Geografia

Ciekawostki o Arktyce

Znaleźliśmy 20 ciekawostek na temat Arktyki

Najbardziej wysunięty na północ obszar Ziemi

Arktyka to region polarny położony w najbardziej wysuniętej na północ części Ziemi. Ziemia w tym regionie ma zmienną sezonowo pokrywę śnieżną i lodową, głównie bezdrzewną wieczną zmarzlinę pokrytą arktyczną tundrą. Arktyka jest wyjątkowym regionem wśród ekosystemów Ziemi. Jej rdzenni mieszkańcy przystosowali się do zimnych i ekstremalnych warunków życia w tym regionie. Oprócz społeczności ludzkiej, życie w Arktyce obejmuje zooplankton, fitoplankton, ryby, ssaki morskie, ptaki, zwierzęta lądowe i rośliny. Ziemia arktyczna graniczy na południu z subarktyką.
Arktyka
1
Arktyka jest obszarem Ziemi otaczającym biegun północny.
Granice tego obszaru definiuje się dwojako:
  • według definicji klimatyczno-ekologicznej granicę tę wyznacza lipcowa izoterma +10 °C, która w przybliżeniu pokrywa się z północną granicą wegetacji drzew
  • według drugiej, Arktyka jest obszarem ograniczonym przez koło podbiegunowe północne (krąg polarny) – równoleżnik ziemski o szerokości geograficznej 66°33'39"N
2
Arktyka obejmuje części terytoriów należących do różnych państw oraz ocean.
Składa się z Oceanu Arktycznego, przyległych mórz oraz części Alaski (Stany Zjednoczone), Kanady, Finlandii, Grenlandii (Dania), Islandii, Norwegii, Rosji i Szwecji.
Nazwa pochodzi od greckiej nazwy gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy (Μεγάλη Άρκτος).
3
Arktykę charakteryzują mroźne zimy i chłodne lata.
Opady występują głównie w postaci śniegu i są niewielkie - na większości terenu mniej niż 50 cm. Silne wiatry często wzniecają śnieg, tworząc iluzję ciągłych opadów.
Średnia temperatura w zimie może spaść nawet do -40 ° C , a najniższa zarejestrowana temperatura wynosiła około -68 ° C.
Klimat na wybrzeżach jest łagodzony przez wpływy oceaniczne, charakteryzuje się na ogół wyższymi temperaturami i większymi opadami śniegu niż suche i chłodniejsze obszary wewnętrzne.
4
Obecnie Arktyka dotknięta jest globalnym ociepleniem (zmiany klimatu są wyraźnie szybsze od tych występujących naturalnie i nie są one spowodowane czynnikami naturalnymi).
Zmiany klimatyczne powodują poważne problemy środowiskowe. Obejmują one kurczenie się lodu morskiego, topnienie pokrywy lodowej Grenlandii czy odwilż wiecznej zmarzliny, co powoduje konsekwencje społeczne dla mieszkańców i konsekwencje geopolityczne. Zmieniająca się Arktyka może spowodować globalne reperkusje poprzez zmiany w cyrkulacji oceanicznej lub arktyczne wzmocnienie - zjawisko polegające na tym, że każda zmiana bilansu promieniowania powoduje większą zmianę temperatury w pobliżu biegunów niż średnia planetarna (bieguny odczują ocieplenie, a tereny równikowe ochłodzenie).
5
Życie w Arktyce charakteryzuje się przystosowaniem do krótkich sezonów wegetacyjnych z długimi okresami nasłonecznienia oraz zimnymi, ciemnymi, pokrytymi śniegiem warunkami zimowymi.
Roślinność arktyczna składa się z takich roślin, jak krzewinki, trawy, zioła, porosty i mchy, które rosną stosunkowo blisko ziemi, tworząc tundrę. W miarę przemieszczania się na północ ilość ciepła dostępnego dla wzrostu roślin znacznie się zmniejsza. Na obszarach najbardziej wysuniętych na północ rośliny znajdują się na granicy metabolicznej - niższe temperatury latem powodują zmniejszenie wielkości, liczebności, produktywności i różnorodności roślin.
Drzewa nie mogą rosnąć w Arktyce, ale w cieplejszych rejonach krzewy są powszechne i mogą osiągać 2 m wysokości, a turzyce, mchy i porosty mogą tworzyć grube warstwy.
W najzimniejszych częściach Arktyki większość ziemi jest naga; przeważają mchy i porosty, a także kilka rozproszonych traw.
6
Jedną z najbardziej wysuniętych na północ roślin na świecie jest mak arktyczny (Papaver radicatum).
Kolejnym makiem skrajnej północy jest mak Svalbard, gatunek pospolity na Svalbardzie - północno-wschodniej Grenlandii i niewielkim obszarze północnej Norwegii. Jest to symboliczny kwiat Svalbardu.
Przykładem krzewu karłowatego jest mącznica lekarska, która przystosowana jest do klimatu arktycznego i subarktycznego i występująca okołobiegunowo w Ameryce Północnej, Azji i Europie.
7
Na obszarach o trwałej pokrywie lodowej dochodzi czasami do zjawiska zwanego zakwitem lodu.
Polega ono na zmianie zabarwienia jego powierzchni na skutek masowego wystąpienia glonów.
8
Zwierzęta żyjące na Antarktydzie też wytworzyły przystosowania do panujących tam warunków.
Przede wszystkim jest to grubość futra i warstwa tłuszczu.
Fauna tego regionu obejmuje zarówno zwierzęta lądowe (renifery, zające bielaki, niedźwiedzie i lisy polarne, lemingi, wilki, woły piżmowe, łosie, gronostaje, wiewiórki arktyczne), jak i morskie ssaki (wieloryby, foki,) oraz ptaki (nurzyki, alki, puchacze śnieżne, maskonury, rybitwy popielate).
9
Arktyka obfituje w zasoby naturalne: ropę naftową, gaz ziemny, minerały.
Zasobem naturalnym jest także słodka woda (1/5 zasobów wodnych Ziemi) oraz ryby i, jeśli uwzględnia się subarktykę, to także lasy.
Arktyka obejmuje jedne z ostatnich i najbardziej rozległych obszarów dzikiej przyrody na świecie, a jej znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej i genotypów jest znaczne.
10
Państwa rejonu arktycznego prowadzą spór o prawo do wydobycia zasobów naturalnych tego regionu.
Oszacowano, że w dnie morskim Arktyki znajduje się co najmniej 90 miliardów baryłek ropy naftowej i około 1,67 biliona m3 gazu ziemnego. Obfite też są złoża klatratu metanu - krystalicznej substancji, wizualnie bardzo podobnej do lodu, złożonej z cząsteczek wody i metanu.
11
Nie istnieje żadna umowa międzynarodowa, która regulowałaby status prawny Antarktydy.
Każde z państw tworzących ten region ma swoje roszczenia wobec Antarktydy.  Istnieją dwie teorie dotyczące statusu tych terenów:
  • teoria morza pełnego, która zakłada, że na terenie Arktyki panuje wolność żeglugi tak jak na morzu pełnym
  • teoria sektorów, według której państwo, którego terytorium przylega do obszarów arktycznych, rości sobie prawo do wszystkich obszarów, zarówno odkrytych, jak i tych, które zostaną odkryte w przyszłości. Wierzchołkiem sektora jest biegun północny, granicami bocznymi linie prowadzone wzdłuż południków do bieguna od krańcowego punktu wschodniego i zachodniego terytorium lądowego danego państwa.
12
Teorię sektorów wysunęła w 1925 roku Kanada.
Zgodnie z tą teorią Arktyka powinna być podzielona pomiędzy: Rosję, USA, Kanadę, Danię oraz Norwegię.
Islandia w tamtym okresie pozostawała w unii personalnej z Danią, która prowadziła jej politykę zagraniczną, wobec czego nie wysuwała własnych roszczeń.
Do roszczeń tych państw dołączyła w 2008 roku Unia Europejska ze swym komunikatem "Unia Europejska i Region Arktyczny", która chciałaby uczestniczyć w ochronie regionu, jego środowiska naturalnego i zamieszkującej go ludności, monitorowaniu i badaniu zachodzących procesów naturalnych i antropogenicznych i promowaniu zrównoważonego wykorzystania zasobów.
13
Punktem spornym państw arktycznych jest Grzbiet Łomonosowa - podmorski grzbiet na dnie Oceanu Arktycznego.
Dania przeprowadziła badania geologiczne mające udowodnić, że Grzbiet Łomonosowa ma połączenie z Grenlandią (autonomiczne terytorium zależne Danii) i na tym właśnie opiera swoje roszczenia co do własności bieguna północnego i zasobów surowców naturalnych  w centralnej części oceanu.
Kanadyjczycy twierdzą, że Grzbiet Łomonosowa stanowi przedłużenie szelfu kontynentalnego ich państwa. Rosja natomiast przeprowadziła badania, które maja potwierdzić, że Grzbiet Łomonosowa jest przedłużeniem jej szelfu kontynentalnego, wobec czego spory obszar Arktyki miałby stanowić wyłączną strefę ekonomiczną Federacji Rosyjskiej. Rosja, aby zamanifestować swoje prawa do bieguna, w 2007 roku umieściła w jego okolicach flagę rosyjską.
Norwegia nie włączyła się do rywalizacji o własność bieguna, jedynie ustaliła z ONZ granice swojego szelfu kontynentalnego i zasięg wyłącznej strefy ekonomicznej na północy.
14
Centrum Arktyki stanowi Ocean Arktyczny (Morze Arktyczne, Morze Lodowate, Ocean Północny), który jest najmniejszym, najpłytszym, a być może również najmłodszym oceanem na Ziemi.
Dawniej uznawany był za część Oceanu Atlantyckiego. Zajmuje przestrzeń około 14, 4 mln km2 - jego wielkość jest porównywalna z wielkością Antarktydy. Rozciąga się wokół bieguna północnego między kontynentem Eurazji a Ameryką  Północną. W dużej mierze pokryty jest lodem. Otaczają go bezleśne obszary lądowe o przemarzniętym gruncie. Ocean Arktyczny łączy się z Oceanem Atlantyckim przez Morze Grenlandzkie oraz z Oceanem Spokojnym przez Cieśninę Beringa. Największa dotychczas znana jego głębokość wynosi 4850 m. U wybrzeży Europy i Azji leżą mniejsze wyspy i archipelagi, bliżej Ameryki wyspy są większe i wraz z Grenlandią, największą wyspą na Ziemi obejmują przestrzeń 3 300 000 km2.
Tam, gdzie ocean pokryty jest lodem, życie morskie jest bardzo słabo rozwinięte. W wolnym oceanie stworzeń morskich jest więcej, a roślinność ogranicza się do fitoplanktonu.
15
Pokrywa lodowa Arktyki zaczęła tworzyć się w neogenie (23,03 do 2,58 mln lat temu).
W czwartorzędzie (okres, który zaczął się 2,58 mln lat temu i wciąż trwa) lód pokrywał już znaczną powierzchnię Arktyki. W tym okresie dochodziło też wielokrotnie do formowania i cofania się lądolodu.
16
Najlepiej zbadanymi obszarami Arktyki są Grenlandia - autonomiczne terytorium zależne Danii i Spitsbergen - największa wyspa Norwegii, położona w archipelagu Svaldbard.
Pomiędzy Grenlandią a Svaldbardem leży wulkaniczna wyspa Jan Mayen, osiągająca na pokrytym lodowcami szczycie Beeren wysokość 2545 m n.p.m.
Wiele wysp Arktyki należy do Rosji. Są to m.in. Ziemia Franciszka Józefa i leżąca na południe od niej Nowa Ziemia, na którą składają się dwie wielkie podłużne wyspy i szereg mniejszych. Nowa Ziemia stanowi przedłużenie łańcucha gór Ural. Zamieszkują ją plemiona koczownicze Samojedów (zbiorcza nazwa kilku autochtonicznych narodów zamieszkujących północno-zachodnią Syberię).
Pomostem między krajami Europy a wyspami arktycznymi jest Islandia.
17
Na Spitsbergenie znajduje się Polska Stacja Polarna Hornsund.
Jest to całoroczna polska stacja badawcza, położona kilkaset metrów od brzegu Zatoki Białego Niedźwiedzia, wewnątrz fiordu Hornsund. Dookoła budynku stacji rozstawione są urządzenia pomiarowe: klatki meteorologiczne, anteny GNSS, maszty radiowe, anteny satelitarne. Zaopatrzenie Stacji Polarnej transportuje statek szkolno-badawczy Horyzont II, będący własnością Uniwersytetu Morskiego w Gdyni. Stację prowadzi Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk. Polska Stacja Polarna jest najdalej na północ wysuniętą całoroczną placówką naukową. Na terenie stacji znajduje się Latarnia Morska Hornsund, nosząca imię UWE-1 na cześć docenta Piotra Głowackiego (pseudonim UWE) - polskiego geofizyka, badacza obszarów polarnych.
18
Pierwszym człowiekiem, który twierdzi, że dotarł do bieguna północnego był amerykański lekarz i badacz polarny Frederick Albert Cook.
Miał tego dokonać 22 kwietnia 1908 roku w towarzystwie dwóch Inuitów, jednak nie był w stanie dostarczyć przekonujących dowodów bytności na biegunie. 
Pierwsza udokumentowana ekspedycja naukowa odbyła się 6 kwietnia 1909 roku. Wojskowy inżynier Robert Edwin Peary, jego pracownik czarnoskóry Amerykanin Matthew Henson oraz czterech Inuitów wyruszyli by zdobyć biegun. Wydawało się, że im się udało, ale przeprowadzona w 1996 roku analiza nowo odkrytych zapisków Peary'ego wykazała, że do postawienia stopy na biegunie zabrakło im 32 km.
Pierwszym niepodważalnym wydarzeniem był przelot Roalda Amundsena nad biegunem północnym. Lot odbywał się sterowcem Norge. Lot ze Svalbardu na Alaskę odbył się w 1926 roku.
3 maja 1952 roku podpułkownik U.S. Air Force Joseph O. Fletcher oraz porucznik William P. Benedict wylądowali na geograficznym biegunie północnym.
6 kwietnia 1992 roku Robert Schummann została najmłodszym zdobywcą bieguna, miał wtedy 10 lat.
19
Pierwszym okrętem podwodnym, który dotarła do bieguna północnego pod pokrywą lodową była amerykańska jednostka o napędzie atomowym USS Nautilus - było to w 1958 roku.
W 1959 roku okręt podwodny USS Skate jako pierwszy wynurzył się na biegunie.
Pierwszym nawodnym statkiem, który dopłynął na biegun północny, był w 1977 roku radziecki lodołamacz o napędzie atomowym NS Arktika.
W 1995 roku dwaj Polacy, Marek Kamiński i Wojciech Moskal, wyruszyli do bieguna na nartach. Po 72 dniach wędrówki z wyspy Ward Hunt Island w Północnej Kanadzie 23 maja 1995 roku stanęli na biegunie północnym.
20
Arktykę zamieszkuje około 4 mln ludzi, w tym ponad 30 ludów autochtonicznych.
Grupa rdzennych ludów obszarów arktycznych i subarktycznych Grenlandii, Kanady, Alaski i Syberii to Inuici. Inuici mówią językami z grupy eskimo-aleuckiej (Inuktitut, Inupiaq, Kalaallisut, Yupik srodkowy, Yupik syberyjski i in.). Języki te są bardzo podobne, i Inuici wszystkich grup mogą się swobodnie ze sobą porozumiewać.
Lubisz ciekawostki?

Najnowsze tematy

11 ciekawostek o chlebie
11 ciekawostek o chlebie
Symbol wspólnoty
Chleb - symbol żywności, która od tysięcy lat odgrywa kluczową rolę w życiu człowieka. Od starożytnych cywilizacji po współczesność, chleb był stałym ...
16 ciekawostek o marihuanie
16 ciekawostek o marihuanie
Kontrowersyjna używka
Marihuanę, zwyczajowo nazywaną również konopiami indyjskimi, od dawna otacza aura kontrowersji i fascynacji. Jest to roślina, której historia sięga ty ...
14 ciekawostek o Salem
14 ciekawostek o Salem
Amerykańska stolica grozy
Salem, nazywane "Miastem Czarownic", budzi skojarzenia z tajemnicą, historią i niezwykłymi wydarzeniami. Położone na wschodnim wybrzeżu, w stanie Mass ...
19 ciekawostek o Kirunie
19 ciekawostek o Kirunie
Szwedzkie miasto z lokalną anomalią magnetyczną
Kiruna, miasto zakorzenione w sercu Laponii, stanowi nie tylko ośrodek górniczy, lecz także fascynujące centrum kultury, historii i natury arktycznej. ...
16 ciekawostek o Bali
16 ciekawostek o Bali
Wyjątkowe miejsce na ziemi
Bali to wyspa w archipelagu Indonezji, jedna z najbardziej popularnych wysp w regionie Azji Południowo-Wschodniej. Słynie z bogatej kultury i tradycji ...
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
9 ciekawostek o żółwiu Jonathanie
Najstarsze znane żyjące zwierzę lądowe
Żółw Jonathan to wyjątkowa postać w krainie zwierzęcych legend. Jego imponujący wiek i niezwykła historia życia uczyniły go jednym z najbardziej znany ...
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
19 ciekawostek o Aleksandrze Wielkim
Strategiczny geniusz, którego rządy rozpoczęły epokę hellenistyczną
Aleksander Macedoński, znany także jako Aleksander Wielki, jest jedną z najbardziej fascynujących postaci w historii starożytnej. Uważany za militarne ...
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
17 ciekawostek o Auguste Rodinie
Francuski Michał Anioł
Auguste Rodin, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy XIX wieku, pozostaje jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii sztuki. Jego prace, odznacz ...

Podobne tematy