestyną (regionem) nazywa się obszar położony między wybrzeżem Morza Śródziemnego a doliną rzeki Jordan, w granicach dwóch państw: Palestyny i Izraela.
Granice Palestyny biegną od Sydonu na wybrzeżu Morza Śródziemnego w głąb lądu do Damaszku, w kierunku południowym do Zatoki Akaba, a następnie na północny zachód do Rafah.
3
Nazwa Palestyny pochodzi prawdopodobnie od starożytnego ludu Filistynów, którzy osiedlili się na jej wybrzeżu w XII wieku p.n.e. W starożytności obecna Palestyna nosiła nazwę Kanaan. Już od neolitu rozwijały się tam pierwsze miasta (Jerycho).
Korzystne położenie geopolityczne Kanaanu (prowadziły przez nie szlaki handlowe pomiędzy Afryką, Azją i Europą) powodowało, że region ten był systematycznie podbijany przez wiele ludów: Egipcjan, Hetytów, Hebrajczyków, Filistynów, Asyryjczyków, Arabów, Turków osmańskich i Brytyjczyków.
4
Około 2500 p.n.e. Palestyna została zasiedlona przez Kananejczyków - starożytny lud zachodniosemicki przybyły tam z Libanu i Półwyspu Arabskiego (według Biblii Kananejczycy pochodzili od Kanaana, syna Chama). Około XIII wieku p.n.e krainę tę zaczęły przemierzać wędrowne plemiona Hebrajczyków - lud biblijny zwany "Ludem Bożym", potomkowie Jakuba, o którym informacje pochodzą z zapisów Biblii.
W XII w. p.n.e. na wybrzeżach osiedlili się Filistyni, a pod koniec XI w. p.n.e. na terytorium Palestyny powstało królestwo Izraela, które uległo rozbiciu na królestwo Izraela i królestwo Judy.
5
Palestyna została podbita około 587 r. p.n.e. przez Babilonię. Następnie weszła w skład imperium perskiego, później podbił ją Aleksander Macedoński, była pod władzą dynastii Ptolemeuszów, a następnie Seleucydów, a od 63 p.n.e. pod wpływem rzymskim.
Królestwo Judei początkowo było państwem sprzymierzonym, ale od 6 n.e. stało się rzymską prowincją. W tym rejonie żył, działał i umarł Jezus Chrystus.
6
Żydzi zostali częściowo wypędzeni z Palestyny w wyniku wojny żydowskiej (66-73) oraz powstania Bar-Kochby (zbrojne wystąpienie Żydów przeciwko Cesarstwu Rzymskiemu w latach 132-135).) Od 395 Palestyna stała się częścią cesarstwa wschodniorzymskiego. Stolicą starożytnej Palestyny była Cezarea Nadmorska, na wybrzeżu Morza Śródziemnego.
W latach 634-640 Palestyna została podbita przez Arabów. W okresie wczesnomuzułmańskim na terenie współczesnej Palestyny istniały okręgi wojskowe Palestyny, ze stolicą w Ar-Ramli oraz Jordanu, ze stolicą w Tyberiadzie.
7
W latach 1099-1291 w Palestynie istniało Królestwo Jerozolimskie, założone przez krzyżowców. W latach 1516-1918 Palestyna weszła w skład imperium osmańskiego.
8
Podczas I wojny światowej Palestyna została zdobyta w kampanii synajsko-palestyńskiej przez siły brytyjskie. W 1920 roku stała się brytyjskim mandatem (Brytyjczycy mogli w dowolny sposób kierować polityką państwa). Brytyjczycy zainteresowani byli Palestyną z powodu blisko położonego Kanału Sueskiego oraz starań żydowskiego ruchu nacjonalistycznego (syjonizmu), który organizowali imigrację Żydów do Palestyny licząc na utworzenie tam własnego państwa narodowego.
9
Minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii wyraził intencję utworzenia w Palestynie narodowej siedziby Żydów, którzy od wieków w większości żyli w diasporze, w Palestynie utrzymując jedynie minimalną, ciągłą obecność. Sprzeciwiała się temu stanowiąca zdecydowaną większość populacji Palestyny ludność pochodzenia arabskiego. Wśród tej ludności zaczęły narastać antyżydowskie i antybrytyjskie nastroje, objawiające się zbrojnymi powstaniami. Opór Arabów skłonił Brytyjczyków do ograniczenia imigracji żydowskiej na teren Palestyny, co w czasie II wojny światowej zaowocowało atakami terrorystycznymi skrajnych organizacji syjonistycznych.
10
W obliczu tragedii Holokaustu, międzynarodowa społeczność rozpoczęła nasiloną akcję, której celem było stworzenie państwa żydowskiego. Rozpoczęła się wielka imigracja europejskich Żydów do Palestyny i wkrótce stanowili oni znaczącą część społeczeństwa tego regionu. Nie mogąc pogodzić roszczeń Arabów i Żydów do terytorium Palestyny, Wielka Brytania zdecydowała się przekazać tę kwestię do ONZ.
11
W 1947 roku ONZ przedstawiła projekt podziału Palestyny na dwie części: żydowską i arabską, zakładając oddanie ponad połowy terytorium Palestyny państwu żydowskiemu - Izraelowi oraz umiędzynarodowienie Jerozolimy. Wywołało to walki między społecznością arabską i żydowską i doprowadziło m.in. do Masakry w Dajr Jasin (zginęło wówczas 242 mieszkańców arabskich, w tym kobiety i dzieci).
W przeddzień wygaśnięcia mandatu brytyjskiego, sąsiednie państwa arabskie: Egipt, Transjordania, Irak, Liban, Syria zaatakowały powstające państwo Izrael, lecz poniosły klęskę.
12
Izrael utrzymał całe zaproponowane przez ONZ terytorium, zajął także zachodnią Jerozolimę i znaczną część ziem przeznaczonych dla państwa arabskiego. Usunął także z tych terenów autochtoniczną ludność arabską. Pozostałą część Palestyny podzieliły między siebie Transjordania, która po zajęciu Zachodniego Brzegu Jordanu przyjęła nazwę Jordania, oraz Egipt, który sprawował kontrolę nad Strefą Gazy.
13
Podczas wojny sześciodniowej w 1967 roku Izrael zajął całe terytorium Zachodniej Palestyny i rozpoczął politykę zakładania osiedli żydowskich na tym terytorium. Okupuje to terytorium do dziś, mimo sprzeciwu społeczności międzynarodowej.
14
Na okupowanych terenach wybuchły dwa powstania (intifady) Palestyńczyków, skierowane przeciwko izraelskiemu okupantowi. Pierwsza intifada miała miejsce w latach 1987-1993, obejmowała ona Palestyńską Deklaracja Niepodległości ogłoszoną w 1988 roku przez Jasera Arafata. 15 listopada 1988 roku w Algierze Jaser Arafat, przewodniczący OWP, proklamował utworzenie państwa Palestyna. Intifada zakończyła się porozumieniem pokojowym z Oslo i utworzeniem w 1993 roku Autonomii Palestyńskiej.
15
W 2000 roku rozpoczęła się druga intifada (zwana także al-Aksa Intifada), a Izrael wybudował barierę (mur) oddzielającą Zachodniego Brzegu. Podczas izraelskiego wycofania się z Gazy w 2005 roku, Izrael wycofał wszystkich osadników i wojsko ze Strefy Gazy, ale utrzymał kontrolę wojskową nad wieloma aspektami terytorium, w tym jego granicami, przestrzenią powietrzną i wybrzeżem.
16
Wojskowa okupacja Strefy Gazy, Zachodniego Brzegu i Wschodniej Jerozolimy przez Izrael jest najdłuższą okupacją wojskową na świecie we współczesnych czasach. Palestyna jako niepodległy organizm polityczny nie jest formalnie uznawana przez Izrael ale została uznana za państwo przez 138 ze 193 członków ONZ. Wiele krajów, które nie uznają państwa Palestyna, uznaje OWP za "przedstawiciela narodu palestyńskiego".
Od 2012 roku posiada status państwa obserwatora niebędącego członkiem ONZ (posiada taki sam status jak Stolica Apostolska).
17
Palestyna jest członkiem Ligi Arabskiej, Organizacji Współpracy Islamskiej, G77 (przy ONZ koalicja 134 krajów rozwijających się), Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, UNESCO, UNCTAD i Międzynarodowego Trybunału Karnego.
18
Obszary objęte roszczeniami państwa Palestyna leżą w Lewancie (historyczny termin geograficzny odnoszący się do dużego obszaru wschodniego regionu Morza Śródziemnego w zachodniej Azji). Terytorium państwa Palestyna obejmuje Strefę Gazy i Zachodni Brzeg Jordanu. Strefa Gazy graniczy z Morzem Śródziemnym na zachodzie, Egiptem na południu oraz Izraelem na północy i wschodzie. Zachodni Brzeg graniczy z Jordanią na wschodzie i Izraelem na północy, południu i zachodzie. Obie te enklawy, do których pretenduje państwo Palestyna , nie mają ze sobą granic geograficznych, są oddzielone przez Izrael. Obszary te stanowiłyby 163. kraj na świecie pod względem powierzchni lądowej.
19
Palestyna ma wiele problemów związanych ze środowiskiem. W Strefie Gazy występuje pustynnienie terenu, zasolenie wody, degradacja gleby, wyczerpywanie się i zanieczyszczenie zasobów wód podziemnych, a także problemy z oczyszczaniem ścieków.
Zachodni Brzeg ma podobne problemy, jedynie słodkiej wody jest znacznie więcej niż w Strefie Gazy.
20
Na tych obszarach znajdują się trzy ekoregiony. Są to
- wschodnie śródziemnomorskie lasy iglaste, twardolistne, liściaste
- Pustynia Arabska
- mezopotamska pustynia krzewiasta
21
Według Palestyńskiego Centralnego Biura Statystycznego w 2015 roku w Palestynie całkowita liczba mieszkańców wynosiła 4 682 467 osób. Powierzchnia kraju wynosi 6242 km2.
Gęstość zaludnienia to 750,16 osób/km2
22
Według palestyńskiego Ministerstwa Zdrowia (MOH) w 2017 roku w Palestynie istniały 743 ośrodki podstawowej opieki zdrowotnej. Na Zachodnim Brzegu - 583, a w Strefie Gazy - 160, a także 81 szpitali - 51 na Zachodnim Brzegu, w tym we Wschodniej Jerozolimie, i 30 w Gazie.
23
W 2014 roku wskaźnik alfabetyzacji w Palestynie wyniósł 96,3%. Istnieją tam trzy typy szkół: szkoły dla chłopców, dla dziewcząt i szkoły koedukacyjne.
W palestyńskim systemie edukacyjnym obowiązkowa edukacja podstawowa obejmuje klasy od 1 do 10 i podzielona jest na etap przygotowawczy (klasy 1-4) i etap wzmacniający (5-10).
Szkolnictwo średnie (liceum ogólnokształcące i kilka zawodowych szkół średnich) obejmuje klasy 11 i 12.
Szkolnictwo wyższe obejmuje 11 uniwersytetów oraz 11 technicznych szkół wyższych.
24
93% Palestyńczyków to muzułmanie. Zdecydowana większość z nich to wyznawcy sunnickiej gałęzi islamu. Chrześcijanie palestyńscy stanowią znaczącą mniejszość 6%.
25
Od 2019 roku w Palestynie znajdują się trzy miejsca światowego dziedzictwa UNESCO, wszystkie z nich są miejscami kultury. Pierwszym z nich jest miejsce narodzin Jezusa - Bazylika Narodzenia i Szlak Pielgrzymkowy Betlejem.
Kolejnym jest Stare Miasto w Jerozolimie i Mury, a następnie - Kraina Oliwek i Winorośli - Krajobraz Kulturowy Południowej Jerozolimy, Battir.
W 2020 roku Palestyna odnotowała 13 miejsc na liście wstępnej, które w przyszłości mogą znaleźć się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Są to m.in. Starożytne Jerycho, Góra Garizim, Qumram, Stare Miasto Nablus, Sebastia, Port w Antedonie i in.
26
Jednym z symboli państwowych Palestyny jest flaga. Składa się ona z trzech kolorowych pasów nawiązujących do barw trzech dynastii islamskich kalifów: Abbasydów (czarny), Umajjadów (biały), Fatymidów (zielony) oraz czerwonego trójkąta nawiązującego do dynastii Haszymidów. Użyte barwy są panarabskie (doktryna głosząca zjednoczenie wszystkich ludów arabskojęzycznych). Wzór zapożyczono z flagi arabskiej rewolty z 1916 roku, zmieniając jedynie ułożenie barw. Niemalże identyczne są flagi Jordanii i Sahary Zachodniej.
Po raz pierwszy została przyjęta 28 maja 1964 roku przez Organizację Wyzwolenia Palestyny.
27
Stolicą Palestyny jest Ramallah, miasto w środkowej Palestynie, około 15 km na północ od Jerozolimy. Jest to jedno z największych miast na Zachodnim Brzegu Jordanu, siedziba władz Autonomii Palestyńskiej.
Miasto zostało założone w 1550 roku przez arabskich chrześcijan przybyłych z Jemenu i aż do początku XX wieku było niewielką miejscowością rolniczą. Prawa miejskie uzyskało w 1908 roku.
